Grondslagen van de duurzame engineering: deel duurzaamheid
Les 1: Duurzame ontwikkeling en economische groei
1. Grenzen aan de groei?
Wat is economische groei?
• Bruto binnenlands product (BBP):
o Het BBP is de marktwaarde van alle goederen en diensten die op één jaar tijd
worden geproduceerd in een bepaald land of regio. Het is een veel gebruikte
maatstaf voor de welvaartscreatie van een land of regio.
• Reële Economische groei:
o De toename van het bbp, uitgedrukt in reële of constante prijzen, waarbij de
invloed van de inflatie is uitgefilterd.
Is economische groei belangrijk?
• BBP kijkt naar de omvang van de economische activiteiten
• Voornaamste doelstelling van het macro-economisch beleid van de meeste
overheden.
o Stimuleren van economische activiteiten.
o De doelstelling is ‘meer’
o Hoe: vrije marktmechanisme vrijwaren, optimaliseren van belastingen,
publieke investeringen
The impossible hamster: kan niet eeuwig blijven groeien, ni haalbaar
Wrm is eco groei belangrijk? Wat zijn de veronderstellingen?
1. geen alternatief voor eco groei
2. Meer productie en meer consumptie → meer welzijn
3. nodig om armoede te bestrijden
4. kan duurzaam zijn
5. Positieve correlatie tss BBP en levensverwachting/ geletterdheid/ scholingsgraad
6. financiert de welvaartstaat
7. creëert jobs
8. nodig om het milieu te ku beschermen
9. A rising tide lifts all boats
Wat is er mis met eco groei als maatstaf? Welke activiteiten dragen bij tot eco groei?
"[bnp] telt luchtvervuiling en reclame voor sigaretten en de ambulances die op de snelwegen
verkeersslachtoffers weghalen. Het rekent de speciale sloten voor onze deuren mee en ook de
gevangenissen voor de mensen die ze stukmaken. Het omvat de vernietiging van de cederwouden en
het verlies van natuurlijke schoonheid (…) het houdt geen rekening met de gezondheid van onze
kinderen, de kwaliteit van hun onderwijs of het genoegen dat ze aan hun spelen beleven (…) het meet
noch ons verstand, noch onze moed, noch onze wijsheid, noch ons leren (…) kortom, het meet alles
behalve datgene wat het leven de moeite waard maakt.” (Robert Kennedy, 1968)
Allemaal verschillende blokken van argumenten vanuit verschillende invalshoeken
• Meer productie en meer consumptie leidt tot meer welzijn
• Positieve correlatie tss BBP en levensverwachting/ geletterdheid/ scholingsgraad
• Eco groei is geen goede indicator voor levenskwaliteit
• Eco groei kan duurzaam zijn
1
, • Eco groei is nodig om het milieu te ku beschermen
• Eco groei en duurzaamheid sluiten elkaar uit
• Er is geen alternatief voor eco groei
• Post-groei eco
• Eco groei creëert jobs
• Werkloosheid zou beter opgelost w door herverdeling van werk
• Eco groei is nodig om armoede te bestrijden
• Om armoede te bestrijden is er een herverdeling van rijkdom en hulpbronnen nodig
• Eco groei financiert de welvaartstaat
• Alternatieve manieren om een overheidsschuld af te bouwen/ meer omzichtig
omspringen met overheidsuitgaven
Het BBP is echter een kwantitatieve maatstaf en geeft geen inzichten over de kwaliteit van
de verhandelde goederen en diensten of welzijn. Zo doen bv. ook geldtransacties die
gepaard gaan met destructieve activiteiten zoals ongevallen en milieurampen het BBP
toenemen.
Grenzen aan de groei (1972) ‘The limits to growth’
− Onderzoek naar de relaties tussen (i) bevolkingsgroei, (ii) voedselproductie,
(iii) industriële productie, (iv) uitputting van niet-hernieuwbare hulpbronnen, en
(v) vervuiling.
− Geen toekomstvoorspelling wel toekomstscenario’s voor de mensheid en onze
planeet, op basis van verschillende veronderstellingen.
− Conclusie: de natuurlijke hulpbronnen zijn te beperkt om aanhoudende
bevolkingsgroei en economische groei te ondersteunen, zelfs niet met geavanceerde
technologie.
− Waarschuwt voor de mogelijkheid dat de mensheid in de toekomst zoveel kapitaal en
mankracht gaat nodig hebben om schaarste en vervuiling te ondervangen, dat er
onvoldoende over is om de gemiddelde levenskwaliteit van de wereldbevolking te
behouden.
− Ecologische grenzen, een ongecontroleerd streven naar economische groei en een
maatschappij die traag reageert wanneer limieten bereikt worden, maken dat een
systeem gedomineerd door groei, vatbaar is om in elkaar te storten.
− 30 jaar later houden de conclusies nog steeds stand.
2. Duurzame ontwikkeling
“een ontwikkeling die tegemoetkomt aan de noden van het heden zonder de
behoeftevoorziening van de toekomstige generaties in het gedrang te brengen”
(Our Common Future, 1987, = Brundtland rapport)
Deze definitie bevat twee sleutelelementen: ‘noden’ en ‘beperkingen’. De noden van de
armen die een prioriteit moeten vormen, en de beperkingen die de samenleving en onze
technologie op het gebruik van onze leefomgeving moeten plaatsen.
Doel: het bevorderen van economische ontwikkeling zodat de veiligheid, het welzijn, en het
voortbestaan van de planeet gegarandeerd zou zijn.
