Onderwijs aan het jonge kind – P0L35B Prof. Helena Taelman
INLEIDING
International Standard Classification of
Education
- ISCED0 Early Childhood Education
o ISCED01 Early Childhood Educational Development, age 0-2
o ISCDED02 Pre-primary Education, targeted at children aged 3 years until the age to
start ICED1
- ISCED1 Primary Education
- ISCED2 Lower Secondary Education
- ISCED3 Upper Secondary Education
Terminologie
ECE Early Childhood Education
ECEC Early Childhood Education and Care
VVE Voor- en vroegschools onderwijs
Preschool ECE tot en met leeftijd 4 jaar
Kindergarten Amerikaanse context; voorbereidend jaar voor de lagere school
Groep 1 en 2 Nederlandse benaming, komt overeen met 2e en 3e kleuterklas
Opgepast In Nederland gaat de peuterleeftijd tot en met 3 jaar, in Vlaanderen tot en met 2,5 jaar
omdat dan het kleuteronderwijs begint.
Hoge verwachtingen
James Heckman
- Childcare is niet alleen een sociaal probleem, maar ook een economisch probleem. Skilled people
zijn het hart van onze huidige economie en dat begint op school met vroege childcare.
Ferre Laevers
- Het gaat niet goed met onze wereld (voorbeeld: IS, klimaatproblemen, groeiende armoedekloof,
aangetast welzijn etc.), we leven in tijden van afnemend licht. Hoe geraken we hieruit?
o Onderwijs is de plek waarin de toekomst wordt gemaakt, we moeten de sleutels die we
de afgelopen jaren hebben ontdekt gaan gebruiken.
Gelijkenis Heckman en Laevers
- Gaan voor hoge verwachtingen in het kleuteronderwijs.
Verschillen Heckman en Laevers
- Sense of urgency is verschillend
o Heckman Economische zaken, armoede en de armoedekloof in de VS is gegroeid;
zakelijke benadering.
o Laevers Meer spirituele benadering van kleuteronderwijs
- Wat ze willen bereiken
AJ 2021-2022 1
,Onderwijs aan het jonge kind – P0L35B Prof. Helena Taelman
o Heckman Heeft het over het kunnen meedraaien in de economie waarvoor je eerst
succesvol moet zijn in je schoolcarrière. De nood aan goed opgeleide werkkrachten. Hij
haalt ook kort criminaliteit aan, maar Heckman kijkt vooral naar het meetbare.
o Laevers Persoonlijkheid van het kind moet meer ontwikkeld worden zodat het kind
meer veerkracht heeft in de samenleving.
Laevers Heckman
ECE in Europa
Verschillen doorheen Europa
- Gesplit systeem of eenheidssysteem
o In België zien we een gesplit systeem waar de groepen worden ingedeeld op basis van
leeftijd.
o In de Scandinavische landen zien we veelal een eenheidssysteem.
o Sommige landen (voorbeeld: Spanje, UK, Duitsland) kennen een gemengd systeem.
- Prijs (inschrijvingsgeld)
o In België is het kleuteronderwijs gratis vanaf 2,5 jaar, maar omdat die leeftijd
ongebruikelijk is in de rest van Europa horen ze bij de categorie gratis vanaf 3 jaar.
< 3 jaar ongeveer 1/6e gratis in Europa
3 jaar ongeveer 1/2e gratis in Europa
>3 jaar ongeveer 2/3e gratis in Europa
- Garantie op een plaats
o In België heb je vanaf je 3 jaar garantie op een plaats.
< 3 jaar ongeveer 1/6e garantie op een plaats in Europa
3 jaar ongeveer 1/2e garantie op een plaats in Europa
>3 jaar ongeveer 2/3e garantie op een plaats in Europa
- Participatiegraad
o In Vlaanderen hoort de participatiegraad van kinderen vanaf 3 jaar bij de top 5 van best
participerende kinderen in ECEC
- Opleiding van begeleiders
o In Vlaanderen moeten mensen minstens een bachelorsdiploma hebben om in het
kleuteronderwijs te mogen werken.
o In andere landen is een masterdiploma nodig (voorbeeld: Portugal) en in andere landen
is er niets over vastgelegd (voorbeeld: Noorwegen).
- Focus van externe evaluatie
AJ 2021-2022 2
,Onderwijs aan het jonge kind – P0L35B Prof. Helena Taelman
Kleuteronderwijs in Vlaanderen nu
- Kleuteronderwijs vanaf 2.5 jaar
- 22% van de schoolpopulatie is het kleuteronderwijs
- Nieuw vanaf 2021: Leerplicht van 6 naar 5 jaar
- Voorheen: Minstens 250 halve dagen Nederlandstalig kleuteronderwijs om te starten in het lager
onderwijs
- Hoge participatiegraad
o 85% van de 2,5 jarigen
o 97,6% van de 3 jarigen
o 99% van de 4-5 jarigen
Gedeelde visie in Europese curricula
CARE project
- 2013-2016 EU project over kwaliteit en voordelen van
ECEC.
