Dit document bevat een volledige samenvatting voor het vak Historische en Vergelijkende Inleiding tot het Publiekrecht uit het eerste jaar in de Bachelor Rechten aan VUB.
Deze samenvatting bevat zowel een samenvatting van het volledige boek "Gestolde Macht", de slides die bij de hoorcolleges hore...
Ontstaan moderne staat kan worden teruggevoerd op 19 e OF 17e eeuw.
1) 19e eeuw
= de ‘liberale staat’
- Democratisch verkozen heersers
- Macht verdeeld tussen wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht
- Staat is onderworpen aan het recht kan door individu worden
afgedwongen voor onafhankelijke rechters
- Onvervreemdbare rechten en vrijheden voor individu = samen met
scheiding der machten als basisgarantie tegen machtsmisbruik
2) 17e eeuw
= de ‘vroegmoderne staat’ = voorganger van de liberale staat
- Soevereiniteit van de wetgever
- Verkozenen van het volk hebben plaats vorst ingenomen
- 16e en 17e eeuw zijn een periode van grote religieuze onrust strijd
tussen katholieke kerk en protestantse confessies heeft belangrijke
politieke gevolgen
De moderne staat is tevens een erfgenaam van de middeleeuwse
standenvertegenwoordiging.
De middeleeuws samenleving is opgebouwd uit standen
- Zij die bidden
- Zij die vechten
- Zij die werken
1
, De vorst regeert bij gratie Gods en de orde is door God gewild. De drie
standen kunnen samen beslissen de vorst te verjagen =
weerstandsrecht
Contractuele ideeën zijn terug te voeren op het leenrecht.
= web van relaties tussen leenheer en leenman zorgt voor lappendeken
aan versnipperde territoriale entiteiten.
1. Staat en soevereiniteit
De hedendaagse definitie van het woord ‘Staat’ bestaat uit 3 elementen:
- Grondgebied
- Bevolking
- Overheidsinstellingen die effectief gezag uitoefenen en in staat zijn tot
aankopen betrekkingen met andere staten
De definitie van ‘Staat’ is letterlijk terug te vinden in de Conventie van
Montevideo (1933) maar ook al in de 19e-eeuwse Duitse
Staatrechtsdoctrine.
Het begrip komt neer op 2 aspecten:
- Interne soevereiniteit
= in welke mate zijn instellingen legitiem om normen uit te vaardigen
en af te dwingen tegenover een bevolking op gegeven grondgebied
- Externe soevereiniteit
= in welke mate kan de entiteit deelnemen aan het internationale
rechtsverkeer
Sinds WO II kent het Europese continent een sterke supranationale
integratie.
o EU : 27 lidstaten dragen bevoegdheden over aan juridisch niveau
EU = aangelegenheden die de nationale staat zelf niet meer kan
regelen.
o VN is eerder horizontaal overlegplatform binnen VN-
veiligheidsraad beschikken 5 staten over een vetorecht.
Deze definitie van ‘Staat’ is een product van de FR revolutie. Voor 1789
bestond Europa uit een lappendeken van enclaves. Persoonlijke
verhoudingen waren belangrijker dan rationele concepten van de staat.
Voor de geschiedenis van het staatsbegrip vóór 1800 moet de ‘staat’
functioneel worden bekeken.
2
, De soevereiniteit van de staat is essentieel om het recht te doen
functioneren. Zonder overheidsinstellingen is er geen uitvaardiging van
normen, geen uitreiking van vergunningen of het nemen van andere
administratieve beslissingen en kunnen burgers hun fundamentele rechten
en vrijheden niet laten afdwingen.
Overheidshandelingen zijn van rechtswege uitvoerbaar = er is geen
rechterlijke tussenkomst nodig om ze te laten uitvoeren.
De staat vertegenwoordigt de wil van de bevolking en staat in voor het
algemeen belang.
Het gebruik van dwang is een voorrecht van de overheid = het
geweldmonopolie van de overheid.
Max Weber ziet de geweldmonopolie als basis van de moderne staat.
MAAR ook de overheid kan worden gecontroleerd door een onafhankelijke
rechter = gerechtvaardigd geweld.
Van de Val van het WRR in de 5 e eeuw tot de vroegmoderne tijd in de 16 e-
17e eeuw konden adel, steden of abdijen eigen privémilities inzetten.
Om de rechtstaat te laten functioneren is concentratie op centraal niveau
essentieel concurrenten militair uitschakelen.
De staat is een mentale constructie en kan niet enkel gedefinieerd worden
door het gebruik van geweld. De Staat moet legitiem zijn en als
rechtvaardig worden ervaren door de burgers.
2. Types staten
1) Personele unies
= het verenigen van meerder staten onder een gemeenschappelijk
staatshoofd.
o Enkel de persoon van het staatshoofd is gemeenschappelijk,
voor het overige blijven de staten volledig soeverein.
Van 1709 – 1763 : hertog van Saksen (DE) is koning van Polen.
1815 – 1890 : groothertogdom LUX is verbonden met koninkrijk der
NL
1714 – 1837 : Hertog Noord-DE vorstendom Hannover bezet ook
troon GB
1815 – 1823 : Portugal vormt personele unie met Brazilië
Een recenter voorbeeld is de Britse commonwealth =
intergouvernementele organisatie van staten die de Britse vorst als
staatshoofd delen (zie deel over VK).
3
, Tegenover de personele unie staat de reële unie.
2) Reële unie
= daadwerkelijke integratie van bestuur tussen de betrokken staten
Er is 1 regering en 1 parlement om de staat te besturen.
Een typevoorbeeld is het Verenigd Koninkrijk.
Vanaf 1707 gaat het Schotse en Engelse Parlement in elkaar op en
houdt de Schotse staat op te bestaan.
Binnen de reële unie valt er onderscheid te maken in volgende
gradaties:
o Confederaties / confederale staat
o Federale staat
Confederaties worden ook wel statenbonden genoemd.
= onafhankelijke staten beslissen om samen een beperkt aantal
aangelegenheden af te handelen.
Confederaties zijn slechts koepels.
Dikwijls is er unanimiteit of een grote meerderheid vereist voor het
nemen van beslissingen.
Kenmerkend is dus de grote verscheidenheid en trage politieke
processen.
De macht is er doorgaans in handen van de rijke burgerij.
Een succesvolle confederatie is de Republiek de Verenigde Provinciën
(1576 – 1795). Met de provincies Holland, Zeeland, Friesland, Utrecht,
Gelre en Friesland die samen een bestuur vormen.
De Staten-Generaal behartigt de gezamenlijke belangen MAAR voor het
overige heeft elke provincie haar eigen juridisch systeem.
De confederatie wordt succesvol in de 17 e eeuw : in de strijd met
Spanje verovert ze Zeeuws-Vlaanderen, Noord-Brabant en Maastricht.
De Europese grootmachten erkennen haar onafhankelijkheid bij de
Vrede van Westfalen in 1648. De republiek onderwerpt met haar
handelscompagnieën ook Curaçao, Indonesië en Zuid-Afrika.
Tegenover de Confederatie staat de federale staat.
In de federale staat ligt de soevereiniteit op centraal niveau.
De deelstaten voeren hun bevoegdheden autonoom uit en
beschikken over verkozen instellingen.
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur Finn1695. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €11,79. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
