HANDELS- EN ECONOMISCH RECHT
OVERZICHT ONDERNEMINGSRECHT EN BEGRIP ONDERNEMING
OVERZICHT EN BRONNEN
Ondernemingsrecht (ontstaan uit gewoonterecht) is geen coherent, wel-afgelijnd geheel van regels
Was sterk verspreid over diverse wetgeving, met afzonderlijke aanknopingspunten; shift van handelaar naar
onderneming
Sinds 1 november 2018 nagenoeg volledig gecodificeerd: Wetboek Economisch Recht (WER) en Wetboek van
Vennootschappen en Verenigingen (WVV)
Deelgebieden (van het ondernemingsrecht):
Handelsrecht
Vennootschapsrecht
Kapitaalmarktrecht
Financieel recht
Insolventierecht
Economisch recht
HANDELSRECHT
Regelde commerciële verrichtingen op soepele wijze met als aanknopingspunt: daden van koophandel – handelaar
“zijn zij die daden uitoefenen, bij wet daden van koophandel genoemd, en daarvan, hoofdzakelijk of aanvullend hun
gewoon beroep maken”
Onlogisch (type handelaars opgedeeld in 4 categorieën): koop om te verkopen (distributieondernemingen);
productieactiviteit (industrie); dienstverlenende bedrijvigheid; intermediërende activiteit, maar GEEN ambacht (vb.
kapper, MAAR als ook shampoos verkoopt dan wel handelaar => leidde tot discussie dus term ‘handelaar’ afgeschaft)
en landbouw bijvoorbeeld
Thans: onderneming
Doel: soepeler en efficiënt handelsverkeer
Wat?
Statuut van de handelaar (m.i.v. bewijsregels (soepel) en faillissementswetgeving (enkel handelaars konden failliet
worden verklaard, dus vb. kapper (geen handelaar) niet failliet maar procedure kennelijk onvermogen)),
handelscontracten, recht van de waardepapieren (wisselbrief en cheque)
Waar?
Vroeger: Wetboek van koophandel; thans Wetboek Economisch Recht en Burgerlijk Wetboek (bewijsrecht)
VENNOOTSCHAPSRECHT
Wat?
Uitoefening van een activiteit in de vorm van een vennootschap = samenwerkingsverband (te nuanceren)
o Vennootschap
o Verenigingen/ stichting
Voornamelijk organisatierecht: oprichting, bestuur, aandeelhoudersafspraken, …
Waar?
Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen (ter vervanging van Wetboek van Vennootschappen, VZW-wet)
1
,3 types belangenconflicten:
Tussen aandeelhouders
Tussen aandeelhouder en bestuurder
Beperkte aansprakelijkheid (op wie kunnen derden beroep doen?)
Stel A, B, C en D: C en D brengen geld in => creëren organen
Algemene vergadering van de aandeelhouders (= alle partijen die inbreng hebben gedaan) => C en D
Raad van bestuur (= neemt strategische beslissingen, operationele luik) => A en B
KAPITAALMARKTRECHT
Wat?
Bescherming van de goede werking van kapitaalmarkten (Euronext, Alternext, …)
Waar?
WVV: specifieke bepalingen toepasselijk op genoteerde vennootschappen (aandelen op gereglementeerd markten (=
bedrijfsfinanciering: nieuwe aandelen (= meer eigen vermogen) OF obligaties (= geeft je financiële schulden))
Specifieke wetgeving:
o Prospectuswet (informeren van de primaire markt (uitgifte aandelen)) (los van notering) (als je meer dan 150
mensen aanschrijft, moet je eerst prospectus schrijven = info over venn. vb. risico’s, markt waarin actief)
o Transparantiewet (informeren van de secundaire (uitwisselen/doorverkopen aandelen) gereglementeerde
markt = als bepaalde pakketten worden aangeboden moet ‘de markt’ op de hoogte worden gesteld (moet
vanaf 5% aandelen))
o MAR (voorkomen van misbruik van voorwetenschap) = partijen moeten over zelfde kennis beschikken
o OBA-Wet (openbaar overnamebedieningen)
FINANCIEEL RECHT
Wat?
