==
Universiteit Antwerpen
Academiejaar 2021 - 2022
Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen
Master Revalidatiewetenschappen en Kinesitherapie
Bovenste extremiteit
1
,PRAKTIJK
2
,INHOUD
0. Inleiding ............................................................................................................................................................... 7
0.1. Inhoud en doelstelling van de cursus ........................................................................................................... 7
0.2. Eindcompetenties ........................................................................................................................................ 7
0.3. Evaluatie van de student .............................................................................................................................. 7
1. Verdieping anamnese en klinisch onderzoek ...................................................................................................... 8
1.1. Inleiding: Het klinische denkproces.............................................................................................................. 8
1.1.1. De rol van anamnese, hypotheses en onderzoeksdoelstellingen ......................................................... 8
1.1.2. De rol van provocatie en reductie ....................................................................................................... 12
1.1.3. Op zoek naar het oorzakelijke en onderhoudende mechanisme ....................................................... 13
1.1.4. Toegepaste biomechanica .................................................................................................................. 15
1.1.5. Behandeldoelen en behandelplan bepalen ........................................................................................ 15
1.2. Anamnese: inleidende casus ...................................................................................................................... 18
1.2.1. Vragen bij de anamnese ...................................................................................................................... 19
1.2.2. Vragen bij het klinisch onderzoek ....................................................................................................... 23
1.3. Klinisch onderzoek ..................................................................................................................................... 25
1.3.1. Inspectie .............................................................................................................................................. 25
1.3.2. Actief onderzoek ................................................................................................................................. 35
1.3.3. Passief onderzoek ............................................................................................................................... 51
1.3.4. Spierlengtetesten ................................................................................................................................ 65
1.3.5. Goniometrie ........................................................................................................................................ 69
1.3.6. Weerstandsonderzoek ........................................................................................................................ 71
1.3.7. Neuromusculair (controle) onderzoek ................................................................................................ 79
1.3.8. Manuele spiertesting .......................................................................................................................... 82
1.3.9. Toegevoegd onderzoek ....................................................................................................................... 97
2. Articulair manuele behandeling ...................................................................................................................... 134
2.1. Art. glenohumerale .................................................................................................................................. 134
2.1.1. Tractie ............................................................................................................................................... 134
2.1.2. Translatie caudaal-lateraal-ventraal ................................................................................................. 135
2.1.3. Translatie dorsaal-lateraal ................................................................................................................ 136
2.1.4. Translatie ventraal-mediaal .............................................................................................................. 137
2.2. Art. scapulothoracale ............................................................................................................................... 138
2.2.1. Tractie ............................................................................................................................................... 138
2.2.2. Translatie ........................................................................................................................................... 139
2.3. Art. acromioclaviculare ............................................................................................................................ 140
2.3.0. Inleiding ............................................................................................................................................. 140
3
, 2.3.1. Tractie ............................................................................................................................................... 142
2.3.2. Translatie ventraal (-lateraal) ............................................................................................................ 143
2.3.3. Translatie dorsaal (-mediaal)............................................................................................................. 144
2.4. Art. sternoclaviculare ............................................................................................................................... 145
2.4.1. Tractie ............................................................................................................................................... 145
2.4.2. Translatie ventraal en dorsaal ........................................................................................................... 146
2.4.3. Translatie caudaal-lateraal/ craniaal-mediaal ................................................................................... 147
1. Verdieping anamnese en klinisch onderzoek .................................................................................................. 149
1.1. Anamnese ................................................................................................................................................ 149
1.2. Klinisch onderzoek ................................................................................................................................... 149
1.2.1. Inspectie ............................................................................................................................................ 149
1.2.2. Actief onderzoek ............................................................................................................................... 150
1.2.3. Passief onderzoek ............................................................................................................................. 154
1.2.4. Spierlengte ........................................................................................................................................ 160
1.2.5. Goniometrie ...................................................................................................................................... 168
1.2.6. Weerstandsonderzoek ...................................................................................................................... 170
1.2.7. Manuele spiertesting ........................................................................................................................ 174
1.2.8. Toegevoegd onderzoek ..................................................................................................................... 180
1.2.8.1.1.3. Onder varus of valgus druk naar flexie en extensie bewegen ................................................. 184
2. Articulair manuele behandeling ...................................................................................................................... 201
2.0. Inleiding .................................................................................................................................................... 201
2.1. Art. humero-ulnaris .................................................................................................................................. 203
2.1.1. Tractie ............................................................................................................................................... 203
