1. Crossculturele psychologie
1.1 Wat is crossculturele psychologie?
Verschillende definities:
- Bestudeert het gedrag van het individu in wisselwerking met zijn culturele omgeving
(van Oudenhoven, 2012)
- Is de kritische en vergelijkende studie van culturele effecten op het menselijke gedrag
(Shiraev, 2013)
- Bestudeert psychologische diversiteit en de onderliggende redenen voor deze
diversiteit (Shiraev, 2013)
- Is de wetenschappelijke studie van de variatie in het menselijke gedrag, daarbij
rekening houdend met het feit dat het gedrag beïnvloed wordt door een culturele
context (Berry, 2011)
gaat een inzicht geven van wat het is en wat het niet is.
Gebiedsomschrijving cultuurverschillen en gelijkenissen onderzoeken in psychologische
fenomenen: voelen, denken en doen.
Belang crossculturele psychologie = veel psychologisch onderzoek is “WEIRD”!
- White
- Educated
- Industrialized
- Rich
- Democratic
Psychology = WEIRD?
- > 4000 onderzoekspapers
- 20 jaar (2008)
- Deelnemers:
o 95%: VS, Europa en Engels sprekende landen (bv; Australië)
o MAAR deze landen omvatten slecht 12% van de wereldbevolking
- 68% VS, waarvan 2/3 undergraduate students
1.2 Belang crossculturele psychologie
Besef eigen culturele bril(len)
“cultuur beïnvloed anderen” eigen cultuur “onzichtbaar”
Etnocentrisme tegengaan “de houding waarbij de eigen omgeving, het eigen volk of de
eigen cultuur bewust of onbewust als maatstaf gebruikt wordt om de rest van de wereld te
beoordelen.”
‘wij’ zijn normaal, ‘zij’ zijn afwijkend (wat jij doet is normaal en wat de andere doet dat
tegenzin is is afwijkend.
1.2.1 Etnocentrisme = (the danger of a single story, filmpje)
- We gaan vanuit 1 standpunt of bril naar andere culturen terwijl het anders is.
1.2.2 Etnocentrisme en generalisatie
- Bv; als ze vragen om in 10 min een wereldkaart te tekenen hebben de meeste
mensen de neiging om hun eigen land groot te tekenen dan de werkelijkheid.
, - Ook de amerikaanse wereldkaart is anders, ze hebben alle landen een bijnaam
gegeven.
1.2.3 Etnocentrisme tegengaan
Psychologie als wetenschap is niet immuun voor etnocentrisme
o Etnocentrische keuze onderzoeksvragen
Bv; weinig onderzoek naar psychologische gevolgen van ondervoeding
o Etnocentrische concepten/ metingen
Bv; vertekende maten van ‘autonomie’ of ‘intelligentie’
o Etnocentrische interpretatie bevindingen
Bv; ‘positieve parenting’ als norm, in andere culturen kan het zijn dat de
ouderschap autoritair is enz.. dan kan ook slecht overkomen in de westerse
culturen wat dan voor hun eigenlijk normaal is.
Belang van crossculturele psychologie
- Waardering en respect voor andere culturen
- Cultuur kan gevoelig onderwerp zijn
1.3 Wat is cultuur?
Definitie(s) van cultuur
Je hebt honderden definities van cultuur, interpretatie kan breed of eng zijn:
- Brede zin
o Natuur tegenover cultuur: dat wat de mens schept
- Enge zin
o Kunstuitingen, bedrijfscultuur, congerencultuur
= Een door de mensen verworven complex geheel dat kennis, geloof, kunst, moraal, wetten,
gebruiken, en alle andere capaciteiten en gewoontes omvat (tylor, 1871)
= Het deel van de menselijke omgeving dat door mensen gemaakt is (Herskovits, 1948)
- Materie (objectief aspect) (kledij, vervoersmiddelen,…)
- Immaterie (subjectief aspect) (waarden en normen, verwachtingen die er achter
zitten)
Cultuur is de collectieve mentale programmering, die de leden van 1 groep op categorie
mensen onderscheidt van die van een andere. (Hofstede)
,Cultuur = een door een gemeenschap gedeeld systeem van waarden, normen, ideeën,
attitudes, gedragingen, communicatiemiddelen en de producten ervan die van generatie op
generatie worden overgeleverd (Van Oudenhoven, 2012)
Cultuur is gedeeld:
- Voor cultuur is een groep(je) nodig
- De mate waarin varieert: individuele verschillen binnen eenzelfde cultuur
- En verschillen tussen culturen: tight vs. Loose cultures
Cultuur is geleerd wordt overgebracht door socialisatie
- Enculturatie: cultuuroverdracht in tijd
o Cultuur aanleren in tijd, bv; aan een kind,..
