Resume
Samenvatting Ethologie (V5AB05)
- Cours
- Ethologie (V5AB05)
- Établissement
- Katholieke Hogeschool VIVES (VIVES)
Samenvatting van de cursus ethologie (argo- en biotechnologie dierenzorg, Vives).
[Montrer plus]
Aperçu du contenu
Samenvatting: Ethologie Esther PlatiniSamenvatting Ethologie
Hoofdstuk 1: Wat is gedrag?
Wat is gedrag? Is alles wat een mens of dier doet zoals bewegingen, vechten, spelen,
stilstaan, … Er zijn verschillende manier om gedrag te vertonen:
• Lichaamshouding en gezichtsuitdrukkingen: Bange hyena zal zich klein maken, oren plat
leggen en staart tussen de poten houden.
• Geuren en kleuren: Sommige vissen en reptielen kunnen van kleur veranderen, hierdoor
kunnen ze zichzelf camoufleren of juist extra laten opvallen om te imponeren. Vele dieren
gebruiken ook geursporen om hun gebied (territorium) te markeren.
• Werking van klieren: Speekselklieren en zweetklieren spelen op wanneer we watertanden
of als het koude zweet ons uitbreekt
• Als je lichaam zichtbaar of niet op een in -of uitwendige prikkel reageert: pupillen die
vergroten omwille van acute stress
Hoe ontstaat gedrag?
Aangeboren gedrag (innate behaviour) Aangeleerd gedrag
• Hoe een dier zich gedraagt is heeft voor • Sommige gedragingen ontwikkelingen
een groot deel te maken met zijn erfelijk door ervaringen en het afkijken van familie.
materiaal. • Bv: berenjong leert vis vangen,
• Een vogel dat pas uit een ei gekropen gorillavrouwtje leer hoe een jong te
komt weet precies hoe hij zijn ouders om verzorgen, kinderen moeten leren praten,
voedsel moet vragen, door de bek open te jachtgedrag bij roofdieren, …
sperren. Dit is aangeboren en heeft de
vogel nooit vooraf geleerd of gezien.
• Voortplantingsgedrag is aangeboren
maar zal pas tot uiting komen als het dier
geslachtsrijp is en niet meteen bij de
geboorte
Hoe heet gedrag dat is vastgelegd in erfelijk materiaal? Aangeboren gedrag (innate
behavior).
Hoe bepaalt je of gedrag aangeboren of aangeleerd is? Kan men nagaan door Kaspar-
Hauser-proeven. Hierbij wordt een dier geïsoleerd (zonder soortgenoten) grootgebracht.
Door wat wordt gedrag bepaald? Het gedrag dat dieren vertonen is meestal een reactie op
een prikkel. Een prikkel is iets wat een dier waarneemt en besluit of het wel of niet zal
reageren.
Inwendige prikkel Uitwendige prikkel
• Zijn prikkels die binnen in het dier • Zijn prikkels uit de omgeving van het dier
afspelen • Vluchten als men een vijand ruikt,
• Hongergevoel is een prikkel dat dierensoorten die in winterslaap gaan of
eetgedrag of zoekgedrag naar eten zal juist naar warmere streken trekken
opwekken
1
,Samenvatting: Ethologie Esther Platini
Aangeboren reactie-mechanismen (ARM): Vaak ligt niet alleen de beweging die het dier
maakt erfelijk vast, maar ook de situatie of prikkel die dat beweging opwekt. Het dier zal bij
een bepaalde situatie, zonder leerproces meteen met passen gedrag reageren op de prikkel.
Fixed Action Pattern (FAP) of vast gedragspatroon: Een serie van handelingen die bij
elkaar horen. Vb: bijendans is een communicatiedans die wordt uitgevoerd door honingbijen,
balts bij pauw: pronken met veren, …
Zijn gedragingen altijd óf aangeleerd óf aangeboren?
Nee, een combinatie van aangeleerde en aangeboren componenten in allerlei mengvormen
is mogelijk.
Hoe heet het mechanisme dat zorgt voor het vermogen om selectief op prikkels te
reageren. (+afkorting): Aangeboren reactie- mechanismen (ARM)
Gedragssystemen: is een verzameling van een aantal handelingen die bij elkaar horen en
die hetzelfde doel hebben. De handelingen in een gedragssysteem worden
gedragselementen genoemd.
