PSYCHOLOGIE VAN INDIVIDUELE VERSCHILLEN 2: PERSOONLIJKHEID 2021-2022
Docent: Peter Kuppens (peter.kuppens@ppw.kuleuven.be)
Opbouw en inhoud hoorcolleges
- Psychologie van individuele verschillen, deel 1:
3 delen
o begrippen en methoden
o persoonlijkheid
o intelligentie
- Psychologie van individuele verschillen, deel 2:
Persoonlijkheid
In zekere zin:
o Psychologie van individuele verschillen, deel 1: 3 delen à in de diepte
o Psychologie van individuele verschillen, deel 2: à in de breedte (persoonlijkheid)
o EXPLICIETE DOELSTELLING:
Nader kennismaken met verschillende benaderingen en domeinen in de
persoonlijkheidspsychologie
Benaderingen: o.a. evolutionair, motivationeel, …
Domeinen: o.a. emoties, cultuur, gezondheid
inzicht verwerven in de basistheorieën en -bevindingen binnen de
persoonlijkheidspsychologie
inzicht = theorie of begrippen begrijpen, en kunnen toepassen in opdrachten of
oefeningen
o IMPLICIETE DOELSTELLING:
U als toekomstig psycholoog gevoelig maken voor het bestaan en belang van verschillen
tussen en binnen mensen
Klinisch/School
Organisatie
Onderzoek
- Inhoud van hoorcollege en leerstof is gebaseerd op 2 bronnen
o 1. Slides + inhoudstafel = belangrijkste
worden in de mate van het mogelijke voor het college via Toledo beschikbaar gemaakt
CUDI
meebrengen: bij noteren
o 2. Handboek: achtergrond
Beschikbaar in 2 versies!!
1. Hardcopy: Larsen, Buss, Wismeijer, Song, & van den Berg (2020). Personality
psychology: Domains of knowledge of human nature. New York: McGraw-Hill. of
een vorige/custom editie hiervan
- +/- 39,,37 euro bij CUDI/Acco of tweedehands
- +/- 1 hoofdstuk per les
2. Digital only: Larsen, R. J., Buss, D. M., Wismeijer, A., Song, J., & van den Berg
(2020). Personality psychology. Domains of knowledge about human nature (3rd,
European edition). New York: McGraw-Hill.
via https://connect.mheducation.com/class/p-kuppens-pid-2-2021-2022-
handboek-1
1
, 48,40 euro
online access tot hele handbook voor 12 mnd
allerhande bijkomend material : + en -
- Hoorcollege
o Tijdens hoorcollege: opdrachten, oefeningen in de mate van mogelijke, proberen iets
interactiever aan te pakken
o Geen verplichting, wel afspraken
- Bijkomende informatie:
o Artikels per hoofdstuk: Via Toledo beschikbaar
o kennisquiz per hoofdstuk; True or false; glossary (onder extras en doorklikken)
o = GEEN LEERSTOF
- Bij vragen of problemen:
o vragen tijdens les en onderbreken
o na de les: praat met elkaar!
o weblectures
o Discussieforum/facebook: voor discussie omtrent inhoud van de leerstof
o Vragenles
Leerstof
- 1. Wat er behandeld wordt in hoorcolleges
- 2. Bijhorende hoofdstukken van boek (ook “closer looks” als behandeld in hoorcollege)
o - +/- 90% overlap
o onderwerpen die in colleges aan bod komen maar niet in boek zijn tevens leerstof en omgekeerd
o als delen van boek in de behandelde hoofdstukken niet gekend moeten zijn, wordt dit expliciet
vermeld in het hoorcollege
o extra materiaal is geen leerstof tenzij anders vermeld
Examen
1. Multiple choice gedeelte: 30 vragen op 18/20
- peilt naar
o kennis
o inzicht
o toepassing
- telkens 1 juist antwoordalternatief
- Correctie voor foutieve antwoorden: -1/3 voor foutief antwoord
2. 1 korte open vraag: 2/20
- Geen hulpmiddelen toegestaan (“spiekbrief”, open boek etc…)
- Opgepast: Niet gemakkelijk! Laat u niet verrassen…
Online examens: let op!
