Samenvatting counselen
1. Introductie counselling................................................................................................................................................2
1.1 Ontstaan................................................................................................................................................................2
1.2 Basishouding van de counselor.............................................................................................................................2
2. Fasen in een counselingsproces..................................................................................................................................3
2.1 Empirische cyclus .................................................................................................................................................3
2.2 Diagnostisch proces...............................................................................................................................................3
2.3 Model van Egen: aanvulling diagnostische cyclus..................................................................................................4
2.4 Stadia van verandering – Prochaska 2.5 Het counselingmodel.............................................................................5
2.6 Monitoring tijdens het counselingsproces.............................................................................................................6
2.6 Hoe ziet een counselingssessie eruit?...................................................................................................................6
3. Intake en systematische taxatie..................................................................................................................................7
3.1 Methodieken en technieken in een intake............................................................................................................7
3.2 Systemische taxatie...............................................................................................................................................7
3.3 Systemische invalshoek van counselen.................................................................................................................8
4. Motivationele gespreksvoering.................................................................................................................................11
4.1 Stadia van verandering (Prochaska & DiClemente; transtheoretisch model)......................................................11
4.2 Motivationele gespreksvoering...........................................................................................................................13
5. Cognitieve technieken...............................................................................................................................................14
5.1 Gedragsmatige invalshoek van counselen...........................................................................................................14
5.2 Cognitieve invalshoek van counselen..................................................................................................................15
6. Cliëntgerichte kader & creatieve technieken............................................................................................................19
6.1 Cliëntgerichte invalshoek....................................................................................................................................19
6.1.1 Zelfactualisatietendens.................................................................................................................................20
6.1.2 Emoties/beleving centraal............................................................................................................................21
6.2 Creatieve technieken...........................................................................................................................................22
7. Lichaamsgerichte technieken....................................................................................................................................22
8. Actietechnieken.........................................................................................................................................................24
8.1 Psychodrama......................................................................................................................................................24
8.2 Gesprekstechnieken 2.0......................................................................................................................................26
8.3 Zelfzorg................................................................................................................................................................26
, 1. Introductie counselling
1.1 Ontstaan
Vraaggericht=
Vraaggestuurd= Dialooggestuurd=
Aanbodgericht= match hulpverlening wijst
Paternalisatisch= maatwerk cliënt, hulpverlener voegt
vraag en aanbod, cliënt door naar aanbod
hulpverlener expert meerdere expertise toe dialoog
zoekt zelf (probleem
hulpverleners cliënt
multiproblematiek)
Sinds jaren ’80 uit USA
Vertrekpunten: holistische visie + bio-psycho-sociaal-model
Gericht op individu/systeem, functioneringsproblemen, beleving
Doel: inzicht, mogelijkheden benutten, kennis & vaardigheden voor functioneren
Effectiviteit:
1. Cliëntfactoren (motivatie, bagage, ph, omgeving,…) --> op afstemmen
2. Therapeutische relatie (relatie, ⊕ verwachtingen, participatie activeren verandering) -->
betere KvL & reductie klachten
3. Placebo (verwachting effect counselen)
4. Behandelstroming & interventies --> Stroming die bij jezelf aansluit + geloof kunnen &
technieken
1.2 Basishouding van de counselor
1. Open houding
Niet:
Puur luisteren? --> je vergelijkt altijd met eigen kaders
Niet oordelen? --> eigen referentiekader steeds aanwezig
Geen oplossingen bedenken? --> accepteer opl. als manier perspectief andere
Wees je ervan bewust dat je jezelf altijd meeneemt in gesprek
Wel:
Oprechte aandacht
Houding niet-weten (cliënt=expert, doorvragen naar hun betekenis)
Wees nieuwsgierig Volledige
aandacht
Gebruik eigen gedachten om te begrijpen cliënt ipv zelf
Observatief luisteren (reacties, non-verbale, emoties)
Richt op de reactie vraag, niet bedoeling vraag
2. Samenwerkingsverband
Rogeriaanse pijlers (grondhouding counselor):
Onvoorwaardelijke positieve ervaring
Echtheid
Empathie
Initiële relatie
Verwachting cliënt: vertrouwen, begrip,
expertise
Eerste indruk: echtheid, glimlach, lokaal
Empathie + onvoorwaardelijke positieve aanvaarding
o ≠ alles aanvaarden, = persoon aanvaarden, gedrag zijn copingstrategieën
Echte relatie, gebaseerd op grondhoudingen:
Congruentie, transparantie, echtheid
o Buiten-en binnenkant counselor & cliënt (wat voor mens, wereldbeeld,…)
Empathie (Midden tss. extreem afstandelijk & extreem betrokken)
Onvoorwaardelijke positieve aanvaarding (gedrag proberen begrijpen vanuit context
persoon ≠ gedrag goedkeuren)
Creëren positieve verwachtingen
Geven hoop, belang jouw overtuiging over cliënt!
