Taal: therapie (taalontwikkelingsstoornissen)
Hoofdstuk 7: Behandeling
Een taalontwikkelingsstoornis is…
• … therapieresistent
• Hardnekkige problemen met typische stoorniskenmerken
• Specifieke, intensieve begeleiding en compenserende hulpmiddelen
7.1 Indirecte therapie - thuisbegeleiding
• Ouders en omgeving coachen
• Spraak- en taalontwikkeling positief beïnvloeden
Doel indirecte therapie:
• Ouders helpen in de communicatie met hun kind
• Optimaliseren van het taalaanbod
Taalontwikkeling
• Aangeboren taalvermogen
o Taalaanleg – bij ene kind groter dan bij andere – grootte is individueel verschillend
o Alle anatomische en neurologische vermogens van het kind (sensori-motorisch, cognitief,
sociaal-emotioneel)
o Ook neurologische rijpingsprocessen die ons in staat stellen om te leren
o Verschillende delen in de hersenen zijn verantwoordelijk voor de taalontwikkeling
o Is cruciaal, maar op zich onvoldoende om tot goede taalontwikkeling te komen ->
daarvoor aangepast taalaanbod nodig
o Pijl in 1 richting: aangeboren taalvermogen is individueel verschillend en beïnvloedt de
taalontwikkeling
• Aangepast taalaanbod = komt vanuit de omgeving – ouders, school, andere betrokkenen,
externe stimuli
o Bv. kind dat opgroeit in NL omgeving zal NL leren – idem met FR – of combinatie van NL en
FR
o Pijl in 2 richtingen: wederzijdse beïnvloeding bv: gezin waarin veel voorgelezen wordt +
kwaliteitsvolle taal aangeboden wordt à grotere kans op goede taalontwikkeling cf
weinig aanbod
o Kind met goede taalontwikkeling zal veel taalaanbod vragen bv vragen (wat, waarom,…)
stellen, betekenissen van woorden vragen, … wat op zijn beurt weer leidt tot sterkere
taalontwikkeling en vice versa met zwakke taalontwikkeling
• Thuisbegeleiding is specifieke vorm van indirecte therapie
• Wordt geadviseerd bij heel jonge kinderen (<3j)
o Nog niet therapierijp
o Kunnen aandacht onvoldoende richten
o Meer baat bij indirecte therapie in de thuissituatie
à Vroegbegeleiding
1
,7.1.1 Waarom indirecte therapie
Normale taalontwikkeling
• Ouders stimuleren de taalontwikkeling van hun kind onbewust tijdens dagelijkse opvoeding
• Ouders bieden gunstig pedagogisch aanbod waaruit kinderen spontaan veel leren
• Kinderen leren taal door conversaties die te maken hebben met alledaagse belevingswereld
• Speelgoed aanbieden, boekjes lezen, uitstappen maken, naar de winkel, praten met kind,
liedjes zingen, versjes opzeggen, gedrag bewoorden, …
Taalontwikkeling TOS
• Ouders voelen aan dat het taalaanbod ontoereikend is
• Kind met TOS kan taalaanbod niet optimaal benutten
• Leert minder spontaan uit gesprekjes met ouders
• Communicatie tussen kind en ouder raakt verstoord
Reacties van ouders bij
• Positieve manier blijven omgaan met de communicatieproblemen
• Stellen zich verschillende vragen
• Praten in de plaats van het kind
• Minder praten want kind geeft geen respons of begrijpt het niet
Soms geraakt ouder-kindinteractie zodanig verstoord
• Emotionele/gedragsproblemen
• Intern ó extern
à Professionele hulp is dus belangrijk!
