In deze samenvatting staat alles wat je moet weten om dit eerstejaars vak te halen! Per week kun je aan de hand van de inhoudsopgave de samengevatte hoorcolleges, literatuur (het boek Hoofdstukken grondrechten) en de arresten vinden. Ook staan alle werkgroepopgaven met antwoorden er in! Dankzij dez...
Samenvatting Ars Aequi Handboeken - Hoofdstukken grondrechten - Grondrechten
Tentamen staatsrecht 3 tweede kans 30 januari 2024
Staatsrecht 3 samenvatting, tentamenvragen en antwoorden, oefenvragen
Tout pour ce livre (28)
École, étude et sujet
Universiteit van Amsterdam (UvA)
Rechtsgeleerdheid
Fundamentele Rechten (3011FRX0VY)
Tous les documents sur ce sujet (44)
Vendeur
S'abonner
soofssamenvattingen
Avis reçus
Aperçu du contenu
Week 1 Algemene begrippen & dragers van grondrechten
Mensenrechten/fundamentele rechten/grondrechten: rechten die wij allemaal hebben als
mensen en die ons vrijheden geven ten opzichte van de overheid, maar die ons ook in staat
stellen om een menswaardig bestaan te leiden en om ons te ontwikkelen (vrijheid van
meningsuiting/godsdienst/vereniging, recht op onderwijs/gezondheidszorg/sociale
zekerheid).
Onderscheid mensenrechten en grondrechten?
Mensenrechten zijn meer van oorsprong gekoppeld aan menselijke waardigheid, rechten
puur omdat je mens bent. Grondrechten voor regels die meer vastgelegd zijn in bepaalde
wetten. In dit vak geen onderscheid.
Belang grondrechten - nationaal:
•Belangrijk element van de rechtsstaat:
- Legaliteitsbeginsel —> overheid mag alleen ingrijpen volgens het recht. Tegen
willekeur en dat de overheid zelf ook moet houden aan het recht.
- Machtenscheiding —> uitvoerende, rechtsprekende en wetgevende macht.
Voorkomen te veel macht bij één terrein.
- Rechtsbescherming door onafhankelijke rechter —> overheid kan worden
gecontroleerd.
- Grondrechten —> laat zien waar de overheid niet aan mag komen.
- (Democratie, grondrechten eigenlijk ook nodig daarvoor maar beperkt de democratie
omdat de overheid soms actief moet optreden, een verplichting aan de overheid (bv
sociale grondrechten), terwijl het idee is als meerderheid alles kunnen besluiten).
^beperken de overheidsmacht.
•Belangrijk in democratie:
- Politieke grondrechten (vrijheid van meningsuiting, vereniging, kiesrecht, etc)
- Gelijkheid (non-discriminatie)
•Nu ook sociale thema’s: gezondheid, huisvesting
Democratie zorgt ervoor dat de overheid niet te machtig wordt ten opzichte van burgers, zij
worden beschermd tov de overheid.
Democratie legitimeert de overheidsmacht, daarom staan wij een deel van onze vrijheid af.
Belang grondrechten - internationaal:
•Element van internationale rechtsorde:
- Doelstelling Verenigde Naties (VN) (art. 1 Handvest) —> bescherming fundamentele
rechten en vrijheden van iedereen.
- Vastlegging in verdragen en verklaringen (Universele Verklaring van de Rechten van
de Mens, Verdrag voor de Rechten van het Kind, etc) en door vele landen
geratificeerd (dus partij bij deze verdragen)
- Internationaal toezicht en handhavingsmechanismen
- Jurisprudentie MRC (Mensenrechten Comité) en EHRM (op internationaal niveau
afspraken maken over wat normaal is hoe mensen te behandelen op territoriaal
niveau en hierop toezien)
1
,Belang grondrechten - EU:
In eerste instantie vooral economische samenwerking, niet per se beschermen
mensenrechten. Echter worden deze rechten wel steeds belangrijker (migratie, klimaat, etc).
