Samenvatting inleiding Sociaal Werk
Hoofdstuk 1: sociaal werk definiëren
Overal sociaal werkers bv. Jeugdwerk, cultuursector, psychiatrie, gevangenis, WZC, ziekenhuis, …
Diverse functies: hr-medewerker, vrijwilligerscoach, vormingscoördinator, trajectbegeleider,
animator, hulpverlener, …
Niet enkel beroepskrachten, ook vrijwilligers
Sociaal werk is niet louter Vlaams, wereldwijd zijn er sociaal werkers aan de slag -> extra diversiteit
aan praktijken
Wat is sociaal werk? Niet eenduidig te beantwoorden -> gemeenschappelijk vertrekpunt = globale
definitie van sociaal werk.
De sociaalwerkboom
Takken = verwijzing naar afstudeerrichtingen
1. Personeelswerk – de personeelswerker
2. Sociaal-cultureel werk – de sociaal
cultureel werker
3. Maatschappelijk werk – de
maatschappelijk werker
4. Maatschappelijke advisering –
maatschappelijk adviseur
5. Kunst- en cultuurbemiddeling – de kunst-
en cultuurbemiddelaar
Stam = gemeenschappelijk
Vaardigheden, kennis, attitudes -> methodiek,
theorieën en normatieve kaders
Wortels = gemeenschappelijk
= historiek van sociaal werk, historische wortels
Kruin van de boom wordt blootgesteld aan allerlei elementen (regen, sneeuw, hagel, …) Ook sociaal
werk staat in frontlinie van maatschappij. Sociaal werk krijgt vorm in sociale ruimte en sociale ruimte
verandert voortdurend. Sociaal werk wordt voor nieuwe uitdagingen gesteld en gaat op zoek naar
antwoorden op nieuwe vragen. -> kruin verandert en wordt steeds complexer
Maatschappelijke evoluties -> ontstaan van nieuwe takken
Takken verstrengelen ook -> bv. Maatschappelijk werker die educatieve taken uitvoert,
maatschappelijk adviseur die taken binnen hulpverlening opneemt, …
Sociaalwerkboom is geen alleenstaande boom. -> in bos met bomen die andere disciplines
vertegenwoordigen, disciplines waarmee SW praktijk deelt, samenwerkt. Samen sociale problemen
of vraagstukken oplossen. Bv. Orthopedagogie, ergotherapie, verpleegkunde, psychologie, sociologie
,Sociaal werk definiëren in historisch perspectief
Sociaal werk is een sociaal construct (Payne)
= activiteit die het product is van hoe we in bepaalde tijd in onze samenleving kijken naar sociale
problemen + hoe ze aanpakken -> Geen enkele allesomvattende def van SW die doorheen alle tijden
correct blijft
Functie van sociaal werk verbonden aan bestaande sociale structuren en sociaal beleid -> wijzigingen
in structuren en beleid hebben invloed op sociaal werk
Sociaal werk krijgt vorm in praktijk -> samenleving verandert constant, dus definitie sociaal werk ook
steeds in verandering.
Sociaal werk komt altijd tot stand binnen bepaalde context. + hoe samenleving ingericht is, bepaalt
mee context. Bv. Regelgeving VN, Europa, België, Vlaanderen -> België als verzorgingsstaat = veel
organisaties krijgen vorm binnen deze verzorgingsstaat.
Sociaal beleid: hoe wordt omgegaan met mensen met leefloon, zonder papieren, ouderen, met
beperking, … ?
Verschillende definities voor sociaal werk
Definities niet kennen: wel data, klemtonen en rol sociaal werker
1957 Ondersteunen van individuen en groepen Sociaal werker als specialist en niet in
mensen om zich beter te kunnen samenspraak met cliënt
inschakelen in en aanpassen aan
samenleving
MR omgeving verandert niet
1982 Initiëren en begeleiden van Focus op maatschappelijke
maatschappelijke veranderingsprocessen veranderingsprocessen
2000 Persoon in zijn sociale context centraal Focus op mensenrechten en sociale
stellen rechtvaardigheid
2014 Naast mensenrechten en sociale Meer focus op structurele benadering ipv
rechtvaardigheid ook collectieve individuele benadering
verantwoordelijkheid en respect voor
diversiteit
Kritiek op definitie 2000:
- Benoemd als internationaal, maar vooral geldig in Westerse wereld door nadruk op
individuele rechten, gebrek aan erkenning van collectieve rechten en focus op fundamentele
belang van stabiliteit, continuïteit en sociale cohesie in samenleving.
