Recht en onderneming notities
5/10/2021
Deel 1. Inleiding
H1. Wat is recht?
- Omschrijven:
1. Ordenen
2. Afdwingbaarheid
3. Mogelijkheid regels aan te passen aan wijzigende omstandigheden
- “Recht is het geheel van bindende regels tot ordening van de samenleving in
beginsel1 opgelegd, minstens bekrachtigd door de maatschappij en als zodanig
afdwingbaar gesteld.”
- Rechtsregels: regels die afdwingbaar zijn met maatschappelijk geweld.
Afdwingbaarheid adhv politionele macht
Verschillende sancties (burgerlijke gevolgen: schadevergoeding, kleine
strafsancties: geldboetes)
Rechtsregels zijn onvermijdelijk en fundamenteel
Scheppen duidelijkheid
Vermijden dat samenleving zou vervallen in strijd allen tegen allen
= de geïnstitutionaliseerde ordening v/h menselijk handelen
Moderne staat heeft monopolie van geweld naar zich toegetrokken
- Objectief recht ↔ subjectief recht
Objectief recht: Het geheel van rechtsregels als zodanig (recht zoals het bestaat,
rechtsregels, bepaalt het subjectief recht)
Subjectief recht: De concretisering of individualisering v/h objectief recht [rechten die
u ontleent aan het objectief recht (rechten die we hebben en kunnen afdwingen)]
Vb.: recht op vrije meningsuiting, vrije onderwijsinstelling te kiezen
Omzetting naar praktijk geschiedt via procedurerecht
H2. Indeling van het nationaal recht
- Nationaal recht ↔ internationaal recht
§ 1. Het onderscheid privaat-publiek recht
1. Belang van het onderscheid
Privaat recht: betreft/regelt relaties/verhoudingen tussen private personen/burgers onderling
Gekenmerkt door traditie en vrijheid (contractuele verhoudingen op voet van
gelijkheid)
Publiek recht: betreft/regelt relaties tussen burgers en de overheid of tussen overheden
onderling
Gekenmerkt door eenzijdige dwingende overheidsbeslissingen (overheid in functie
v/h algemeen belang)
Onderscheid = fundamenteel, vormt basis indeling v/h recht
1
Normaal gezien, in principe
1
,2. Het privaatrecht
1. Burgerlijk recht (BR): = de fundamentele regels voor iedere burger, regelt ons hele
functioneren (regels geboorte, huwelijk, samenleving, erfenis, sterfte,
overeenkomsten zoals broodje kopen = frequente contracten …)
a. Regels terug te vinden in burgerlijk wetboek (BW) (zeer oud, 19de eeuw)
→ wordt vernieuwd (nieuw burgerlijk wetboek: stapsgewijze herschrijving oud
BW)
2. Ondernemingsrecht: bevat recht v/e bijzondere categorie personen: ondernemingen
(hebben behoefte aan soepeler recht), doet hetzelfde als BR maar voor
ondernemingen: beschrijft geboorte ondernemingen en faillissement maar geeft ook
technieken aan ondernemingen om te functioneren vb.: vennootschapsrecht (VR)
a. VR: techniek om onderneming te drijven
b. Regels terug te vinden in wetboek economisch recht (WER) er zijn ook nog
afzonderlijke wetten maar grote bron is WER
3. Gerechtelijk recht/ Privaatrechtelijk procesrecht: regelt afdwingbaarheid: bepaalt hoe
ons land eruitziet bekeken vanuit de gerechtelijke organisatie, bepaalt welke hoven
en rechtbanken we hebben, bepaalt voor welke geschillen je naar welke rechtbanken
moet, bepaalt de procedures (mogelijkheid tot beroep?)
a. Gerechtelijk wetboek (Ger. W.)
3. Publiekrecht
1. Grondwettelijk recht: heeft te maken met de overheid
a. Grondwet (GW):
i. Regelt meest fundamentele inrichting v/d staat:
1. Basisstructuren v/d machtsuitoefening
2. Scheiding der machten
3. Vb.: wie maakt wetten? Wie is staatshoofd en wat zijn diens
bevoegdheden? Wie wordt belast met rechtsspraak?
