Intersectionaliteits- en diversiteitsstudies 2021-2022
Samenvatting: Intersectionaliteits- en diversiteitsstudies
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Introductie en diversiteit als concept ......................................................................................... 2
Hoofdstuk 2: Bestendiging van diversiteit als sociale orde ............................................................................ 12
Hoofdstuk 3: Intersectionaliteit .................................................................................................................... 17
Hoofdstuk 4: Intersectionality in (global) health research ............................................................................. 25
Gastlezing Lisa Dikomitis................................................................................................................................... 25
Hoofdstuk 5: Etnische discriminatie .............................................................................................................. 31
Hoofdstuk 6: Black Women in Europe ........................................................................................................... 41
Gastlezing Cassandra Ellerbe ............................................................................................................................ 41
Hoofdstuk 7: Disability ................................................................................................................................. 44
Gastlezing Inge Vandeputte .............................................................................................................................. 44
Hoofdstuk 8: Queer migration narratives ...................................................................................................... 50
Gastlezing Liselot Castelyn ................................................................................................................................ 50
1
,Intersectionaliteits- en diversiteitsstudies 2021-2022
Hoofdstuk 1: Introductie en diversiteit als concept
1. Introductie
Inhoud vak:
- Studie van menselijke verschillen
- Centrale concepten: identiteit, diversiteit, norm, privilege, inclusie, …
- Vanuit humane, psychologische en sociologische invalshoek
- Gastlezingen op specifieke intersecties
Diversiteit als concept in de samenleving. Maar what’s in a name? Gender, religie, leeftijd, sekse,
klasse, onderwijsniveau, … Als we het hebben over diversiteit, dan hebben we het over een oneindige
hoeveelheid dingen. Het kan ook gaan over of je al dan niet een bril draagt, of je al dan niet een
ochtendmens bent, etc…
2. Wat is diversiteit?
2.1. Diversiteit is een hot topic
Diversiteit is een vrij recente term binnen de academische wereld en politieke debatten. De term
gender daarentegen is reeds geëvolueerd tot het academisch veld van de genderstudies, met boeken
en magazines. Binnen de diversiteitsstudies is er niet zoveel geschreven in boeken en magazines, wat
veel zegt op het concept zelf. Desalniettemin is het een momenteel een hot topic, een voorbeeld
daarvan is het diversiteitsbeleid aan universiteiten.
Het is dus een hot topic in de publieke sfeer en beleid: normatief of instrumenteel.
Diversiteit kan teruggetraceerd worden naar 1960. Toen kwamen er nieuwe sociale bewegingen op,
zoals burgerbewegingen, feministen, LGBT-bewegen die gebaseerd waren op een identiteit tegen
discriminatie, met de focus op rechten, gelijke behandeling, symbolische erkenning, …
Er kwamen grote verandering tav wetten, beleid, attitutes n.a.v. protesten. Maar we stellen ook vast
dat die bewegingen redelijk categoriaal opgebouwd werden. Mensen gingen in hokjes, categorieën
denken. Vb. stonewallprotest gaat over LGBT, maar niet over intersectie.
Er kwam daarna een shift en merging naar een diversiteits-agenda (in het brede). In plaats van anti-
discriminatie van groepen naar het ‘vieren’ van diversiteit en verschil. (Vb. campagne United colors of
Benneton). Het concept diversiteit ging van specifieke categorieën naar alles! Zorgt ervoor dat het een
vaag concept wordt, omdat het alles omvat, een soort containerbegrip. Het heeft geen specifieke
inhoud, doelstelling. Voor sommigen gaat het om imago. Sommigen willen awareness kweken voor
bepaalde problemen, … het gebruik van het concept heeft een heel brede inzet. Dat maakt dat het wat
vaag wordt.
Beleidstypes: 6 facetten van diversiteit: redistributie, erkenning, voorzieningen, competitie,
organisatie
Een van de kritieken op het concept van diversiteit is dat diversiteit in het publieke discours en beleid
geen duidelijke inhoud of algemeen doel, behalve dat het de opvattingen ‘verschil is oké’ onderstreept.
Het komt zonder veel bagage, waardoor het strategisch kan gebruikt worden (bv. in de reclame van
merken). Tomas Blom Hansen poneert het volgende: diversiteit opent misschien de mogelijkheid om
over een groep mensen te denken als fundamenteel verschillend. Het gaat misschien wel over
2
,Intersectionaliteits- en diversiteitsstudies 2021-2022
verschillen, want die sociale bewegingen waren identiteitsgebaseerd en gingen in tegen de dominante
norm van de middenklasse heteroseksuele blanke man.
Maar misschien gaat diversiteit niet alleen over de andere, maar heeft het betrekking op iedereen.
Mensen hebben andere visies op wie diversiteit belichaamt. Misschien is de ‘neutrale norm’ eigenlijk
niet homogeen en eigenlijk doordrongen met verschillen en moeten we voorbij het idee gaan denken
dat minderheden diversiteit ‘hebben’ terwijl natives dat niet hebben. Dat kan diversiteit toelaten als
concept.