- Fouten
- Valse examens
- Beroep op eigen geweten om zelf niet bij te dragen aan verspreiding
2
,Inhoud
Psychologie van individuele verschillen 2: Persoonlijkheid 2021-2022 ................................... 1
1. Differentiele psychologie/psychologie van individuele verschillen ............................ 6
2. Genen en persoonlijkheid (hfst 6).................................................................................. 9
2.1. Inleiding ............................................................................................................................ 9
A) Het menselijk genoom ...................................................................................................... 9
B) Doel van gedragsgenetica .............................................................................................. 10
2.2. Gedragsgenetica ............................................................................................................ 10
2.2.1. Klassieke gedragsgenetica ............................................................................................. 10
2.2.2. Moderne gedragsgenetica .............................................................................................. 17
3. Fysiologische benaderingen van persoonlijkheid (Hfst 7) ........................................ 25
3.1. Inleiding, begrippen, en geschiedenis ............................................................................. 25
A) Phineas Gage ................................................................................................................. 25
B) Vroege voorlopes van een fysiologische benadering van PH .......................................... 25
C) Fysiologische systemen .................................................................................................. 26
D) Indicator vs. substraat ..................................................................................................... 27
3.2. Fysiologische maten in PH-onderzoek ............................................................................ 30
3.3. Persoonlijkheidsdimensies met fysiologisch substraat .................................................... 33
4. Evolutionaire benadering van PH (H8) ........................................................................ 41
4.1. Evolutietheorie ................................................................................................................ 41
4.2. Evolutionaire psychologie ............................................................................................... 45
4.3. 3 domeinen van toepassing: (menselijke natuur), geslachtsverschillen, en individuele verschillen 46
4.4. Kanttekeningen bij evolutionaire benadering ................................................................... 49
5. Motieven en PH (H10) ................................................................................................... 51
5.1 Academische traditie .............................................................................................................. 52
5.1.1. Henry Murray’s theorie van behoeftes ................................................................................ 52
5.1.2. Apperceptie: waarnemen en interpreteren van omgeving ifv behoeftes ............................. 53
5.1.3. Meten van behoeftes .......................................................................................................... 54
5.1.4. TAT en vragenlijstmethodes: meten ze wel hetzelfde? ....................................................... 54
5.1.5. De academische traditie: fundamentele motieven: “The Big Three” .................................... 54
5.2. Humanistische traditie ........................................................................................................... 56
5.2.1. De motivatie tot zelfactualisatie........................................................................................... 57
5.2.2. Maslow’s bijdragen ............................................................................................................. 57
5.2.3. Roger’s bijdragen................................................................................................................ 58
5.3. Samenvatting en evaluatie..................................................................................................... 59
3
, 6. PH en emoties (H13) ..................................................................................................... 60
6.1. Inleiding .......................................................................................................................... 60
6.2. Definitie van emoties....................................................................................................... 61
6.3. Theorieën van wat emoties veroorzaakt.......................................................................... 65
6.4. Emoties en individuele verschillen .................................................................................. 67
6.5. Regulatie van emoties .................................................................................................... 69
6.6. Enkele specifieke emoties............................................................................................... 72
6.6.1. Geluk .............................................................................................................................. 72
6.6.2. Geluk en persoonlijkheid ................................................................................................. 73
6.6.3. Angst .............................................................................................................................. 74
6.6.4. Depressie ....................................................................................................................... 75
6.6.5. Woede en vijandigheid .................................................................................................... 76
6.6.6. Emotionele stijl (overgeslagen; eerder behandelt).......................................................... 76
6.6.7. Combinaties van inhoud en stijl (overgeslagen) .............................................................. 77
6.6.8. Emotie en cultuur ............................................................................................................ 77
6.7. Samenvatting .................................................................................................................. 79
7. PH en sociale interacties (H15) .................................................................................... 80
7.1. PH en sociale omgeving ................................................................................................. 80
7.1.1. Selectie ........................................................................................................................... 80
7.1.2. Evocatie .......................................................................................................................... 83
7.1.3. Manipulatie ..................................................................................................................... 84
7.2. Narcisme en sociale interactie ........................................................................................ 85
7.3. Interactionisme (niet in boek) ......................................................................................... 86
7.4. Samenvatting .................................................................................................................. 86
8. Geslacht, gender, en PH (HH16) .................................................................................. 87
8.1. Inleiding .......................................................................................................................... 87
8.2. Geschiedenis van de studie van geslachtsverschillen ..................................................... 88
8.3. Effect-grootte: hoe groot zijn de verschillen?................................................................... 88
8.4. Minimalisten en maximalisten ......................................................................................... 90
8.5. Geslachtsverschillen in PH ............................................................................................. 90
8.6. Androgynie en genderstereotypes .................................................................................. 95
8.6.1. Androgynie ..................................................................................................................... 95
8.6.2. Genderstereotypen ......................................................................................................... 96
8.7. Theorieën van geslachts-/genderverschillen ................................................................... 97
8.7.1. Socialisatie en sociale rollen ........................................................................................... 97
8.7.2. Hormonale theorieën ...................................................................................................... 98
8.7.3. Evolutionair Psychologsiche theorieën ............................................................................ 98
8.7.4. Integratie......................................................................................................................... 99
4