2.1.2. Tractie vanuit grotere flexiestand ..................................................................................................... 204
2.1.3. Tractie vanuit grotere extensiestand ................................................................................................ 205
2.1.4. Tractie met flexie angulatie............................................................................................................... 206
2.1.5. Translatie naar mediaal ..................................................................................................................... 207
2.1.6. Translatie naar lateraal ..................................................................................................................... 208
2.2. Art. humero-radialis ................................................................................................................................. 209
2.2.1. Tractie ............................................................................................................................................... 209
2.2.2. Translatie naar ventraal .................................................................................................................... 210
2.2.3. Translatie naar dorsaal ...................................................................................................................... 211
2.3. Art. radio-ulnaris proximalis ..................................................................................................................... 212
2.3.1. Translatie naar ventraal .................................................................................................................... 212
2.3.2. Translatie naar dorsaal ...................................................................................................................... 213
2.4. Art. radio-ulnaris distalis .......................................................................................................................... 214
2.4.1. Translatie naar anterieur................................................................................................................... 214
4
, 2.4.2. Translatie naar posterieur ................................................................................................................. 215
2.5. Sustained lateral glide with movement ................................................................................................... 216
1. Verdieping anamnese en klinisch onderzoek .................................................................................................. 217
1.1. Anamnese ................................................................................................................................................ 217
1.2. Klinisch onderzoek ................................................................................................................................... 217
1.2.1. Inspectie ............................................................................................................................................ 217
1.2.2. Actief onderzoek ............................................................................................................................... 218
1.2.3. Passief onderzoek ............................................................................................................................. 231
1.2.4. Spierlengte ........................................................................................................................................ 245
1.2.5. Goniometrie ...................................................................................................................................... 254
1.2.6. Weerstandsonderzoek ...................................................................................................................... 259
1.2.7. Manuele spiertesting ........................................................................................................................ 271
1.2.8. Toegevoegd onderzoek ..................................................................................................................... 289
2. Articulair manuele behandeling ...................................................................................................................... 305
2.1. Art. radiocarpalis/ mediocarpalis ............................................................................................................. 305
2.1.1. Tractie ............................................................................................................................................... 305
2.1.2. Translatie carpalia naar dorsaal/ palmair ......................................................................................... 306
2.1.3. Translatie carpalia naar radiair/ ulnair .............................................................................................. 307
2.1.4. Regio radialis ..................................................................................................................................... 308
2.1.5. Regio ulnaris ...................................................................................................................................... 309
2.1.6. Regio centralis ................................................................................................................................... 310
2.2. Art. CMC I ................................................................................................................................................. 312
2.2.1. Tractie ............................................................................................................................................... 312
2.2.2. Translatie art. CMC I bij een flexie-extensie beperking..................................................................... 313
2.2.3. Translatie art. CMC I bij een abductie-adductie beperking ............................................................... 314
2.3. Art. MCP II-V ............................................................................................................................................. 315
2.3.1. Translatie art. MCP II-V bij een flexie-extensie beperking ................................................................ 315
2.4. Art. PIP en DIP II-V .................................................................................................................................... 316
2.4.1. Translatie art. PIP en DIP II-V bij een flexie-extensie beperking ....................................................... 316
3. Casuïstiek ........................................................................................................................................................ 317
3.0. Screening pols en hand: regio specifieke rode vlaggen ........................................................................... 317
3.1. Casus 1: ulnaire polspijn ........................................................................................................................... 317
3.1.1. Inspectie ........................................................................................................................................... 318
3.1.2. Actief functieonderzoek .................................................................................................................... 318
3.1.3. Passief functieonderzoek .................................................................................................................. 318
3.1.4. Neuromusculair/ myofasciaal onderzoek ......................................................................................... 318
3.1.5. Perifeer neurogeen onderzoek n. ulnaris.......................................................................................... 319
5
, 3.1.6. Behandeling ...................................................................................................................................... 319
3.2. Casus 2: duimproblematiek...................................................................................................................... 322
3.2.1. Inspectie ............................................................................................................................................ 322
3.2.2. Actief functieonderzoek .................................................................................................................... 322
3.2.3. Passief functieonderzoek .................................................................................................................. 322
3.2.4. Neuromusculair onderzoek ............................................................................................................... 322
3.2.5. Behandeling ...................................................................................................................................... 323
6
,BOVENSTE LIDMAAT: SCHOUDERREGIO
0. INLEIDING
0.1. INHOUD EN DOELSTELLING VAN DE CURSUS
De anatomie, theoretische grondslagen en basis-praktische vaardigheden van het klinisch schouderonderzoek
en -behandeling werden in de bachelor-jaren behandeld. We verwachten dat de student deze stof beheerst aan
het begin van de lessenreeks.