2.2. Categorie als filter
Voordelen:
- Zien in de chaos
- Verminderen van complexiteit
- Noodzakelijk om (on)gelijkheid op te sporen en te monitoren à heel vaak kritiek die je hoort:
je zegt dat je belang hecht aan gendergelijkheid, maar waarom blijf je dan man/vrouw
categorieën gebruiken? Dan blijf je de biologische opsplitsing gebruiken en herbevestigen dat
er een opdeling is in de menselijke populatie. Die kritiek is een stuk terecht, maar ook moeilijk,
want het moment dat je zegt we laten de categorieën los, dan kan je niet meer zien dat
vrouwen bv grensoverschrijdend gedrag ervaren, dat jongens het slechter doen in onderwijs
etc.
Nadelen:
- Creeërt verschillen tussen mensen: wij vs zij, door gebruik te maken van categorieën ga je in
je hoofd onderscheid maken en labels creeëren.
- Creeërt en vergroot verschillen
- Creeërt biases in onze geest: vooroordelen en stereotypen
ð Bijvoorbeeld reclame van Benetton (mensen hebben wel verschillende huidskleur, maar
ze zijn allemaal mager, allemaal heteroseksualiteit, geen disability, allemaal jong...) en
reclame Dove (body positivity, maar ze hebben allemaal geen cellulitis, geen striemen, zijn
niet echt zwaar, geen littekens, meerderheid is blank...). Een ander voorbeeld is het
reclamefilmpje van Serena Williams voor Nike: het filmpje representeert enerzijds veel
(bv. vrouwenemancipatie), maar tegelijkertijd is het erg neoliberaal, want wie maakt er
die schoenen? Sweatshops? Wie kan er die schoenen veroorloven? De termen feminisme
en diversiteit worden door merken gebruikt als een commercieel concept, het wordt
gebruikt voor commerciële doeleinden.
Categorieën als sociale constructies zijn veranderbaar, contextafhankelijk en door ons daarvan bewust
te zijn, realiseren we ons dat verschil continu is, niet categoriaal. Het is geen duidelijke breuklijn, maar
continu verschil. Er zit daar heel wat spanning op à spanning tussen categorieën gebruiken of
verwerpen. Wanneer is het oké om categorieën te gebruiken? Wie maakt die categorieën? Focus op
agency!
3
, Intersectionaliteits- en diversiteitsstudies 2021-2022
Er zijn 3 strategische manieren om categorieën te gebruiken
- Intercategorisch: het vergelijken van verschillende categorieën
Complexiteit onthullen van ongelijkheid, tonen van structurele verschillen tussen groepen
- Intracategorisch: binnen de categorie
Aandacht geven aan verschil binnen de categorie. Giving a voice, ervaringen van specifieke
groepen blootleggen
- Anti-categorisch = deconstrueren van categorieën
Processen ontleden van categorisatie, uitsluiting, “othering” & stereotypering
Wees jezelf altijd bewust van intra-categorische verschillen! Doorgaans lijken zwarte en blanke meer
op elkaar dan twee zwarte personen. Dus verschillen ‘buiten’ de groep zijn soms kleiner dan ‘binnen’
de groep. (vb. “Mannen komen van Mars, vrouwen van Venus” = meestal bullshit (variatie binnen
groep vaak groter).
2.3. Diversiteit in de sociale wetenschappen
De sociale en geesteswetenschappen zijn kritisch en analytisch:
Een van de kritieken is dat er een bewust conceptueel onderscheid is tussen wetenschap en publiek
discours. Diversiteit en diversiteit is twee. Het is zowel een concept in de praktijk als een analytisch
concept (= categories of practice VS categories of analysis).
Dewind: wat wel werkt voor het beleid, werkt misschien niet bij de analyse. Met andere woorden we
vragen ons de volgende zaken af: (1) wat doet het concept, niet zozeer wat is het concept? (2) hoe
kunnen we daar kritisch naar kijken? (3) hoe gebruiken wij het concept? Concepten kunnen namelijk
gebruikt worden in beleid om te meten of om bevolkingsgroepen te organiseren (bv. allochtoon vs.
autochtoon). Studies gericht op diversiteit mogen echter niet starten vanuit deze vooropgezette noties
van verschil (allochtoon versus autochtoon) of homogeniteit (allochtonen als homogene
groep/autochtonen als homogene groep). De categorieën van verschillen die door minderheden of
publieke instanties worden gebruikt moeten gedeconstrueerd of afgebroken worden. We moeten ons
bewust worden van hoe onze eigen categorieën en veronderstellingen over verschillen zowel worden
geïnformeerd door als het belang dienen van op de staat gebaseerde classificatie.
Koening omschrijft diversiteit als een sensitizing concept: we kunnen het op een positieve manier
gebruikten om te kijken naar hoe verschil onderhandeld wordt en hoe dat verschil gerelateerd is aan
ongelijkheid.
We zien dat bv. overheden statistieken bijhouden rond diversiteit, gebruiken daar criteria voor, maar
vb taal is maar 1 facet van wat diversiteit is. Als je mechanismen van uitsluiting wil verklaren, moet je
duidelijk maken waar je het over hebt en werkt met concepten die betekenis hebben voor de
doelgroep waarmee je aan de slag gaat en zich in herkennen.
ð Enkele assen/ dimensies zijn extra salient, want ze hangen samen met ongelijkheid (op
basis van onderzoeken). Antidiscriminatiewetten zijn daar ook vaak op gebouwd.
Belangrijke assen zijn: etnische of raciale achtergrond, geslacht, seksuele geaardheid,
socio-economische achtergrond, beperking, leeftijd.
4