- Analyses van het officiële curriculum in 11 landen
o Beleidsdocumenten zijn onderzocht over doelen,
inhouden en pedagogische aanpak van
kleuteronderwijs. De visies, hetgeen dat in
Europa vaak bekrachtigd wordt.
- “Thus the main pedagogical traditions are widely shared
across Europe, and are different, for example, from the
theoretical traditions in the U.S. which include
Behaviourism.”
o Er bestaat zoiets als Europees kleuteronderwijs
wat verschilt van bijvoorbeeld het Amerikaanse
kleuteronderwijs.
Amerikaanse kleuteronderwijs Sterk beïnvloed door behaviourisme
Europese kleuteronderwijs Sterk beïnvloed door Europese pedagogen
(Vygotsky & Piaget)
4 centrale punten in de gedeelde Europese visie
- Holistische pedagogische filosofie
o In de ontwikkeling van het jonge kind beïnvloeden allerlei gebieden elkaar en dat moet
dus ook tijdens het leren gebeuren. Er wordt weinig eendimensionaal aan één
ontwikkelingsgebied tegelijk gewerkt, vaak aan meerdere tegelijk omdat dat dus wordt
gezien als de natuurlijke manier van leren/ontwikkelen.
o Moet harmonieus gebeuren
o Voorbeeld: Laevers die het naast de cognitieve ontwikkeling van een kind ook over diens
spirituele en mentale ontwikkeling heeft.
- Het kind staat centraal
o Veel aandacht voor de individuele noden, interesses en behoeften van het kind. Iedere
kleuter doorloopt zijn eigen ontwikkelingspad op diens eigen tempo.
- Het kind is een uniek menselijk wezen
o Met een eigen visie en eigen stem die mag bijdragen aan de omgeving en ontwikkeling.
o We zien dit al veel terugkomen in Scandinavische landen waar veel expliciet wordt
verwezen naar de rechten van het kind
In Vlaanderen verwijzen we hier iets implicieter naar, maar ook wij houden
rekening met de visies en de stemmen van het kind.
- Inclusie en gelijke kansen
o Kinderen die opgroeien in minder makkelijke omstandigheden die vaak benadeeld zijn in
onze samenleving bieden we extra kansen via het kleuteronderwijs.
AJ 2021-2022 3
, Onderwijs aan het jonge kind – P0L35B Prof. Helena Taelman
Centrale punten toegepast op de praktijk
- Belang van pedagogische interacties, met nadruk op relaties en sociale interacties
o Voorbeeld: De klas van juf Jelke uit Klasse
- Leren door te exploreren, projecten, spel, verhalen
o Waarneming
Verkennen
Gesprek om de waarneming te verdiepen en te leren verantwoorden
o Voorbeeld: Thema herfst waarin naast impressie ook expressie plaatsvindt.
- Observaties als vertrekpunt om te reflecteren over de ontwikkeling van kinderen
- Rijke leeromgeving met voldoende ruimte en tijd
- Een gebalanceerde benadering
o Voorbeeld: Educare
Taalgebruik aanleren door handelingen te benoemen
- Samenwerken met ouders
o Voorbeeld: Open onthaal
Tijdens het onthaalmoment in de peuterklas mogen de ouders een praatje
maken met de kleuteronderwijzers. Ze mogen eventueel nog wat spelen met
hun peuter tot ze zich voldoende klaar voelen om hun kind toe te vertrouwen
aan de zorgen van de kleuteronderwijzers. Met heel wat ouders is er een lange
weg afgelegd om dat vertrouwen te creëren.
- Organisaties die pedagogische praktijken bevorderen
o Lerarenopleidingen
o Pedagogische begeleidingsdiensten
Beleidsvisies in functie van gelijke kansen en
inclusie
Heckman curve
Heckman is een econoom die
gekomen is tot de vaststelling dat
kleuteronderwijs heel belangrijk is.
Dit is een curve van investeringen;
hoe vroeger je investeert, hoe meer
de opbrengst is. Al voor de
geboorte investeren zou ideaal zijn.
Kleuteronderwijs is een gunstige
investering, later mindert dat.
Kinderen die al achterstanden
hebben gaan dan namelijk
geremedieerd moeten worden en
dat brengt kosten met zich mee en is niet eenvoudig.
Dit idee heeft Heckman niet zomaar bedacht, hij heeft dit gebaseerd op belangrijke studies van
Amerikaanse kleuterscholen.
Perry Preschool
- 1962-1967
- Omgeving van Michigan met veel arme kinderen
- Experiment met 123 kinderen
o 58 kinderen Perry Preschool
AJ 2021-2022 4