Ondersteund door passende verklaring & plan van aanpak
Ondersteunen self-efficacy
Participeren in activeren tot verandering
Cliënt meteen betrekken traject
Cliënt met nieuw gedrag laten experimenteren
Cliënt in actorpositie
Motiveringstechnieken
Na counseling:
Betere KvL: via echte relaties (verbinding betrokken iemand) + self-efficacy
2
, Reductie van klachten: positieve verwachtingen + problemen actief en snel leren
aanvoelen & aanpakken
3. Empowerment als houding
Counselor
Betrokken & actief
Voegt in bij verhaal cliënt, voegt toe aan kennis en kunde cliënt, zonder “expert” te zijn
Enkel wat nu relevant en nodig is, vergroten veerkracht cliënt
Cliënt = gelijkwaardige gesprekspartner
Mensbeeld
Krachten, intenties, pogingen cliënt zien, niet ‘zielig’, focussen op kleine succesjes en
stapjes
Problemen en hindernissen niet bagatalliseren
Wie lost het op?
Verantwoordelijkheid cliënt via leerprocessen en empowerment, geen
hulpverlenerssyndroom
Cliënt kiest wat goed genoeg is en of deze iets wil veranderen
4. Presentiebenadering
Volledig present zijn, echte aandacht met & voor cliënt die richting geeft, tempo cliënt
Aansluiten cliënt, focus relatie, interrumpeerbaar (goed begrijpen voorop, dialogen),
domeinoverschrijdend, aanklampbaar
2. Fasen in een counselingsproces
2.1 Empirische cyclus
Niveau algemene kennis (itt individu)
Idee hypothesen opstellen & toetsen
o Observatie (feitelijk waarneembaar bij cliënt en klachten)
o Inductie: vanuit observatie verbanden zoeken, hypothesen
opstellen over wat speelt
o Deductie: uit hypothesen voorspellingen “cl. zal zo
reageren”
o Toetsing: toetsen hypothesen & voorspellingen via info
cliënt
o Evaluatie: conclusies trekken juistheid hypothesen &
voorspellingen. Mogelijks nieuwe cyclussen obv
bevindingen
Te beperkt voor counselen
2.2 Diagnostisch proces
Functionele diagnostiek belangrijk begin proces voor behandelplan
Wat is er aan de hand? Waarom gaan klachten niet over? Hoe kan verandering komen?
Proces, geen cyclus
Diagnostisch proces
Aanmelding: korte info, is de aanvraag hier op z’n plaats?
Inventariseren klachten (tijdens intake)
Actief luisteren, nog geen oplossingen
Focus werkrelatie, nog niet alles weten
Verhelderen last cliënt --> breed inventariseren, verschillende levensdomeinen,
ook wat goed?
Hulpmiddelen: ICF, KOP
Hulpvragen vaststellen --> wat verwacht cliënt --> soms bijstellen, opdelen in stapjes
Probleemdefiniëring --> Wat is er aan de hand?
In en tussen sessies (duaal proces, aftoetsen door testen of vragen)
Psychologische kennis toepassen, klachten ordenen
Verklaringen zoeken --> Waarom doet probleem zich voor?
Oorzakelijke factoren (inzicht, weinig kans op verandering)
In standhoudende factoren --> Waarom gaat het niet weg? Aanknooppunt
verandering
Protectieve factoren --> Waarom zijn klachten niet nog erger? Hulpmiddel
behandelplan
Duaal proces: in sessies hypothesen aftoetsen, tussen sessies nadenken
Verklaar wat nuttig is om te verklaren, KOP= hulpmiddel
Advies bedenken --> Hoe kan dit worden aangepakt?
mogelijkheden om klachten te veranderen obv Ψ theorieën en kennis
interventies bedenken
3