Professionele hulp
• Ouders coachen + tools aanreiken om
o Communicatie behouden
o Communicatie herstellen
o Gestoorde taalontwikkeling verbeteren
7.1.2 Vormen van indirecte therapie
Vormen van indirecte therapie:
a) Thuisgeleiding
b) Thuisbegeleiding in combinatie met directe therapie
Thuisbegeleiding
• Vlaanderen: kinderen 0-6 jaar
• Multidisciplinair team
o Logopedisten
o Orthopedagogen
o Opvoedkundigen
o Psychologen
o Sociaal-administratief medewerker
Stappen in de thuisbegeleiding
1. Aanmelding
o Kind & Gezin, huisarts, kinderarts, kinderopvang, kleuterschool, …
o Vermoeden taalprobleem ≠ diagnose TOS
à Bij vermoeden kan er al een begeleiding worden opgestart
à Vroegtijdig starten omdat de achterstand enkel groter wordt en omdat onze cruciale jaren
van de taalontwikkeling tussen 0-5 jaar zijn
2
, 2. Eerste huisbezoek
o Beeld krijgen van de
§ Problematiek
§ Concrete hulpvragen
§ Verwachtingen
o Ouders informeren over de werking van de thuisbegeleidingsdienst
3. Regelmatige huisbezoeken
o Vaste thuisbegeleider = éénzelfde persoon
o Frequentie van de bezoeken aanpassen aan de noden van het gezin
o Inspelen op de zorgvragen van de ouders
o Problemen op gebied van taalontwikkeling, communicatie, opvoeding, algemene
ontwikkeling voorkomen of oplossen
o Doel: aanbieden van opvoedingszekerheid en adequate communicatievaardigheden
Individueel behandelingsplan (IHP)
• Doelstellingen samen met de ouders bepalen
• Aandacht voor opvatting van de ouders over:
o Opvoeding en taalstimulering
o Omgevingsfactoren
o Individuele kenmerken van het kind
Belangrijke doelstellingen in het IHP
• Ouders ondersteunen en leren hoe ze de communicatie kunnen behouden, verbeteren of
herstellen
• Ouders leren om communicatiesignalen van het kind te herkennen en hier adequaat op te
reageren
• Ouders een theoretisch kader bieden waardoor ze taal- en communicatieproblemen beter
begrijpen
• Opvoedingsadvies: bv. Wat doe je als je kind boos wordt wanneer je het niet begrijpt?
Extra doelstellingen in het individueel behandelingsplan
• Antwoord bieden in verband met oorzaak, gevolg, erfelijkheid, toekomstperspectieven,
schoolse oriëntering, verhoogde kinderbijslag,…
• Omgeving informeren (familie, opvangdienst,…) over specifieke aanpak
Voorbeeld: aantal tips die je kan meegeven met ouders
Oudergebegeleiding
• Oudergespreksgroepen
• Themabijeenkomsten
• Oudercursussen
• …
Hoe geef ik als logopedist ouderbegeleiding?
• Hanen-oudercursus
o 6-8 bijeenkomsten per ouderpaar of in groep
3
, o Hanen gecertificeerde logopedist
• Video-Interactiebegeleiding (VIB)
o Opname maken van interactie tussen ouder en kind
o Analyse van de interactie
o Vertrekpunt = wat passen ouders reeds toe in hun interactie?
o Aanvullen met concrete tips ter verbetering
• ‘Spreken met ondersteuning van gebaren’ (SMOG)
o Bedoeld voor horende personen die een beperking hebben in het gebruiken of verstaan
van taal
o 500 basisgebaren maken een eenvoudige, dagdagelijkse communicatie mogelijk
o Niet elk kind met een TOS heeft dit nodig
• Taalmaatjes
VAT-principes
• Toepassen in indirecte therapie
• Ouders aanleren dit toe te passen in de interactie met kind
VAT-volgen
• Het kind ‘leidt’ als het ware de situatie
• Volg wat het kind ziet, doet en denkt
• Observeer het kind: Wat houdt hem/haar bezig? Wat wil het kind
duidelijk maken? Wat bedoelt het kind? Welke reacties geeft het
kind? Welk non-verbaal gedrag vertoont het kind?
• Neem dezelfde ooghoogte aan; luister aandachtig en geduldig
• Basisprincipes (KWL): kijk naar het kind, wacht af, geef het kind tijd om te reageren en luister
naar wat het probeert te zeggen
VAT-aanpassen
• Op het niveau van het kind contact maken om samen momenten te delen
• Meedoen en meespelen met het kind
• Ooghoogte – oogcontact
• Reageer op elke communicatieve poging – onmiddellijk en vol belangstelling
• Herhaal de geluiden, handelingen of uitingen van het kind
• ‘Vertaal’ wat het kind wil zeggen = verwoorden = uiting correct (juiste uitspraak, juiste
woordenschat, …) terugspelen + bevestiging dat je het kind begrepen hebt à modelleren = je
geeft het goede voorbeeld
VAT-toevoegen
• Taal en ervaringen toevoegen om het kind te helpen bij het leren en begrijpen van taal
• Tijdens dagelijkse bezigheden: benoemen en verwoorden wat je ziet en doet
• Informatie toevoegen, uitleggen wat er gebeurt, hoe je erop kan reageren
• Expanderen van de uiting van een kind door de uiting correct te herhalen en een extra
element toe te voegen – aanvullen door beschrijven, uitleggen, interpreteren, praten over
gevoelens, over toekomst,…
4