VB: voortplantingsgedrag is een gedragssysteem waaronder gedragselementen vallen zoals
nestbouw, seksueel gedrag, broedzorg en territorium die hetzelfde doel hebben, voortplanten
Motivatie voor bepaald gedrag te vertonen:
• Motivatie of bereidheid om een bepaald gedrag uit te voeren verschilt telkens (bv: een dier
heeft niet altijd honger)
• Is de motivatie sterk, dan is een zwakke prikkel voldoende
• Vacuümgedrag: wanneer een bepaald gedrag al een lange tijd niet heeft voorgedaan
omdat een bepaalde prikkel niet aanwezig was dan zal de motivatie zo sterk worden dat het
gedrag zich ook zal voordoen zonder prikkel. Vb: Chimpansee in een zoo zal een nest gaan
bouwen zonder dat er nestmateriaal nodig is.
• Een toegenomen motivatie zal resulteren in zoekgedrag. Het dier gaat op zoek naar de
prikkelsituatie om een bepaald gedrag te kunnen uitvoeren.
Sleutelprikkel: Is een overdreven prikkel die een gedragsreactie oproept. Als een
koekoeksjong zijn bek openspert, dan moet de moeder ze voeren en kan de prikkel niet
negeren
Geef een ander woord voor overdreven sleutelprikkel: Supra-normale prikkel
Hoofdstuk 2: beschrijven en bestuderen van het gedrag
Verschillende benaderingen van gedrag en gedragsonderzoek
• Onderzoek van het leervermogen van dieren
Psychologische
benadering • Er wordt nagegaan hoe dieren leren en hoe dit wordt beïnvloed
door versterking (beloning) en straf.
• Dieren worden geobserveerd in hun natuurlijke omgeving
Ethologische
• Bij deze aanpak werd vooral de vraag gesteld: waarom een dier
benadering
een bepaald gedrag vertoont
• Charles Darwin gebruikte deze benadering
Evolutionaire • Hij vergeleek verschillende dieren met elkaar die in dezelfde
benadering omgeving leefden. En hij vergeleek gedragingen van eenzelfde soort
in verschillende omgevingen
2
,Samenvatting: Ethologie Esther Platini
Deze benadering is gebaseerd op hoe het lichaam werkt. Hoe werken
Fysiologische de zenuwen, spieren en de zintuigen samen om gedrag te
benadering produceren. Zo kan een hersenbeschadiging een invloed hebben op
het vertoonde gedrag.
Tinbergen zag dat biologen met verschillende vragen geconfronteerd
werden met betrekking tot gedrag De vragen konden teruggebracht
worden tot 4 problemen:
Vier vragen van
Tinbergen • Wat is de functie van gedrag? (Ethologische benadering)
• Wat bepaalt gedrag? (Fysiologische benadering)
• Hoe evolueert gedrag? (Evolutionaire benadering)
• Hoe heeft gedrag zich ontwikkeld? (Psychologische benadering)
Eerste vraag van Tinbergen: wat is de functie van het gedrag? Als men de functie van
bepaalde gedrag wil weten dan focust men het best op deze vragen:
• Waartoe dient het gedrag? (bv: doel, ontsnappen aan een roofdier)
• Waarom vertoont het dier dit gedrag?
• Welke bijdrage zal dit gedrag leveren aan het verhogen van de biologische conditie van
het individu? (Survival)
Biologische fitness: het gedrag van een diersoort dat overleving verhoogt en voortplanting
verbetert
Waarom is biologische fitness belangrijk?
Door natuurlijke selectie zal enkel de beste gedrags-en fysieke kenmerken van een bepaalde
soort doorgegeven worden. Deze gedrags-en fysieke kenmerken zijn het beste voor deze
soort in hun natuurlijke omgeving.