- Acculturatie: cultuuroverdracht in geografische en sociale ruimte
o Als je in een ander land gaat wonen dat je bepaalde cultuuraspecten gaat
oppikken.
Hersenen zijn deel van menselijke natuur waar worden ook gevormd door (culturele)
ervaringen.
Bv; taxi chauffeurs in Londen
dat wat je traint bv; kaarten leren voor taxi chauffeur te zijn enz.. dan blijkt het dat je
hippocampus ook groter wordt dan normale mensen die geen training hadden.
Cultuur is dynamisch het beïnvloedt gedrag en vice versa, een nieuwe (sub)cultuur kan
zich soms snel vormen.
Bv; als je van een oude werk naar een andere bedrijf gaat dan ga je daar ook nieuwe dingen
nieuwe cultuur aanleren, want het is anders dan op de vroegere werk.
Bv; de manier waarop we communiceren is heel hard verandert bij een brief schrijf je
details heel veel dingen tegen dat die gelezen heeft en geantwoord heeft is de communicatie
heel traag MAAR nu heb je telefoons als het vaste telefoons waren dan moest je bespreken
om hoe laat enz… en hopen dat het niet bezet was NU doe je korte berichtjes communicatie
is sneller en je moet niet wachten of het bezet is of niet.
1.3.1 Cultuur is adaptief
Cultuur is de aanpassing van de menselijke soort op ecologische, sociopolitieke en
biologische factoren (Matsumoto & Yuang, 2013)
- Alle omstandigheden waarin jij leeft gaat een invloed geven op hoe jij leeft enz..
, - Bv; corona maatregelen vroeger als iemand ziek was kon nog komen naar het
werk dat had dan een attitude van “ah dat is kei goed dat jij komt opdagen,…” maar
nu is dat een beetje anders je mag niemand in gevaar brengen.
Ecoculturele perspectief: ‘ecologisch’ en ‘cultureel’ de ecologische omgeving waarin
mensen functioneren, is van invloed op de cultuur.
- Tseetseevlieg in Afrika (als je borstvoeding geeft is het niet goed dat je terug zwanger
geraakt het is beter dat je de eerste drie jaar van je kind geen andere kind krijgt)
- Overbevolking in Tokio (enorm veel mensen in een te klein ruimte wonen)
- Corona maatregelen? (heeft ons confortzone groter gemaakt, aangepast aan
omstandigheden)
1.3.2 wat is cultuur (niet)?
- Ras
o Fysieke kenmerken (Europa vs VS)
- Nationaliteit
o Staatsburgerschap
Vaak zelfde cultuur, maar: ook heterogeniteit. Cultuur kan
nationaliteiten overstijgen?
In crosscultureel onderzoek vaak vergelijking van landen.
1.3.3 Disclaimer
Ruim of eng, individuele variatie, dynamisch,…
cultuur is moeilijk af te bakenen
1.4 Cultuur en psychologie: is psychologie universeel of uniek aan een specifieke
cultuur?
Twee benaderingen
- Het absolutisme / algemene psychologie
- Het relativisme / cultuurpsychologie
Visie van de crossculturele psychologie?
1.4.1 Absolutisme
- Psychologie wordt niet beïnvloed door de culturele context
- Extreem universele aanpak, zoeken naar psychologische functies die geheel
cultuurvrij zijn
o Machinekamer, hardware van de menselijke psychologie
- Sensorische, motorische functies
o Bv; Ishihara test voor kleurenblindheid (berry et al., 2012)
- Functies vanaf jonge leeftijd
o Bv; objectpermanentie (8 maand)
Krities op absolutisme in extremis
- Zeer abstracte functies
Bv; taalontwikkeling (maar of je bepaalde klanken kan uitspreken, hoe je spreekt met
mensen, heeft te maken met cultuur,…)
- Wat met vele betekenisvolle culturele variatie?
- Ons brein is heel plastisch, machinekamer wordt beïnvloed door onze (culturele)
ervaringen.