Dit deel van de cursus zal specifiek ingaan op casuïstiek met focus op de schouderregio. Aan de hand van casussen
krijgt de student een algemeen denkkader mee en krijgt hij/zij inzicht in de praktische toepassing van de
aangeleerde technieken. Daarnaast worden nieuwe inzichten, onderzoeks- en behandelingstechnieken
aangereikt.
0.2. EINDCOMPETENTIES
De eindcompetenties van het vak, waarvan dit werk enkel het praktische luik omvat, luiden:
De student:
➢ Inventariseert de klachten van de patiënt/cliënt.
➢ Voert een kinesitherapeutisch onderzoek uit.
➢ Bouwt correcte klinische redeneringen op.
➢ Formuleert verantwoorde behandelingsdoelstellingen.
➢ Stelt een verantwoord kinesitherapeutisch behandelingsplan op.
➢ Past kinesitherapeutische behandelingstechnieken toe.
➢ Past zijn kinesitherapeutisch handelen aan in functie van de doelstelling en context.
➢ Evalueert het behandelingsresultaat en stelt zo nodig bij.
➢ Communiceert doelgericht correct en relevant.
➢ Reflecteert op zijn professioneel handelen.
➢ Houdt zich aan afspraken.
➢ Is efficiënt en nauwkeurig.
➢ Interpreteert wetenschappelijke gegevens.
0.3. EVALUATIE VAN DE STUDENT
De student krijgt een ongeziene casus voorgelegd. Er zal gepeild worden naar het inzicht in de keuze van
onderzoeks- en/of behandelingstechnieken en de correcte uitvoering ervan. Daarnaast wordt de student nog
gevraagd een techniek uit te voeren, losstaand van de initiële casus.
De te kennen leerstof omvat de inhoud van deze cursus, de inhoud van de praktijklessen en alle relevante leerstof
uit voorbije jaren.
7
,1. VERDIEPING ANAMNESE EN KLINISCH ONDERZOEK
Herhaal:
➢ Anamnesevoering uit de lessen communicatie.
➢ Specifieke vragen bij schouderklachten uit het deel basisonderzoek, cursus MSK 1.
➢ Anamnesevoering beschreven in overige theoretische en praktische vakken.
Doelstelling:
De student krijgt inzicht in het belang van een grondige anamnese en klinisch onderzoek bij patiënten met
klachten in de schouderregio
1.1. INLEIDING: HET KLINISCHE DENKPROCES
1.1.1. DE ROL VAN ANAMNESE, HYPOTHESES EN ONDERZOEKSDOELSTELLINGEN
Deze bijdrage schetst een mogelijke casusbenadering voor de student. Deze manier van denken is niet specifiek
voor de schouderregio maar kan ook gebruikt worden in het redeneerproces voor klachten in andere regio’s. Het
artikel ‘Staged Approach for Rehabilitation Classification: Shoulder Disorders (STAR-shoulder)’ van P.W.
McClure & L.A. Michener [1] kan hierbij als achtergrond geraadpleegd worden.
Natuurlijk kan een klinisch redeneerproces niet omschreven worden in 4 pagina’s. We vragen de student om de
reeds opgedane kennis uit de opleiding te blijven gebruiken om tot een zo goed mogelijke casusbenadering te
komen
Bij de aanmelding van elke nieuwe patiënt in de klinische setting zal u zich vaak volgende vragen stellen:
➢ Met welke klacht komt deze patiënt/ waarvoor zoekt deze patiënt mijn hulp? (Pijn, structuur of
functiestoornis, stoornis in activiteiten en/ of participatie, wat zijn de persoonlijke en externe factoren
(~ ICF))
➢ Is kinesitherapie op deze moment aangewezen voor de patiënt?
➢ Wat is de oorzaak van de klacht? Wat is de irritabiliteit van het weefsel? (Onderzoek zo specifiek
mogelijk: anamnese en klinisch onderzoek > ICF)
➢ Waarom is die activiteit/ functie/ structuur klachten gaan geven? Waarom blijft dit klachten geven?
