Module 1: Journalistiek
I. De geschiedenis van de journalistiek
a) Wanneer “ontstaat” journalistiek
Afhankelijk van wat als ‘journalistiek’ wordt gezien, ‘nieuws’ en verspreiding daarvan heeft
altijd bestaan (roddels, etc.).
Maar ‘journalistiek’ is specifieker dan de verspreiding van nieuws.
b) Wat is journalistiek
Definitie van journalistiek:
Er is geen rigide definitie van journalistiek, doorheen de geschiedenis veranderde de
invulling van het woord. Enerzijds is er is een historische evolutie en anderzijds verschilt de
interpretatie van journalistiek en de rol van journalisten tegenover de maatschappij en het
medium dat ze daarvoor gebruiken van cultuur tot cultuur.
Engels:
1
,Frans:
• Journalistiek als product
• Journalistiek als genre,
Bepaalde manier van schrijven, presenteren van gegevens, …
• Journalistiek als beroep / discipline
• Geheel aan normen, procedures, standaarden om journalistiek (als product)
te produceren (professionalisering en journalistieke professionele ideologie)
• Journalistiek als autonoom veld/beroep (opleidingen, statuut)
2
, c) Via etymologie naar de geschiedenis van de journalistiek
Oefening 1: Belgische kranten die vandaag Oefening 2: Verdwenen Belgische kranten
bestaan De Gentenaar
Het Nieuwsblad De Vooruit (= voorganger van
DeMorgen DeMorgen)
De Volkskrant
Oefening 3: Internationale/Buitenlandse Oefening 4: Kranten met dezelfde termen
kranten The daily post
The New York Times Washington post
The Parisien New york post
The Guardian
Gazetta, Venetië, 1556 gaza = klein muntstuk met een gaai (i.e. vogel) op
gazette, gazet.
Goranto /Courant, actuele berichten, vooral Nederland rol Amsterdam als
handelscentrum krant.
Dagblad, journal, (cf. ‘het journaal’)
Nieuwsbrief (newsletter)
Broadsheet (vel papier met nieuws, satire, …)
Newspaper (term vanaf 1670)
Zeitung / tijding (bericht, “berichten uit ….”)£
Corriere, post, mail, telegraaf, …
Titels vernoemd naar het verschijningsmoment van de krant: Le Soir, Le Matin, De
Morgen, …
Il Mundo, Le Monde, …
Vernoemd naar de “rol” van de krant: observer, guardian, …
Vernoemd naar de politieke kleur van een krant: Le Peuple, Het Volk, Vooruit,
Libération
‘Journalistiek’ pas echt doorgedrongen als term in 19e eeuw
II. De vroege ontwikkeling van de journalistiek: Handel, religie, politiek, technologie
a) Wat is een krant
De krant verschilt van ander (en oudere) gedrukte vormen van nieuws en debat
(nieuwsballade, pamflet en vlugschrift)
4 voorwaarden:
1. Regelmatig en vast verschijningsritme ( Nieuws wanneer er nieuws
binnenkomt (postkoets), naar aanleiding van belangrijke gebeurtenissen, …)
Wekelijks, later dagelijks (= online nieuws, 24 hour news cycle?)
2. Continuïteit en herkenbare identiteit (Titel, formaat, rubrieken, inhoud, …) (
bundeling van brieven, spontaan of onregelmatig publiceren van pamfletten als
reactie op gebeurtenis, …)
3
, 3. Focus op actualiteit
4. Gericht op een relatief breed aantal thema’s
b) Nieuws en de prehistorie van de journalistiek
Sinds wanneer bestaat de journalistiek? Afhankelijk van definitie en contextafhankelijk tot
de dag van vandaag. Wat journalistiek is in België, kan verschillen van wat journalistiek is in
Japan.
Nieuws heeft altijd al bestaan en is omnipresent
Elke samenleving heeft manieren om nieuwheid en afwijkende dingen te monitoren
en te delen.
Orale communicatie was voor een zeer lange tijd zeer dominant zeker voor grote massa:
Groot belang van roddels en geruchten
Nieuws verspreid door o.a. marktkramers, kermismensen, kooplieden, zangers,
rondtrekkende bedevaarders, ook dorps- of stadsomroepers, …
Analfabetisme, ontbreken snel en vertakt transportsysteem, prijs
c) Nieuws en de prehistorie van de journalistiek
Geschreven nieuws:
1ste voorbeelden zijn gekoppeld aan het bestuur van grote rijken
Belang van ontwikkeling, handel en kapitalisme Nieuws als een instrument.
Eerste gedrukte kranten: begin 17e eeuw
Discussie over eerste titel en exacte datum
1605: Straatsburg (Duitsland)
1618: Amsterdam Courante uyt Italien, Duytslandt, &c.
1620: Antwerpen ‘Wekelyke Tydinghen’ (vanaf 1605 al (niet-regelmatige)
vlugschriften: ‘Nieuwe Tydinghen’)
Journalistiek als de relatief autonome sector/discipline die nieuws produceert: voornamelijk
vanaf 2e helft 19e eeuw (maar is afhankelijk van wat we wel of niet als journalistiek
beschouwen)
III. Nieuws en politiek bestuur: Communicatie als beleidsinstrument
Nood aan communicatie binnen grondgebied dat vanuit centraal machtscentrum wordt
geregeerd, zeker in grote rijken (bv. Chinese en Romeinse Rijk).
Orale communicatie te onbetrouwbaar voor efficiënte communicatie
Rome bv. correspondentiesysteem met bodes (die brieven transporteren)
Ook in China handgeschreven nieuwsbrieven (tipao)
a) Bedoeld voor ambtenaren in afgelegen gebieden, vaak enkel voor
ambtenaren bedoeld.
4