Regels van publiek bankrecht: het statuut van de aanbieders van financiële diensten => vb. vergunningsvereisten +
Baselnormen
Regels van privaat bankrecht: verhouding tussen de aanbieder van financiële diensten en diens cliënt
o Rekeningen en betalingen
o Kredietrecht
Waar?
Specifieke wetgeving (vb. Bankwet, Wet Financieel Toezicht)
Boek VII WER (vroeger Wet Hypothecair Krediet, WCK, …), BW
INSOLVENTIERECHT
Wat?
WCO: voorkomen van faillissement (behoud van werkgelegenheid en economische activiteit)
o Aanknoping: onderneming
Faillissement: afwikkeling van vermogen (goede marktwerking)
o Vroeger: handelaar
o Sinds 1/5/18: onderneming
Waar?
Vroeger: Faillissementswet + Wet Continuïteit Ondernemingen
Sinds 1/5/18= boek XX WER
ECONOMISCH RECHT
Regelt de economische activiteit = elke activiteit die bestaat uit het aanbieden van goederen of diensten op de markt
(“onderneming”)
2
,Wat? (2 doelstellingen worden nagestreefd)
Ordening: evenwicht tussen rechtmatig geachte belangen
o Marktpraktijken, m.i.v. consumentenbescherming
o B2B-wet (bescherming kleinere ondernemingen)
Sturing: economische doeleinden van conjuncturele of structurele aard
o Conjunctureel: vb. prijzenwetgeving (rechtstreeks ingrijpen overheid in prijzen vb. maximumprijs)
o Structureel: vb. mededingingswetgeving (verbod op concentraties, kartelafspraken en misbruik van
machtspositie en economische afhankelijkheid) (vb. bij overname: mededingingsautoriteit bekijkt of dit geen
nadelig effect zal hebben op de marktwerking)
Waar?
Wetboek van Economisch recht
Andere: internationale bronnen, decreten, ordonnanties, gebruiken
WER
Meerdere boekdelen, waaronder
Boek I: Definities
Boek II: Algemene beginselen (incl. vrijheid van ondernemen)
Boek III: Vrijheid van vestiging, dienstverlening en algemene verplichtingen van de onderneming
Boek IV: Mededinging
Boek V: Prijsevoluties
Boek VI: Marktpraktijken en consumentenbescherming
Boek VII: Betalings- en kredietdiensten
Boek IX= Veiligheid van producten en diensten
Boek X: Handelscontracten
…
Boek XX: Insolventie
BEGRIP ONDERNEMING
DEFINITIE VAN “ONDERNEMING” (ALGEMEEN)
OUD ARTIKEL I.1,1° WER (tot 31/10/18)
Natuurlijke persoon of rechtspersoon die op duurzame wijze een economisch doel nastreeft
o Economisch doel = aanbieden van goederen en diensten
Rechtsvorm en winstoogmerk irrelevant
o Duurzaam: zekere organisatie, meer dan sporadisch
Nog van toepassing bij enkele boeken
o Boek IV WER. Bescherming van de mededinging
o Boek V WER. Mededinging en prijsevoluties
o Boek VI WER. Marktpraktijken en consumentenbescherming (I.1, 8, 39°)
Opm.: ook afwijkende aanknopingspunt voor Boek III WER
o Cf. vb. inschrijvingsplicht KBO (zie later)
NIEUWE ALGEMENE DEFINITIE (sinds 1/11/18): artikel 1,1,1° WER
Iedere natuurlijke persoon die zelfstandig (persoon die niet onder dienstverlenend verband/gezag werkt =
eenmanszaak) een beroepsactiviteit uitoefent (op duurzame wijze, dus vb. 1-malig verkopen op e-bay niet maar als elke
week dan wel + ook in deeleconomie vb. Airbnb-verhuurders)
Iedere rechtspersoon