Kritiek op het Brundtlandrapport:
− Economische groei nog steeds centraal
− Machtsverhoudingen worden buiten beschouwing gelaten
2
,Our Common Future markeerde, verankerde, en leidde de opkomst van een opmerkelijk
politiek debat gevoerd door uiteenlopende belanghebbenden, van praktijkdeskundigen tot
wetenschappers en filosofen, van inheemse volkeren tot multinationale bedrijven. Duurzame
ontwikkeling kan mogelijk zijn indien een voldoende aantal politieke actoren,
praktijkdeskundigen, en wetenschappers de veelheid aan perspectieven en benaderingen
ten opzichte van duurzame ontwikkeling aanvaarden en het publiek de ruimte geeft om op
lokaal en globaal niveau hierover mee te debatteren, zonder dat de twee sleutelelementen
losgelaten worden
Basis: Brundlandt definitie 1987 (deze def moet je kennen, niet letterlijk)
Een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie zonder de
mogelijkheden tot behoeftevoorziening van toekomstige generaties in gevaar te brengen,
waarbij aandacht gegeven wordt aan de integratie van en de synergie tussen de sociale, de
ecologische en de economische dimensie, en waarvan de realisatie een
veranderingsproces vergt, waarin het gebruik van hulpbronnen, de bestemming van
investeringen, de gerichtheid van technologische ontwikkeling en institutionele
veranderingen worden afgestemd op zowel toekomstige als huidige behoeften.
SDG: zie extra artikel en shit
3. Ecologische grenzen aan de groei
• De economie is een deelsysteem van de ecosfeer
• De economie is een open systeem en onderdeel van de grotere ecosfeer
(ecosysteem).
• De ecosfeer is eindig, niet groeiend, en materieel gesloten. De ecosfeer is wel open
voor een niet-groeiende, continue doorstroom aan energie.
Het economisch systeem bestaat uit bedrijven, overheden en huishoudens die goederen en
diensten produceren en/of verbruiken. In een vrijemarkteconomie kunnen deze actoren vrij
handelen om hun eigen positie te verbeteren en daarbij verbeteren ze ook de
economische welvaart van de maatschappij in haar geheel
Wetten van de thermodynamica
− Thermodynamica maakt onderdeel uit van de natuurkunde en is de studie van
energie. Energie is de mogelijkheid om arbeid te verrichten
− Eerste wet van de thermodynamica (kwantiteit)
− Energie kan niet gemaakt of vernietigd worden. Energie wordt omgezet. Implicaties
voor de economische wetenschap: we kunnen niets vanuit het niets maken en alles
moet ergens heen
• Wanneer de economie groeit in fysieke dimensies, dan neemt het energie en
materialen op vanuit de ecosfeer.
• De economie moet, volgens de wet van behoud van materie en energie, inbreuk
maken op het ecosysteem en materie afleiden van eerdere natuurlijke toepassingen.
• Meer economie (meer mensen, meer producten, meer diensten) betekent minder
natuurlijke omgeving
Meer economische activiteit betekent minder ecosysteem
• Tweede wet van de thermodynamica (kwaliteit): Entropie (mate van orde en
wanorde)
o = de neiging van energie om zich te verspreiden van geconcentreerde vormen
naar minder geconcentreerde vormen, en om minder bruikbaar te worden
3
, o In een gesloten systeem zal alle bruikbare energie zo verspreid worden dat
het systeem uiteindelijk sterft
o Binnen een gesloten systeem kunnen sterk geconcentreerde vormen van
energie gecreëerd worden, maar slechts voor beperkte tijd en enkel door
telkens opnieuw energie toe te voegen
− de
2 wet = de wet van toename van entropie: Hoewel de kwantiteit van energie en
materie altijd gelijk blijft (de eerste wet), neemt de kwaliteit af door het gebruik
− Entropie is een maat voor onbruikbare energie in een gesloten of geïsoleerd
systeem. De entropie neemt toe wanneer de bruikbare energie afneemt en de
onbruikbare energie toeneemt
− Deze tweede wet zorgt voor een bijkomend conflict tussen economische groei en het
behoud van de milieukwaliteit. De orde en structuur van de economie gaat ten koste
van een verminderde kwaliteit van de natuurlijke leefomgeving. Tot voor kort werd
deze stroom aan energie en materie die door het economisch systeem vloeit,
genegeerd en ook nu nog wordt het belang ervan miskend. Hoewel BBP uitgedrukt
wordt in monetaire termen, vertegenwoordigt elke euro een bepaalde fysische
hoeveelheid aan energie en materie. Dit maakt het ontkoppelen van economische
groei en milieu-impact bijzonder moeilijk.
Nicholas Georgescu-Roegen
Economische activiteiten gebruiken energie die vervat zit in natuurlijke grondstoffen en die in
een toestand van lage entropie is. Economische activiteiten transformeren deze energie tot
nuttige producten en diensten.
→ Economische activiteit kan geen nieuwe vormen van productieve materie of energie
creëren.
→ Economische activiteit kan enkel de beschikbare materie en energie gebruiken op
een manier die onoverkomelijk deze energie omzet in een minder nuttige vorm
Een zandloper
− Gesloten systeem: geen zand kan erin of eruit
− Hoeveelheid zand blijft hetzelfde
− Bovenste kamer: geconcentreerd, lage entropie, klaar om arbeid te verrichten
− Onderaan, na het vallen: verspreid, hoge entropie, niet nuttig meer
Universum is een geïsoleerd Gesloten system: stralingsenergie kan
systeem: materialen noch ontsnappen maar materialen niet
energie kunnen uitgang
vinden
4