•Toenemend belang in rechtsorde EU:
- Oorspronkelijke ‘vier vrijheden’: vrij verkeer van goederen, diensten, arbeid en
kapitaal.
- Fundamentele rechten steeds meer betekenis (vgl. ook art. 2 VEU); evt sancties bij
schending (art. 7 VEU).
- Inmiddels eigen Handvest van de grondrechten.
- Belangrijke arresten HvJ (databescherming, recht ‘om vergeten te worden’)
Belang grondrechten in praktijk:
Covid maatregelen en grondrechten:
•Recht op gezondheid
•Recht op leven
Maar inperking van:
•Vrijheid van beweging
•Vrijheid van betoging
•Vrijheid van godsdienst
•Recht op respect voor privéleven
•Recht op onderwijs
Grote belangenafweging ^
Twee grote problemen:
Covid maatregelen —> bevoegdheidsgrondslag overheid (overheid op alle niveaus). Bij
grondrechten mag je normaal gesproken alleen ingrijpen als de wet je daartoe bevoegd
verklaard. Dus, mag de overheid dit wel doen?
•Bv: gewone bestaande wetgeving: meldingsplicht infectieziekten in Wet Publieke
Gezondheid (Wpg) werd uitgebreid, Covid ging er ook onder vallen.
•Gebruik noodbevoegdheden burgemeester (Gemeentewet) - bv demonstraties.
•Tijdelijke wet maatregelen Covid (vanaf nov 2020) bv afstand houden, mondkapjesplicht in
winkels. Hoe tijdelijk is tijdelijk?
•Buitengewone omstandigheden - bepaalde bevoegdheden WBBBG (Wet Buitengewone
Bevoegdheden Burgerlijk Gezag) te gebruiken, voorbeeld avondklok (HR maart 2022) —>
vergaande maatregelen voor de openbare orde en veiligheid. Interpretatie, memorie van
toelichting, hoe was de wet ooit bedoeld? Wetgever heeft ervoor gekozen niet verder te
specificeren omdat niet alles te voorspellen valt. Dus gebruik van jurisprudentie.
Covid maatregelen - afwegingen:
Hoe maak je de belangenafweging als je bepaalde maatregelen wilt voorstellen?
•Maatregelen die beperken dienen proportioneel te zijn, kunnen ook verschillen.
•Welke belangen, hoe af te wegen?
- Voorkomen doden
- Beschermen capaciteit IC’s
- Draaiende houden economie
- Belang persoonlijke vrijheden
- Gevolgen op langere termijn
2
,•Welke maatregelen te kiezen?
- Verboden of adviezen
- Scholen dicht of avondklok (vgl. HR maart 2022)
Covid maatregelen - grenzen:
•Mondkapjesplicht in winkels niet baseren op noodbevoegdheid art. 176 Gemw (want Covid
was geen noodtoestand volgens de overheid); vervolgens specifieke wettelijke basis in
tijdelijke wet Covid.
•Regels omtrent aantal thuis te ontvangen bezoekers bleven adviezen; belang persoonlijke
levenssfeer (en ook probleem handhaafbaarheid).
Relativering grondrechten of juist grote betekenis?
Algemene leerstukken:
•Geschiedenis en achtergrond
•Grondrechtdrager: gevangene (minder rechten), buitenlander (vakantieganger geen recht
op huisvesting of kiesrecht), vereniging, bedrijf, foetus, overheid. Alle mensen hebben
mensenrechten, echter hebben niet alle mensen dezelfde rechten (bv geen kiesrecht onder
18).
•Rechtsbescherming (waar terecht om rechten te kunnen afdwingen of na schending
rechten?): NL-rechter, EHRM, HvJEU, internationale organen.
•Reikwijdte —> is het recht van toepassing? Recht op privacy, wat is dat en waar begint
het? Valt mijn gedraging onder de bescherming van dat recht en de maatregel die de
overheid neemt daaronder?
•Beperkingsmogelijkheden in EVRM
•Beperkingsmogelijkheden in Grondwet
•Positieve verplichtingen (overheid zich onthouden maar soms dit faciliteren).
