BIOMEDISCHE ONTWIKKELINGSSAMENWERKING
INLEIDING
• In Module 2 wandelen we door een ziekenhuis in Papané, Benin, sub-Sahara Afrika. We
staan even stil bij wat we zien:
• Hoe is een ziekenhuis in Afrika georganiseerd?
• Welke zijn de uitdagingen (infrastructuur, management, financiering) ?
• Hoe kijken patiënten aan tegen ziekte en gezondheidswerkers?
• Nadien (Module 3) laat ik enkele collega-studenten aan het woord. Studenten uit
het Noorden die in het Zuiden een stage, opleiding of onderzoek deden, en studenten uit
het Zuiden die bij ons op werkbezoek komen. Wij gaan luisteren
• Hoe ze zich voorbereid hadden
• Welke hun ervaringen waren, zowel in het beroeps- als in het privéleven
• We gaan na hoe we dit in een context van culture competentie kunnen plaatsen –
ik bedoel hoe we dit best kunnen plaatsen en ons op voorbereiden.
• Module 4 belicht aspecten van hygiëne en bio-veiligheid in het ziekenhuis. We houden
het praktisch en pragmatisch:
• Hoe worden (ziekenhuis)infecties overgebracht?
• Wanneer doe ik best handschoenen aan (steriele of niet steriele?)
• Hoe kan ik prikaccidenten vermijden?
• We vliegen richting Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen onder monitoring van
demografische, gezondheids- en ontwikkelingsindicatoren (Module 5).
• Met deze indicatoren stellen we een “country profile” op
• Welke is de grootste killer? Is het malaria of tabak?
• Wat maakt de bestrijding van Ebola zo moeilijk?
• We landen even bij de Actoren en Sectoren van Ontwikkelingssamenwerking (Module 6)
• Multilateraal, BRICS, 4de pijler en civil society: over wie gaat het?
• Gezondheidszorg, landbouw, politiek: hoe hangen ze samen?
• Prioriteiten van de Belgische (en Vlaamse) ontwikkelingssamenwerking
• “One-Health” is meer dan een buzzword (Module 7)
• We geven het voorbeeld van de antibiotica-resistentie
• Met alweer afkortingen: WHO, FAO, OIE… (die allemaal hun plaats krijgen)
• Diagnostische testen in lage inkomen landen worden voor heel wat ziekten zogenaamde
“sneltesten” gebruikt. Deze lijken op een zwangerschapstesten: een plastieken houder ter
grootte van een kleine pen, eenvoudig te gebruiken, snel resultaat. Module 8 beschrijft
malaria sneltesten en beantwoordt de vagen
• Hoe kunnen per jaar 300.000.000 sneltesten produceren aan < 0,5 dollar per stuk?
• Welke actoren kiezen, kopen, betalen en verdelen deze testen?
• Hoe kijken artsen en patiënten naar deze testen?
, MODULE 2
PRE-TEST
1) Een eerste lijn referentieziekenhuis in sub-Sahara Afrika heeft meestal de volgende diensten: (er zijn
meerdere antwoordopties mogelijk)
A. Pediatrie (Kindergeneeskunde)
B. Neonatologie
C. Heelkunde (meestal)
D. Tandheelkunde
E. Oogheelkunde
E. Interne Geneeskunde
F. Gynaecologie/Obstetrie
G. Psychiatrie
2) Om ziekenhuizen in tropisch sub-Sahara Afrika zo goed mogelijk tegen de warmte te
beschermen worden de volgende architectonische constructies gebruikt:
(er zijn meerdere antwoordopties mogelijk)
A. Bouw zo condens mogelijk, dit wil zeggen met 1 of 2 verdiepingen
B. Bouw met een plat en vlak dak
C. Vermijd bomen en struiken rond de bebouwing
D. Geen van bovenstaande kenmerken draagt bij tot bescherming tegen de hitte
3) Een cantine in een subsaharisch ziekenhuis wordt vooral bezocht door
A. Artsen en verpleegkundigen
B. Patienten
C. Familie van patienten
4) Welke van de diensten binnen een referentieziekenhuis in sub-Sahara Afrika heeft meestal de meeste
bedden en ziekenhuisopnames?
A. Heelkunde
B. Interne geneeskunde
C. Pediatrie
5) Hoeveel liter water heeft een referentieziekenhuis in sub-Sahara Afrika nodig voor Een
consultatie/een opgenomen patiënt/een operatie of bevalling?
A. 5 liter/50 liter/100 liter
B. 1 liter/20 liter/25 liter
C. 1 liter/10 liter/20 liter
,1. De bouw van een referentie ziekenhuis
o Ziekenhuis bestaat uit: Bloc Administratif (administratie en directie) + Cantine
o Werkuren: 7:30-15:30 + wachtdienst
o Cantine: vooral personeel
o De médicin-directeur heeft een belangrijke functie maar moet zich ook met ‘banale zaken’bezig
houden
o Ziekenhuis bevat Services des urgences = spoedeisende hulp, Materniteitsafdeling, laboratoire,
imagerie médiale
o Constructie = paviljoenbouw
o Verschillende afzonderlijke gebouwen
o Verbonden met betonnen verbindingswegen (brancard/karretjes/bevoorrading/afval
transport)
o Aanpassing aan weersomstandigheden: Overdekking over de wegen (transport tijdens
regenseizoen mogelijk maken) + regen-opvang cisternen (waterstockering tijdens
droge seizoen, zie gele pijl)
• Hevige regen + wegkeren van afval -> sterke erosie (betonplaten liggen bloot, zie
foto links
o Het gebouw Service de Pédiatrie heeft een valse verdieping (zie foto rechts)
o Ventilatie ruimte = wind kan passeren, passieve afkoeling
o Ook struiken voor vensters: kanalisering wind, passieve afkoeling
o Overkapping dak = ruim -> bescherming zon en regenval niet te dicht bij de
betonplaat => minder erosie
o Kanalisatie voor afvoer regenwater + extra regenput
o Kanalen afgedekt door deksels
§ reiniging mogelijk te maken
§ malaria broedplaatsen te vermijden
, o Ook Materniteit, medcine interne homme, odonostomatologie aanwezig
o Eerste lijns-referentie ziekenhuizen bieden
steeds gynaecologie/obstetrie, kindergeneeskunde en interne geneeskunde aan, en in de
meeste landen ook chirurgie.