- Geen aandacht besteedt aan inheemse en lokale vormen van kennis die specifiek zijn voor
bepaald land, volk of regio (= indigenous knowledge)
Definitie 2014
- Brede consultatieronde met 110 landen ipv 63 landen -> globale ipv internationale definitie
+ internationaal verwijst te veel naar concept van natiestaten. Dit concept is voorbijgestreefd
door globalisering.
- Kritiek op def 2000 dat het onmogelijk is om allesomvattende definitie te formuleren die alle
vormen van sociaal werk wereldwijd overkoepelt -> zinnetje toegevoegd aan def: ‘The above
, definition may be amplified at national and/or regional levels.’ -> tegemoetkoming aan deze
kritiek.
= uitbreiding, toelichting of specificering om globale definitie in lokale of regionale context te
versterken
- Globale definitie
o Verwijst naar volkeren
o ‘overkoepelend’
De huidige globale definitie van sociaal werk uitgelicht
Definitie 2014
Sociaal werk is een praktijk-gebaseerd beroep en een academische discipline die
sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en
bevrijding van mensen bevordert . Principes van sociale rechtvaardigheid,
mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid en respect voor diversiteit
staan centraal in het sociaal werk. Onderbouwd door sociaalwerktheorieën, sociale
wetenschappen, menswetenschappen en inheemse en lokale vormen van
kennis , engageert sociaal werk mensen en structuren om levensuitdagingen en
problemen aan te pakken en welzijn te bevorderen.” Bovenstaande definitie kan
naargelang de nationale en/of regionale situatie toegelicht, gespecificeerd en uitgebreid
worden.
Sociaal werk als praktijk gebaseerd beroep
Praktijk gebaseerd beroep = op sociaalwerkpraktijken gebaseerd beroep
Praktijken van sociaal werk zijn zeer divers
Sociaal werk werkt met sociale problemen/sociale kwesties:
- Sociaal werk opereert op plaatsen waar ‘maatschappelijke fricties’ ontstaan.
Sociaalwerkpraktijken ontstaan op plaatsen waar sprake is van maatschappelijke
ontevredenheid, onderdrukking, uitbuiting, conflict, …
nieuwe risico's in samenleving: toenemende diversiteit & samenlevingsvormen, dualiteit Sl,
opwarming planeet en milieuvraagstukken, prestatiedruk en invloed in GGZ,
digitalisering/digitale kloof/risico privacy
- Wat sociale problemen zijn wordt steeds opnieuw gedefinieerd (in relatie tot context en in
dialoog met vele actoren).
- Sociaal werk is aldus niet exclusief een zaak van deskundigen -> ook burgers/vrijwilligers
Wisselwerking tussen sociaal werkers, vrijwilligers, burgerinitiatieven kenmerken de
dynamiek van SW
SW = sociaal construct! (continue in verandering)
, Sociaal werk als academische discipline
= onderstreept belang van sterk theoretisch en wetenschappelijk raamwerk
Oorspronkelijk: zeer praktijkgerichte opleiding, later academische bovenbouw (master SW sinds
2005)
Ontstaan opleiding sociaal werk vanuit arbeidersbewegingen en naoorlogse situatie zorgde voor
nood aan sociaal werkers (WO I)
Vlaamse sociaalwerkonderzoekers zetten zich op de kaart, eerste Vlaamse doctoraten, praktijkgericht
onderzoek in hogescholen.
Internationaal: groei academisch onderzoek: European Social Work Research Association + jaarlijks
European Conference on Social Work Research
Toename publicaties over sociaalwerkgerelateerde topics (wetenschappelijke artikels, …)
Uitbouw eigen onderzoeksveld = sociaalwerkonderzoek + kennisbasis sociaal werk => body of
knowledge breidt constant uit. -> sociaal werk als academische discipline steeds beter verankerd.
Sociaal werk bevordert sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en
bevrijding van mensen
= doelen van sociaal werk
- Bevorderen sociale verandering en ontwikkeling
- Bevorderen van sociale cohesie
- Bevorderen van empowerment
- Bevrijding van mensen
Definitie 2001: klemtoon op individuele niveau en microniveau. Definitie 2014: meer inzetten op
collectieve en structurele opdracht. individuele ondersteuning is uiteraard ook nog nodig, maar
sociaal werkers kunnen ook veranderingsprocessen initiëren en begeleiden in familiale context,
bedrijven, buurten, steden, beleidsniveau, …
Belangrijk om bij interventies te kijken naar sociale context + verbondenheid van
verschillende niveaus in deze context.