ii. Bevat fundamentele rechten en vrijheden v/d mens: recht op vrij
onderwijs, recht op vrije meningsuiting (hiervoor moet macht overheid
wijken)
iii. (Uitgetekend hoe onze staatsstructuur is, hoe is ons land
gestructureerd
iv. Beginselen waarvan wij achten dat die fundamenteel zijn voor de
democratische maatschappij waarin we leven vb.: scheiding der
machten)
2. Bestuursrecht: regelt heel de organisatie (werking en inrichting) v/d uitvoerende
macht vb.: werking ministeries, statuut ambtenaren, onteigening …
a. Geen wetboek, verschillende afzonderlijke wetten die niet zijn samengebracht
3. Fiscaal recht: regelt staatsinkomsten/ te maken met relatie van burgers t.o.v. de
overheid vb.: inkomstenbelasting, vennootschapsbelasting, successierechten …
a. Wetboeken bestaan: voor btw, …
4. Strafrecht: = het geheel van normen die tot het behoud v/d openbare orde en de
veiligheid worden uitgevaardigd en bepaalt de misdrijven en straffen, handelingen die
de overheid niet kan aanvaarden waaraan straffen worden verbonden (burger of
onderneming): gevangenisstraf, boete, …
De overheid zal u dagvaarden, geen burger
a. Strafwetboek (SW): hierin worden de handelingen en straffen bepaald, in
andere afzonderlijke wetten vind je ook strafbepalingen
2
, 5. Strafrechtproces: tegenhanger van gerechtelijk recht in privaatrecht: gaat procedures
bepalen met betrekking tot strafrechtelijke feiten
Hier is het de overheid die een procedure tegen u begint
Het stelt de dader tegenover de gemeenschap, vertegenwoordigd door het Openbaar
Ministerie
a. Wetboek van strafvordering (W. straf. V.): regelt strafrechtelijke procedures
§ 2. Het onderscheid + Relativering
1. Relevantie van het onderscheid
- In beginsel zijn regels BR slechts aanvullend of suppletief recht: je kan ervan afwijken
en zelf andere regels bepalen vb.: huwelijksvermogensstelsel
- in publiek recht: veel regels van openbare orde: hier kan je niet van afwijken, kan je
contractueel niet uitsluiten
tot doel fundamentele belangen van de maatschappij veilig te stellen
vb.: veel regels v/h strafrecht, regels inzake het huwelijk, faillissement
- regels van dwingend recht: vaak in privaatrecht terug te vinden, kan je niet van
afwijken maar is een principe, beschermen private belangen vb.: regels ter
bescherming consument, vrijheid echtgenoten om zelf beroep te kiezen, onder
sommige omstandigheden kan je er wel van afwijken, minder absoluut dan regels
openbare orde
2. Relativiteit
Relativeer onderscheid privaat- en burgerlijk recht, onderscheid verliest meer en meer aan
belang. Relativiteit versterkt door actieve rol overheid en door meervoudige lagen in het recht
1. Economisch recht: in hoge mate gekenmerkt door overheidsinterventie (PublR), maar
ondernemingsrecht (PrivR) is onderdeel economisch recht
a. Bevat kenmerken van beide
2. Sociaal recht / arbeidsrecht
bestaat uit 3 delen
a. Individueel arbeidsrecht: regelt verhouding individuele werknemer en
werkgever vb.: arbeidscontracten
→ PrivR
b. Collectief arbeidsrecht: regelt relaties werknemers als een groep en
werkgever(sorganisaties) vb.: collectieve arbeidsovereenkomsten
→ kan moeilijk als zuiver PrivR beschouwd worden
c. Socialezekerheidsrecht: regelt relatie verzekerden en instellingen s.z.
basisvoorzieningen v/d s.z. verplicht voor iedere burger,
overheidsreglementering overheerst
→ PublR
3. Overlapping in concrete praktische problemen
1. Praktijk laat zich niet altijd indelen (ook minder belangrijk in praktijk)
a. Men kan moeilijk de interdisciplinaire problemen in stukjes kappen
b. Vb.: werking familievennootschap: vennootschapsrecht, fiscaal recht, sociaal
recht, erfrecht, zakenrecht, verbintenissen
c. Zelfs gespecialiseerde jurist moet thuis zijn in andere deelaspecten van
andere juridische takken
2. Het Europese recht maakt het onderscheid vaak niet
a. Indeling tussen rechtstakken in lidstaten loopt niet altijd gelijk
→ Europese recht hecht weinig belang aan formele indeling, focust op reële
situatie
b. Vb.: onderneming in Europese regelgeving kan zowel privaatrechtelijke
onderneming als overheidsbedrijf zijn
3
, 4. Privaatrechtelijke technieken
Overheid heeft belang bij zo min mogelijk verstoorde werking vrije markt → maakt gebruik
van privaatrechtelijke technieken. Doet afstand bevoorrechte machtspositie om zoals andere
particulieren contracten af te sluiten
Vb.:
- vroeger ambtenaar wnr werken voor overheid (kon je bijna niet ontslaan)
nu sluit je arbeidsovereenkomst (werknemer en geen ambtenaar)
- Niet alleen onteigen maar ook onderhands kopen van particulieren
- Geen overheidsonderneming maar aandelen nemen in grote private ondernemingen
H3. Het internationaal recht
Vroeger was recht nationaler, internationalisering door globalisering v/d economie en door
toenemend belang internationale rechtsnormen (in kader van EU)
1. Het internationaal privaatrecht
Maakt uit welke nationale wetgeving van toepassing is op een rechtsverhouding waarin
buitenlandse elementen voorkomen
Vb.: polygamie is voor Belgen verboden maar het nationaal recht van inwoners in België kan
het wel toelaten voor bv. Marokkanen die wonen in België. (toepassing buitenlands recht in
België)
Indien buitenlandse regels strijdig zijn met Belgische internationale openbare orde wordt de
toepassing geweigerd
IPR = nationaal dus in elk land andere regels
Toch beetje eenheid bekomen tussen landen: verdragen op Europees vlak (zelfde regels)
Hinkende rechtsrelaties: delicate private en professionele gevolgen voor betrokkenen
door ongelijke rechtsgevolgen in diverse landen
1. Wetboek IPR
2. Het internationaal publiek recht of volkerenrecht
Recht dat relaties regelt tussen landen / tussen landen en internationale organisaties /
tussen landen en internationale organisaties onderling
Beperkte mondiale rechtsorde: dus verdragen, want ieder land staat hierbij op gelijke voet
met andere landen en behoudt zijn soevereiniteit.
- Verdragen: contracten tussen staten die relaties beheersen
1. Onderhandelen
2. Ondertekenen (door afgezanten of diplomaten)
3. Ratificeren (bevoegde nationale instantie gaat ermee akkoord, doet de regering, moet
hiervoor naar parlement)
Verdragen betreffen publiekrechtelijke aangelegenheden:
Vb.: defensie, uitleveringsverdragen
Verdragen betreffen privaatrechtelijke problemen:
Vb.: IPR-regeling, handelsverdragen
4