o De kindergeneeskunde (meestal met de néonatologie als aparte dienst is) is veruit de
grootste en drukste dienst
• 40% van de bevolking in Benin jonger dan 15 jaar is en dat kinderen veel ernstiger
ziek kunnen zijn door infecties (waaronder malaria) dan volwassenen.
o Specialisaties zoals in oogheelkunde, stomatologie en tandheelkunde = optioneel
• Meestal gestart of afhankelijk van de beschikbaarheid van een specialist ter plaatse
• Sommige gevallen komt een specialist enkele dagen per maand langs voor
consultaties en interventies
o Er zijn – afhankelijk van het ziekenhuis – aparte ruimten voor “consultations” (out-
patient department)
• Meestal geïntegreerd in paviljoenen zelf
• Soms ruimten voor tijdelijke observaties in afwachting van hospitalisatie
• In principe worden patiënten vanuit de Centres de Santé naar het ziekenhuis
verwezen, maar – afhankelijk van het gezondheidssysteem – kunnen patiënten ook
zelf en dus zonder verwijzing en buiten urgentie naar het ziekenhuis komen
2. Plan Général en Habitat
o Paviljoenstructuur -> de totale oppervlakte van het ziekenhuis = groot
o Op de plattegrond
o “ habitat” = huizen voor artsen en verpleegkundigen, eventueel het
klooster van de congregatie die het ziekenhuis beheert, kapel (foto
rechtsonder) en maison d’accueil of guesthouse.
o de voorzieningen voor de (inslapende) familie van de
patiënten horen daarbij.
o Nadelen grote oppervlakte: moeite + kost voor het onderhoud + probleem van
de “ clôture” omheining
o het is niet ongewoon om huisdieren (honden) en vee (schapen, geiten
en zelfs koeien) op het terrein van ziekenhuizen te zien.
o Aan de randen van het ziekenhuis = de morgue (lijkenhuis) +
de incinérateur (afvalwerkingsplatform) gelegen
o Soms vind je er de hospitalisatie voor de behandeling van tuberculose.
, 3. Hoe vind een patiënt zijn/haar weg in het ziekenhuis?
o Kwaliteitszorg vereist duidelijke bewijzering -> wordt in meeste
ziekenhuizen goed verzorgd
o bewegwijzering naar de Caisse en de Pharmacie.
o Medische zorgen voor kinderen < 5 jaar, zwangere vrouwen (keizersnede)
en behandeling van HIV en tuberculose zijn in principe gratis.
o Voor de andere zorgen geldt dat de patiënt meestal eerst betaalt en dan
pas zorgen krijgt.
o Soms betaalt de werkgever, maar meestal betaalt de patient zelf
(out-of-pocket payment)
o Verzekeringen en mutualiteiten zijn zeldzaam
o De patiënt rekent op een grote solidariteit binnen de familie
o In dezelfde lijn gaat de patiënt (of de familie) zelf de medicatie bij de Pharmacie ophalen
o Maar begrijpt de patiënt al die woorden en termen op de bewegwijzering?
o Probleem van alfabetisering = niet alle patiënten kunnen lezen
§ Slechts 38.2% van de bevolking in Benin kan lezen en schrijven, en Benin is
daardoor gerangschikt in de staart van de internationale ranking (plaats 156 op
164 landen).
o Probleem van de taal
§ in Benin is het Frans de voertaal maar niet iedereen is die taal machtig. Er
worden in Benin ongeveer 20 talen gesproken, waaronder Dendi, Tem,
Ditammari, Aïzo, Adja, Goun en Bariba. Dit heeft impact op de medische
praktijk: in de context van een referentie-ziekenhuis worden er patiënten uit
verschillende regio’s (en met verschillende etnische achtergrond) behandeld
§ Vaak is het moeilijk een tolk te vinden, en springen patiënten of familieleden in
om te helpen. Dit betekent ook dat het afnemen van een gedetailleerde
anamnese (antécédents médicaux, medical history) voor jou of je collega erg
moeilijk is.
o Werken met tekeningen (bandes dessinées) helpt de patiënt en de familie om zijn/haar weg te
vinden in de vermeende doolhof van het ziekenhuis
4. WASH – Water, sanitation, hygiene
o WaSH = “Water, Sanitation and Hygiene”
o = term die de World Health Organization (WHO)
gebruikt
o een derde van de ziekenhuizen wereldwijd niet
beschikken over water toevoer…
o Outpatients: 5 liter water nodig per consultatie en dat inpatients (opgenomen
patiënten 40 tot 60 liter water per dag nodig)