Figuur 1: Een eenvoudige voorstelling van de
casusbenadering. Merk de overeenkomst op met de
STAR-shoulder revalidatie benadering van McClure
en Michener
8
,Deze vragen mogen niet louter regio of letsel specifiek gelezen worden. We bekijken elke casus vanuit een bio-
psycho-sociaal perspectief, waarbij de patiënt als mens centraal staat. De simplistische casusbenadering zoals
voorgesteld in de figuur op bovenstaande pagina of de STAR-Shoulder (cfr. figuur infra) schieten tekort in de
aanduiding van het belang van persoonlijke of omgevingsfactoren, en de complexiteit van het begrip ‘pijn’.
Figuur 3: STAR-shoulder, P.W. McClure & L.A. Michener
Figuur 2: Planetenmodel: Lieven Danneels, Axel Beernaert, Kristof De
Corte, Filip Descheemaeker, Bart Vanthillo, Damien Van Tiggelen, Barbara
Cagnie - A Didactical Approach for Musculoskeletal Physiotherapy: The
Planetary Model.Journal of Musculoskeletal Pain, Vol. 19(4), 2011
9
, Het belang van een grondig vraaggesprek kan zodus niet genoeg benadrukt worden. De therapeut- patiënt
relatie wordt opgebouwd, de reden voor consultatie en verwachtingen worden achterhaald, er wordt een brede
kennis vergaard gerelateerd aan de klacht en over de persoon die deze klachten ervaart. Gaandeweg worden
vroege hypotheses gevormd. Aan de hand van een fictieve casus in (cfr. 1.2., casus Steven) zal de anamnese-
voering opnieuw ingeoefend worden.
Het voeren van een degelijk klinisch onderzoek na het vraaggesprek vraagt een bepaalde vorm van klinisch
redeneren. Vaak zal een beginnend therapeut zich wenden tot een verzamelmethodiek waarbij hij/zij de patiënt
aan een veelheid aan testen zal onderwerpen. Naast een hoge belasting voor de patiënt, leidt dit vaak tot een
ongerichte en logge massa aan relevante en minder relevante informatie. In deze cursus proberen we steeds het
onderzoek te richten naar de vooropgestelde hypotheses gevormd na de anamnese (hypothetisch-deductieve
model). Een ervaren therapeut zal zich later vaak laten leiden aan de hand van patroonherkenning.
Aan de hand van de anamnese wordt er een inschatting gemaakt welk drijvend mechanisme er zich achter de
klacht schuil houdt. Lijkt deze klacht zuiver mechanisch? Hoe groot is de psychologische driver?
Aan de hand van de hypotheses worden er onderzoeksdoelstellingen opgesteld. Hierbij is het niet voldoende op
zoek te gaan naar één aanwijsbare structuur verantwoordelijk voor de klachten. Als kinesitherapeut zijn we
gericht op functies, activiteiten en participatie van de patiënt in zijn geheel en dus niet louter bezig met structuur
diagnoses. We pleiten dan ook voor het vooropstellen van een proces- of mechanisme-diagnose (G.Jull,2008)
waar de hypotheses zich richten naar het onderzoeken van:
➢ Screening.
➢ De ‘symptomatische’ functie met aandacht voor de structurele integriteit (betrokken structuren) en de
irritabiliteit van het betrokken weefsel en/of van de patiënt zelf.
➢ Het oorzakelijk en/of onderhoudend mechanisme (steeds in het biopsychosociale plaatje). In anamnese
en klinisch onderzoek zullen volgen de overwegingen dan ook vaak terugkomen:
o Is er een verandering geweest in activiteit?
o Is er een invloed van leeftijd, medische voorgeschiedenis,…?
o Is er een invloed van stress, angst,…?
o Is er een invloed van life style, gedrag, omgeving,…?
o Is de lokale functie gestoord?
o Is er een probleem elders in de kinetische keten, die zorgt voor een vergrote belasting op het
getroffen weefsel/de getroffen functie?
Zoals ook uit het artikel van P.W. McClure & L.A. Michener blijkt, is er een groot verschil tussen het opstellen van
een structuurdiagnose of het opstellen van een proces- of mechanisme-diagnose:
Figuur 4: Vergelijking tussen een patho-anatomische diagnose en revalidatie classificatie
10
