Les 14/02/2022
Sociologie als
1. Discipline of tak van sociale wetenschappen
2. Zienswijze en instrument voor het denken
3. Aanzet tot reflectie over menselijk samenleven
Studiemateriaal:
- Slides
- Nota’s bij de slide van de docent (pdf)
- Eigen notities van de lessen
- Aanvullende literatuur (niet echt te kennen)
Howard S. Becker – Art Worlds. Boek voor opdracht.
Abebooks.co.uk, tweedehandsboeken.
Student vs leerling, verschil in connotatie.
INLEIDING: WAT IS SOCIOLOGIE?
SOCIOLOGIE ALS ZIENSWIJZE
Sociologie = wijze van zien met aandacht voor specifieke kenmerken van de mens in de samenleving en de
samenleving in de mens.
Bv. De taal die je gebruikt heb je niet zelf uitgevonden. Bv. De verschillende genderidentiteiten tegenwoordig
vs 50 jaar geleden.
Zienswijze: wie je bent, bepaalt hoe je naar de wereld kijkt. Juristen, chirurgen, pedagogen…
Er is geen ‘juiste’ zienswijze maar een verzameling van zienswijzen.
WAT IS SOCIOLOGIE?
Sociologie is de studie van het menselijk samenleven, van interacties op verschillende niveaus:
- Micro: interactionele orde
- Meso: groepen en organisaties
- Macro: relaties binnen samenleving
Howard S. Becker: ‘how people do things together’
- Doing: door handelen
- Together: inherent collectief
- Things: tastbare én niet-tastbare zaken
Belangrijk: ook un-doing en destroying things together.
1
,Inzicht: Collectieve handelingen scheppen zaken die vervolgens weer extern op de mens inwerken.
‘Zaken’ van uiteenlopende aard: ideeën en overtuigingen, woorden en begrippen, formele
organisatievormen, materiële infrastructuur, etc
Ook wel ‘gestolde interactie’ genoemd
Fetisj: er worden goederen of geld geschapen onafhankelijk van de mens. Het krijgt waarde omdat men denkt
dat mensen het waardevol achten. De collectiviteit van de mensen creëren deze zaken.
3 kernconcepten:
1. Cultuur: het geheel van gedeelde betekenissen, door mensen toegekend aan wat ons omringt (gedrag,
voorwerpen, omgeving, anderen, etc).
2. Sociale structuur: het geheel van posities van actoren en de vorm van interacties en relaties tussen die
actoren
3. Individu (dat handelt)
è Later vullen we deze begrippen aan met concepten als ‘institutie’ en ‘socialisatie’.
GENESE VAN DE SOCIOLOGIE
SOCIOLOGIE BINNEN DE WETENSCHAPSGESCHIEDENIS
= wordingsgeschiedenis
- Eerste ‘wetenschappen’: astronomie en natuurkunde
- Later: biologie . . . en psychologie . . . en sociologie
- Versimpeld: hoe ‘dichter’ bij de mens, hoe later voorwerp van wetenschappelijke studie
OPKOMST SOCIOLOGISCH BEWUSTZIJN
Sociologie onderzoekt sociale verhoudingen en hoe deze mens “tot mens” maken, en bestudeert daartoe mens
in zijn sociale omgeving.
2
,Late opkomst van sociologie doordat (Weyns 2015):
1. Natuurlijke distantie ontbreekt
2. Sociologie ontluistert (de maatschappij is helemaal niet zo mooi en men stelt vraagtekens bij
machtsstructuren) en is vaak subversief (de heersende macht op losse schroeven zetten)
3. Sociologisch bewustzijn wordt geprikkeld door crisis
Zonder sociale omgeving is de mens geen mens i.t.t. wolfskinderen
Grote maatschappelijke omwentelingen:
- Franse Revolutie
- Industriële Revolutie
è waardoor maatschappij niet langer ‘vanzelfsprekend’ is
SOCIOLOGISCHE VERBEELDING
Charles W. Mills – sociological imagination (literatuur)
Sociologische verbeelding: het vermogen om verbanden te zien tussen individuele levensloop en historische en
sociale context waarin mensen leven.
Verder bouwend op C.W. Mills:
De sociologische verbeelding werpt een blik op de verhoudingen tussen individuen en de cultuur en sociale
structuur waarin ze zich bevinden. Of de onderlinge verhouding tussen individu, cultuur en sociale structuur.
En bij uitbreiding:
- relatie tussen maatschappijtype en sociale domeinen
- individuele overtuiging & maatschappelijke positie
- verhouding tussen technologie en samenleving
- ...
Sociologische verbeelding benadrukt de sociale basis van het menselijk bestaan.
Leesopdracht: pdf op BB lezen tegen volgende week
Les 2 - 21/02/2022
https://www.youtube.com/watch?v=viY1bkPU7SM: sociologische verbeelding
LEESOPDRACHT MILLS
C. WRIGHT MILLS – (BOEK: ‘THE SOCIOLOGICAL IMAGINATION’)
°1916-1962, V.S.
Periode: koude oorlog
è Dreiging kernoorlog, ‘kleine man’ als speelbal van grootmachten
3
, Boeken:
- The Power Elite
- White Collar
“[For Mills,] ordinary people are ‘utensils of historymakers as well as the mere objects of history’ – that is, of
massive, centralized and interlocking economic, political and military institutions.”
Ook: vurige pen, schrijft in karikaturen, aanvallend
SOCIOLOGISCHE VERBEELDING
“De sociologische verbeelding laat toe om te begrijpen dat het breder historisch kader directe gevolgen heeft
voor het innerlijke leven en de levensloop van een verscheidenheid van mensen.”
“Dankzij de sociologische verbeelding krijgen mensen [. . . ] vaak het gevoel te ontwaken in een huis waarvan ze
alleen maar vermoedden dat zij het kenden.”
è Sociologische verbeelding leidt tot verwondering.
è Sociologische verbeelding benadrukt verbanden tussen individuele ervaringen & belevingen, en
maatschappelijke structuren en verhoudingen
SOCIOLOGISCHE PIONIERS
MAATSCHAPPELIJKE CONTEXT
Sociologie avant la lettre:
pioniers van het sociologische denken
Sociale context voor opkomst sociologisch denken:
- vrijheid van denken (Verlichting)
- wetenschappelijke ontwikkelingen logica, empirie, rationeel bewijs
- maatschappelijke omwentelingen en historisch bewustzijn
→ besef veranderlijkheid samenleving
CHARLES DE MONTESQUIEU (1689-1755, FRANKRIJK)
Baron Charles de Montesquieu
Rechtsgeleerde en schrijver in pre-revolutionair Frankrijk
Onder pseudoniem: Perzische Brieven (1721):
- satirische briefroman
- spottend over Franse maatschappij & gewoonten
“[De koning] bestaat het zelfs, hen [de onderdanen] te doen geloven dat hij hen van allerlei kwalen geneest
door hen aan te raken, zo groot is de macht en heerschappij die hij over de geesten heeft (Montesquieu 1721,
p. 48).”
Meer dan satire: ook ‘sociologische grondslag’ –
4
