2021-2022 Gezinssociologie Orthostudent
Gezinssociologie: Openboek + schriftelijk
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Het gezin als maatschappijkritiek? Een kritische reflectie op gezinswaarden: ............................. 1
Hoofdstuk 2: Gezin in een veranderende samenleving: ................................................................................. 12
Hoofdstuk 3: Echtscheiding en veranderende gezinsvormen: ........................................................................ 27
Hoofdstuk 4: Gezin en arbeid: ....................................................................................................................... 39
Hoofdstuk 5: De vergrijsde samenleving: ...................................................................................................... 53
Hoofdstuk 1: Het gezin als maatschappijkritiek? Een kritische reflectie op
gezinswaarden:
Amuse-gueule: les coursiers n’ont pas d’enfants… (Uit: Le piège Deliveroo, Martin Willems,
tekst Toledo):
• Gezin als aanvoerketen van nieuwe arbeidskrachten
• Gezin als keuzeproject (vroeger moest je een gezin hebben wanneer je getrouwd
bent moet je kinderen krijgen. Norm: kind krijgen, enkel geen kinderen wanneer het
door de natuur niet kan)
• Gezin en flexibele tewerkstelling
à Socio-economische verklaring
Notitie:
Het proletariaat = het werkvolk (Marxisme)
Gezin was een evidentie, je gaat trouwen en met iemand samen gaan wonen, kinderen
maken,…
Þ Culturele redenen: katholieke kerk wouden ook hun ledenlijst uitbreiden + het was de
norm
• Vandaag de dag zijn er veel koppels die getrouwd zijn en samen wonen maar (nog)
geen kinderen hebben
1
,2021-2022 Gezinssociologie Orthostudent
Ze hebben het schema van de precariteit (= geeft aan hoe in onze samenleving onzekerheid
op steeds meer levensgebieden doordringt) geïnterioriseerd
= Het idee dat ze norm vrij zijn terwijl dit niet het geval is
Precariteit: bv. Tijdelijke werkcontracten waardoor er geen voorspelbaarheid is of je de job
lang kan uitoefenen of niet. Er is onzekerheid aanwezig.
Hoeksteen van de samenleving?
• Hoeksteen van een structuur: visie op moderniteit
• Zijn er nog structuren of is de samenlevig vloeibaar? Idee van postmoderniteit
• Gezin als hoeksteen van maatschappijkritiek?
Gaat gezinsleven in tegen heersende cultuur?
• Hoeksteen: dat de rest vasthoudt, samenleving als structuur
è De maatschappij van vandaag gebruiken ipv hoekstenen het woord ‘stroom’. Alles is
mobiel en flexibel is wat de klok slaat. Moderne liquiditeit
è Vaak hebben ouders het gevoel achter de feiten aan te hollen. Dat zorgt voor
spanning en stress en verhoogt de kansen op barsten of breuken in het gezin. Jonge
stellen die overwegen om een gezin te stichten, beseffen maar al te goed het
hachelijke van hun onderneming.
• Markx: onderbouw en bovenbouw (onderbouw: economische staat, bovenbouw:
cultuur, vrije tijd, gezin…)
Notitie:
Gezin als hoeksteen van de samenleving:
- hoeksteen (metafoor)= het deel dat de rest vasthoud, de rest ondersteund
Als het gezin de hoeksteen is van de samenleving dan is de samenleving het gebouw
- de samenleving als de structuur
è Functiesystemen in de samenleving: onderwijs, wetenschap, religie, sport, media,…
Deze systemen hebben elk 1 functie binnen het geheel: onderwijs = opleiden van jonge
mensen tot professionals
Structuren volgens Marx: Onderbouw = economie en de economische posities die mensen
innemen (bepaalt de bovenbouw), bovenbouw = cultuur, vrije tijd, gezinnen,…
2
,2021-2022 Gezinssociologie Orthostudent
è Afhankelijk van uw plaats in de onderbouw, het economisch systeem, heb je in alle
andere systemen ook een plaats (= structuur nl. de moderniteit )
Postmodernisme: er is geen vaste structuur meer, de samenleving is heel vloeibaar waarin
mensen veel makkelijker naar andere posities stromen.
Bv. Het veranderen van job gebeurt vaker dan jarenlang dezelfde job uit te oefenen.
è Vraag: leven we in het modernisme of in het postmodernisme?
Indexicaliteit: het verschil tussen mijn gezin en het gezin. Het onwisselbaren concrete:
• Het gezin is een sociologische bouwstenen
• Mijn gezin verwijst naar een hier en nu, naar specifieke omstandigheden en een
context
• Mjn gezin is waar ik tot ontwikkeling kom. Ik zou me niet tot een lid van een gezin
van mijn vriendje beschouwen ook al ken ik hun huis van binnen en van buiten, slaap
ik daar, speel ik daar…
• Sociaal-construct = wat we in ons hoofd hebben, maar niet echt bestaat.
Notitie:
Indexicaliteit = er is geen meervoud van het woord gezin (ook geen meervoud van het woord
ik)
è Verschil tussen mijn gezin en het gezin (= het sociaal construct)
Sociaal constructivisme of sociaal constructionisme is de theorie dat onze ervaring van de
wereld (deels) geconstrueerd wordt door sociale processen die afhangen van de
maatschappij waarin we leven.
Nature – Nurture: gezin is zowel biologisch als cultureel samengesteld
Het gezin in het centrum van het debat nature-nurture:
• Het gezin heeft een natuurlijke oorsprong en evolutie
• … maar ook een culturele oorsprong en evolutie
è Samenhang tussen samenleving en gezinsvormen!
Padafhankelijkheid: samenleving ontwikkelt bepaalde patronen en anderen moeten
hierin mee (dit is waarschijnlijk => probaliteit)
3
, 2021-2022 Gezinssociologie Orthostudent
è Voorbeeld: het kindjes-schema
• Gezin zowel nature (gezin in de samenleving, aangetrokken om baby schattig te
vinden) als nurture (gezinsvormen, hoe omgaan met baby?)
Notitie:
Gezin is beide nature en nurture
- Nature: biologisch gezien kan de mens niet voort bestaan zonder dat er gezinnen
bestaan => voortplanting
- Nurture: Het gezin is ook cultuur, er is geen enkele reden waarom dat het zo is dat de
moeder haar eigen kind opvoedt
è Je kunt niet denken aan een samenleving zonder ook aan een gezin te denken (=
nature)
è Je kunt wel aan een samenleving te denken zonder aan onze typische gezinsvormen
te denken vb: gescheiden ouders, samengestelde gezinnen,… (= nurture) Met opmerkingen [BP1]: Belangrijk
Hoe meer precariteit hoe moeilijker het is om een normaal functionerend gezin te hebben
=> atypische gezinsvormen
Het kindjes-schema
- Nature: wij zijn biologisch geprogrammeerd om baby’s/kindjes schattig te vinden en
daar zorg om te dragen
- Nurture: hoe gaan wij om met baby’s/kindjes?
Padafhankelijkheid is het proces waarbij gebeurtenissen of keuzen uit het verleden van
invloed zijn op de loop van latere ontwikkelingen, vooral doordat bepaalde
keuzemogelijkheden (nagenoeg) uitgesloten zijn
= Probabiliteit >< contingentie
Het gezin als symbolisch universum:
• Mijn gezin is een gedeelde verbeelding
è Gedeeld: binnen het gezin doorgegeven
4