o BEHALVE publiekrechtelijke RP die geen goederen of diensten aanbiedt op een markt
o BEHALVE de staat (alle niveaus) en OCMW (+ RP door politieke RP in het leven geroepen vb. Nationale Bank,
FSMA, … MAAR niet autonome overheidsbedrijven vb. bpost, Proximus, NMBS)
3
, Iedere andere organisatie zonder rechtspersoonlijkheid
o BEHALVE indien geen uitkeringsoogmerk en dit ook niet doet
Opm.: bestuurders = moeilijk geval => afwezigheid eigen economische activiteit
DEFINITIE VAN “VENNOOTSCHAP” – WVV
Artikel 1:1 WVV:
Een vennootschap wordt opgericht bij een rechtshandeling door één of meer personen, vennoten genaamd, die een
inbreng doen. Zij heeft een vermogen en stelt zich de uitoefening van één of meer welbepaalde activiteiten tot
voorwerp. Zij geeft tot doel aan de vennoten een rechtstreeks of onrechtstreeks vermogensvoordeel uit te keren of te
bezorgen.
Niet langer noodzakelijk samenwerkingsverband
Rechtspersoonlijkheid of niet
Keuzevrijheid maar typendwang
Zonder RP PersonenVN VN met beperkte AS
Maatschap (zuiver contract) VOF (eig. maatschap met RP) BVBA
Comm.V (eig. VOF met stille vennoot) CVBA (moet coöperatief gedachtengoed
nastreven)
=> onbeperkt aansprakelijk => onbeperkt aansprakelijk NV
Opm.: beperkte aansprakelijkheid = niet met persoonlijk vermogen instaan voor schulden van venn., maar slechts hoogstens hun
inbreng in venn. te verliezen
DEFINITIE VAN “VERENIGING”
Artikel 1:2 WVV
Een vereniging wordt opgericht bij overeenkomst tussen twee of meer personen, leden genaamd. Zij streeft een
belangeloos doel na in het kader van één of welbepaalde activiteiten die zij tot voorwerp heeft. Zij mag rechtstreeks
noch onrechtstreeks (vb. extra huur vragen) enig vermogensvoordeel uitkeren of bezorgen aan de oprichters, de leden,
de bestuurders of enig andere persoon behalve voor het in de statuten bepaald belangeloos doel. Elke verrichting in
strijd met dit verbod is nietig.
Vormen:
Rechtspersoonlijkheid: vereniging zonder winstoogmerk (VZW) en internationale vereniging zonder winstoogmerk
(IVZW) = onderneming
Zonder rechtspersoonlijkheid: feitelijke vereniging = GEEN onderneming
Opm. mag commercieel actief zijn (winst nastreven zoals venn.) MAAR mag winst niet uitkeren, wel gebruiken voor belangeloos
doel
DEFINITIE VAN “STICHTING”
Artikel 1:3 WVV
Een stichting is een rechtspersoon zonder leden, opgericht bij rechtshandeling door één of meer personen, stichters
genoemd. Haar vermogen wordt bestemd om een belangeloos doel na te streven in het kader van één of meer
welbepaalde activiteiten die zij tot voorwerp heeft. Zij mag rechtstreeks noch onrechtstreeks enig vermogensvoordeel
uitkeren of bezorgen aan de stichters, de bestuurders of enig andere persoon, behalve voor het in de statuten bepaald
belangeloos doel. Elke verrichting in strijd met dit doel is nietig.
Vormen:
Rechtspersoonlijkheid: private stichting (PS) en stichting van openbaar nut (SON) = onderneming
SAMENVATTING
WER: ondernemingen
WVV: vennootschappen, verenigingen en stichtingen (principieel ondernemingen)
4