•Horizontale werking (burgers onderling of private instellingen)
•Samenloop en botsing (van bv recht op privacy en recht op vrijheid van meningsuiting)
•Verhouding tussen bescherming in verschillende rechtsordes (VN-RvE-EU-Nat)
•Taakverdeling wetgever/rechter, belang sociale grondrechten
Kritiek op mensenrechten:
•Natuurrecht/menselijke waardigheid/universaliteit bestaat niet:
- ‘Natural rights’ bij Locke; uiteindelijk van god gegeven; ‘natuurtoestand’
vooringenomen projectie.
- Westerse liberale ‘uitvinding’. Veel andere landen hebben hier andere ideeën over.
- Mens is niet meer dan een laf roofdier, een volgzaam kuddedier, een zak vol
chemische reacties.
•Reactie:
- Menselijke waardigheid: normatief idee, een streven. Wel belangrijk als basis voor
het ontwikkelen van die rechten.
- In elk geval enige overeenstemming over negatie (ontkenning) menselijke
waardigheid (slavernij, marteling, etc).
- UVRM/IVBPR/IVESCR (economische sociale en culturele rechten) wereldwijd
geratificeerd. Dus niet alleen maar westerse ontwikkeling. Echter niet allemaal op
dezelfde manier implementeren. Het idee van mensenrechten wordt best wel
universeel gedeeld.
3
, •Overtrokken individualisme:
- Individu is abstractie, is niet autonoom. Niet alleen maar in je eentje mensenrechten
hebben, maakt deel uit van gemeenschappen.
- Gemeenschap(pen) en cultuur wezenlijk voor waarden en persoonlijke ontwikkeling.
- Plichten/deugden belangrijker dan rechten.
- Verschilt per samenleving.
•Reactie:
- Ook vrijheden voor (vrij gevormde) groepen (bv recht op vereniging of godsdienst
gemeenschap)
- Vrijheid en verantwoordelijkheid (bv bij vrijheid van meningsuiting, niet alles mogen
zeggen)
- Vrijheden juist extra van belang voor afwijkende individuen/opvattingen.
Gelijke behandeling: iedereen heeft gelijke kansen. Aanpassingen (dus soms ongelijke
behandelingen) voor mensen met bv beperkingen om juist hun rechten te beschermen.
•Algemeen belang hoort voor te gaan:
- Raison d’État gaat uiteindelijk voor - bv tijdens noodtoestand (Hobbes)
- Grootste geluk van het grootste aantal hoort altijd voor te gaan - grondrechten zijn
‘nonsense upon stilts’ (Bentham)
•Reactie:
- Ook ‘notstandsfeste’ (zelfs in een noodtoestand wordt er niet van die grondrechten
afgeweken, wel bv uitstellen verkiezingen na natuurramp, of tijdelijk school sluiten,
maar niet geheel verkiezingen of onderwijs afschaffen, enkel opschorten)
grondrechten.
- Noodtoestand in beginsel tijdelijk.
- Ook Bentham veronderstelt juist gelijkheid en vrijheid.
•Ondermijnen democratische rechtsstaat:
- Beslissingen internationale rechters kunnen in strijd zijn met nationale vormgeving
democratie en rechtsstaat.
- Geen democratische checks zoals bij uitspraak rechter ogv nationale wet en
Grondwet.
•Reactie:
- Met name internationale verdragen zijn slechts minimumnormen en relatief vaag.
- Garantie tegen afglijden: je kan pas naar de internationale toezichthouder als je alle
nationale instanties hebt gehad. Dus eerst proberen op te lossen op nationaal
niveau.
•Teveel, te ruim:
- Steeds meer grondrechten en reikwijdte steeds ruimer.
- Bijna altijd grondrecht(en) in het geding —> verwatering bescherming.
- Steeds vaker ook ‘botsing’ —> grondrechtelijke belangen gewoon tegen elkaar
wegstrepen?
•Reactie:
- Idee kernwaarden, kernrechten (waar ligt de grens?)
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur soofssamenvattingen. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €7,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
