Module verpleegkundig redeneren en handelen inleidend 3
HOOFDSTUK 1
1. Basisprincipes van het verpleegkundig handelen
2. Toedienen van geneesmiddelen (32p)
2.1 De indeling van de geneesmiddelen
- Oorsprong: biologisch (plant, dier, schimmel, bacterie), mineraal, chemisch
- Voorkomen in apotheek:
o Magistraal: op voorschrift van arts bereid door magister/apotheker
o Officinaal: voorradige GM die door apotheker zijn bereid volgens
standaardsamenstelling uit TMF
o Farmaceutisch: industrieel gefabriceerd met vast bepaalde samenstelling die
in de handel wordt gebracht onder een wettelijk gedeponeerde naam
o Generisch: vaste formule door industrie vervaardigd, gebruikelijke
scheikundige naam = witte geneesmiddelen = officiële naam
- Gebruik:
o Doelstelling: symptomatisch, etiologisch, preventief, adjuvant
o Toedieningsweg:
Inwendig gebruik: per os, sublinguaal, intra-rectaal
Uitwendig gebruik: huid en slijmvliezen, meestal lokale werking
Enteraal: per os, sublinguaal, intra-rectaal
Parenteraal: injecteren, inhalatie, instillatie, transcutaan, vaginaal
- Bereidingsvorm:
o Vloeibaar, inwendig: siroop, ampul, flacon, druppels…
o Vloeibaar, uitwendig: collyrium, spray, lotio…
o Vast en half vast, inwendig: pillen, granules, capsules, poeders,
samengeperste tabletten…
o Vast en half vast, uitwendig: zalf, pasta, gel, medicinale pleister
o Gasvormig: inhalatietherapie ---> medicinaal, aerosol = verstuiving niet-
vluchtig GM wat door diep inhaleren in de longalveolen komt
- Uitwerking:
o Hoofdwerking en bijwerking/neveneffect
o Allopathische/reguliere en homeopathische werking: aandoening behandelen
met product dat in bepaalde dosis zelfde ziekteverschijnselen veroorzaakt
maar stimuleert natuurlijke heelkracht organisme
- Therapeutische klassen: zie p9-10
2.2 Het geneesmiddelenvoorschrift
- Elementen: administratieve gegevens, symbolen (R/, Dt./, S/), handtekening, datum
voorschrift, hoeveelheden, niet-gebruikte gedeelte voorschrift wordt vernietigd,
apotheker vult administratieve gegevens aan, geldigheid voorschrift
1
, - Volledige voorschriftlijn: naam en voornaam patiënt en arts, handtekening arts,
datum voorschrift, per geneesmiddel ---> naam, toedieningsvorm/-weg, sterkte…
2.3 De verpakking
Gegevens: naam firma, administratief vergunningsnummer, gedeponeerde benaming,
registratienummer, lotnummer, formule GM, farmaceutische vorm, toedieningsweg,
publieksprijs, vervaldatum, naam apotheker
- Publieksprijs: vergoedingscategorie door minister van sociale zaken (CTG) op
medisch-therapeutisch belang A,B,C, D = geen terugbetaling, Fa en Fb =
vergoedingsbasis
2.4 De bijsluiter
Informatie over werking, neveneffecten, juiste gebruik
---> bijsluiter voor publiek, samenvatting kenmerken product/SKP gemaakt door federaal
agentschap voor geneesmiddelen en gezondheidsproducten/FAGG
---> Gecommentarieerd geneesmiddelenrepertorium
Elementen: benaming, kwalitatieve en kwantitatieve samenstelling, farmaceutische vorm en
verpakking, eigenschappen, therapeutische indicaties, posologie = hoeveelheid GM in
bepaalde tijdsduur te nemen + maximale dosis en duur inname, toedieningswijze, contra-
indicaties = omstandigheden waar GM schadelijk kan zijn, nevenwerkingen, adressen,
bewaring, houdbaarheid, overdosis, beïnvloeding sturen, interacties, bijzondere
waarschuwingen en voorzorgen, vruchtbaarheid/zwangerschap en lactatie
2.5 Bewaren
Op 1 plaats, sluit na gebruik, beschut tegen warmte en licht, dien toe met etiket naar boven,
achtkantige bruine fles = uitwendig gebruik, vloei transparante ronde flessen = inwendig,
vloei voor inwendig gebruik die door licht worden aangetast = bruine fles, niet achtvormig
2.6 Ongewenste effecten
Toxische dosis en therapeutische dosis ligt soms dicht bij elkaar, bijwerkingen
2.7 Placebo-effect
= ziet er als GM uit maar heeft geen actief bestanddeel of farmacologisch aantoonbare
werking ---> double blind, + effect, beïnvloedbare factoren: geslacht, verwachtingsniveau,
opleidingsniveau, kwaliteit relatie
2.8 Richtlijnen
Biologische beschikbaarheid, toestand patiënt, informatie, effect nagaan, fouten vermijden
2
, - Voorzorgsmaatregelen: juiste patiënt, -geneesmiddel, -dosis, -tijdstip, -
toedieningsweg en duur, volledig voorschrift
- Bereiden: kant en klaar, bereidingsstappen ---> soort oplosmiddel en afleveringsvorm
2.9 Gebruik en misbruik
- Demografische gegevens: voorschrijfgedrag arts, afleveringsgedrag apothekers,
reclame, verwachtingspatroon patiënt…
- Uitscheidingswegen: urinestelsel, huid, longen, minimaal via tranen en speeksel,
gastro-intestinaal stelsel via lever en darmen
- Begrippen:
o Biologische beschikbaarheid: dosis GM dat in algemene circulatie terecht
komt
o First-pass effect: eerste leverpassage
o Accumulatie: opstapelingseffect
o Halveringstijd: halfwaardetijd
o Synergisme: verhoogde werking door gebruik verschillende GM
o Antagonisme: tegenovergestelde werking GM
o Tolerantie: chemische stof verdragen
o Intolerantie: ongewone lichamelijke reactie
o Ideosyncrasie: aangeboren overgevoeligheid
o Accoutumantie of gewenning
o Toxicomanie of verslaving
2.10 Toedienen van geneesmiddelen: per os, door de mond
- Voordelen: eenvoudige toediening, geen beschadiging huid, beperkte tijdsinvestering
- Nadelen: smaak, niet nauwkeurig, gastro-intestinale bijwerkingen, hoge dosering
- Voorzorgsmaatregelen: controleer bijsluiter, medicatie en gegevens patiënt
2.11 Toedienen van geneesmiddelen: de intramusculaire injectie
Goede vascularisatie, weinig zenuwuiteinden
- Voordelen: volledige resorptie GM, minder pijn, snel effect
- Nadelen: huidbarrière doorbroken, gevaar aanprikken zenuwbanen en bloedvaten
- Voorzorgsmaatregelen: correcte plaatsbepaling, ontsmetten, traag inspuiten,
inspuitplaats wisselen
- Materiaal: GM in flacon of (spuit-)ampul, oplosmiddel, steriele spuit en IM naald,
optreknaald
- Plaatsen: m.gluteus maximus, m.vastus lateralis, m.deltoïdeus
2.12 Toedienen van geneesmiddelen: preventief vaccin
2.13 Toedienen van geneesmiddelen: subcutane injectie van anticoagulantia
Lage vasculariteit, meer zenuwuiteinden dan spier, trage resorptie en langere werking
- Voordelen: volledige resorptie,
3