De omgeving van een diersoort kan veranderen. Hierdoor moeten de dieren zich aanpassen
om te overleven. Dieren die makkelijker hun gedrag kunnen aanpassen aan het nieuwe
milieu zullen ook makkelijker overleven → natuurlijke selectie
Altruïsme: Een dier zal meestal gedrag vertonen voor een specifieke reden, dat altijd voor
hem een voordeel oplevert. In sommige gevallen zal het dier zichzelf opofferen om andere
dieren vooruit te helpen of zodat een diersoort overleefd. Dit gedrag zit meestal in de genen
vastgelegd
Hoe worden vragen over functie van het gedrag opgelost? Door observatie en
experimenten en door vergelijking van nauw verwante soorten
Vb: Er is nagegaan waarom zwartkopmeeuwen na het uitbroeden meteen de eierschalen uit
het nest verwijderen. De Kuikens zijn nog nat en kwetsbaar voor roofdieren → Er moeten
meer voordelen zijn om de eierschalen zo snel mogelijk uit het nest te verwijderen dan de
risico’s voor de kuikens
De redenen bleken:
• De kuikens kunnen zich kwetsen aan de scherpe randen van de eierschalen
• Verhoogd risico op ziekte als de eierschalen in het nest blijven
• De witte binnenkant van de eischalen trekt roofdieren naar het nest
3
, Samenvatting: Ethologie Esther Platini
Tweede vraag van Tinbergen: hoe wordt het gedrag gecontroleerd /
gestuurd?
Tweede vraag van Tinbergen: hoe wordt het gedrag gecontroleerd/gestuurd? Om te
weten hoe het gedrag gereguleerd wordt moeten we eerst weten hoe het gedrag opgewekt
wordt en welke mechanismen controle over het gedrag hebben
• Wat zijn de fysiologische systemen die de informatie van de interne en externe omgeving
opvangen?
• Hoe is de wijze van overdracht van informatie?
• Hoe is de centrale sturing en coördinatie om een antwoord te geven op deze info?
Hoe wordt het gedrag opgewekt: Acties van de spieren, organen en klieren zorgen voor
een bepaald gedrag bij dieren.
• De spieren zijn verantwoordelijk voor de beweging
• De klieren produceren meerdere stoffen produceren die zorgen voor bepaalde gedraging
zoals voortplantingsgedrag of gedrag om te ontsnappen
• Neuro-endocriene systeem: Fysiologische sturing van gedrag gebeurt door het
zenuwstelsel en het endocriene systeem (hormonale systeem van het lichaam).
Hoe verloopt de sturing van het neuro-endocriene systeem:
• Het neuro-endocriene systeem verkrijgt informatie uit de interne en externe omgeving
• Externe prikkels (licht, geluid en geur): worden ontvangen door sensorische receptoren
van het zenuwstelsel, de informatie wordt doorgegeven aan het centrale zenuwstelsel en
hypothalamus
• Interne prikkels worden ook doorgegeven aan de hypothalamus (lichaamstemperatuur,
bloeddruk en de niveaus van voedingsstoffen zoals glucose): dit om homeostase of 'steady
state' in het lichaam te handhaven
• De hypothalamus zal de informatie ontvangen en signalen doorsturen na specifieke
doelgroep (orgaan, spier of klier)
• In het zenuwstelsel wordt dit signaal een elektrische golfvorm die doorgestuurd wordt via
neuronen (heel snel)
• In het endocriene systeem wordt dit signaal chemisch verspreid via de bloedbaan (trager)
Werkt het zenuwstelsel en het hormonaal stelsel samen of apart van elkaar?
Ze werken samen. Alle gedragingen worden aangestuurd door het zenuwstelsel. Hormonen
kunnen de zenuwimpulsen verhogen of remmen en het zenuwstelsel kan het vrijgeven van
bepaalde hormonen stimuleren.
Homeostase: Het lichaam zal door zelfregulatie ervoor zorgen dat alle functies in het
lichaam in evenwicht blijven. Zo wordt bv. de lichaamstemperatuur constant gehouden.
Het zenuwstelsel kan onderverdeeld worden in 2 takken:
• Centrale zenuwstelsel (CZS)
• Perifere zenuwstelsel (PZS): Wordt onderverdeeld in het somatische zenuwstelsel en het
autonome zenuwstelsel.
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur estherplatini. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €6,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
73314 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans