Examen: De burger en het recht, personen
& familierecht
Het begrip persoon
o Houder (titularis) van rechten en plichten m.b.t. eigen persoon, andere personen, goederen
of verbintenissen.
Natuurlijk persoon
o Alle LEVENDE MENSEN (geen embryo/foetus)
o Ze zijn bekwaam om rechten en plichten te hebben (= rechtssubjecten)
o Het dode lichaam is een object, maar er zijn beschermingsregels. Een dood lichaam is
niemands eigendom dat bijvoorbeeld geërfd kan worden door familie.
!UITZONDERING!
o gedeeltelijke rechtsonbekwaamheid
o je beschikt een gedeelte van je rechten en plichten, maar niet alles
vreemdelingen in bepaalde situaties & sommige strafrechtelijk
veroordeelden
wanneer je geen Belg bent kan je niet stemmen voor het federaal
parlement. Ze kunnen ook ontzet worden van politieke en
burgerlijke rechten (niet meer kandidaat stellen in de politiek, niet stemmen,
bepaalde titels niet mogen dragen,…)
o volledig = burgerlijke dood = uitgesloten
o Burgerlijke dood was een straf waarbij men als dood beschouwd werd. Men was niet langer een
rechtssubject en werd rechtsonbekwaam. Juridisch gezien bestond je niet meer en werd de natuurlijke
persoonlijkheid ontnomen. Dit gebeurde bij slaven, vrouwen en kinderen. De dag van vandaag komen
illegalen het dichts in de buurt van de burgerlijke dood, maar toch genieten zij nog van recht op
onderwijs, gezondheidszorg,… omdat iedereen hier recht op heeft.
2 categorieën van personen
1. Natuurlijk/fysiek persoon (mens)
o Ieder levend persoon (geen dieren, bomen, lijken, embryo’s,…), ongeacht hij/zij
rechten kan uitoefenen
(rechtsbekwaamheid= bekwaam zijn om rechten en plichten te hebben) deze kunnen
uitoefenen= handelsbekwaamheid
2. Rechtspersoon (= juridische constructie, geen echt mens)
o Geen fysiek bestaan,
o Beschikken over vermogensrechten (eigendomsrecht, recht om contracten af te sluiten,…).
o Verenigen (vzw), vennootschappen (nv, bvba,..), de Belgische staat, OCMW,…
1
, o Iedere rechtspersoon heeft een vertegenwoordiger die overeenkomsten mag sluiten,
contracten mag tekenen,…
Rechtssubjecten (persoon) vs rechtsobjecten (voorwerp)
Rechtsobject (= voorwerp)
o De eigenaar van een boek is de enige die het boek mag verkopen, verhuren, verbranden,…
omdat de eigenaar de eigendomsrechten heeft over het object. Wanneer je een boek bij de
BIB gaat lenen is die niet van jou dus mag je niet zomaar doen wat je wil.
o Vroeger was de hele wereld ingedeeld in subjecten en objecten. Sinds 2021 heeft de
wetgever in het nieuwe BW een derde categorie ingevoerd: de dieren. Een dier is dus iets
anders dan een object.
Dieren
o Dieren zijn een aparte categorie, toch gelden op hen dezelfde regels als op objecten (art 3.39
BW)
o Vroeger kon je dieren voor de rechtbank brengen, maar dat kan niet meer
o Voorbeeld: Er werden in de middeleeuwen sprinkhanen voor de rechter gebracht. Het vonnis was dat de
sprinkhanen uit eigen beweging moesten vertrekken en zo niet volgde er sancties en konden ze uit de kerk
worden gezet indien ze hierbij aangesloten waren. 3 decennia later werden een vrouw en haar hond veroordeeld
wegens bestialiteit (seks met hond). De rechter veroordeelde het baasje de hond tot de doorstraf. In december
2013 diende apen een verzoek in bij de rechtbank van New York. Ze eisten Habeas Corpus omdat ze van hun
vrijheid werden beroofd. Ze zaten namelijk in de zoo van NY. Opsluiting mag echter niet zonder goede reden. De
advocaat van de apen pleitte dat de apen ten onrechte in gevangenschap zaten en hij vroeg de vrijlating. Hierbij
greep hij terug naar de middeleeuwen waar dieren wel een rechtspersoon waren.
2
,Hoofdstuk 1: De mens
Het begin – de geboorte
o De rechtspersoonlijkheid begint bij:
o Levend en levensvatbaar geboren worden en eindigt bij het overlijden.
o 3 voorwaarden:
1. Geboren worden = afscheiden van het kind van de moeder door de navelstrang door te snijden.
2. Levend geboren worden = kind moet 1x geademd hebben (bewezen door longonderzoek)
3. Levensvatbaar zijn = de noodzakelijke, functionerende organen bezitten om zelfstandig te kunnen leven.
o Wanneer een kind niet levensvatbaar is stellen ze dit meestal al vast tijdens de zwangerschap. Tijdens
de geboorte weet men dat het kind zal sterven binnen enkele uren/dagen. Het kind heeft in dit geval
juridisch niet bestaan. Dit wil zeggen dat er geen geboorte, geboortepremie, zwangerschapsverlof,…
mogelijk is.
Embryo of foetus
o GEEN persoon of object, GEEN rechten of plichten, WEL beschermingsregels
o Uitzonderlijk kan een al verwekt, nog niet geboren kind, toch bepaalde rechten krijgen.
o Voorbeelden:
Het recht om te erven (Art. 725 BW)
Recht op schadevergoeding
Kan erkend worden
- Voorwaarden:
Moet reeds verwekt zijn op ogenblik dat erfenis openvalt, de schade zich
voordoet, de erkenning plaatsvindt,…
Verwekt = Tussen 300 (10 maanden) en 180 dagen (6 maanden) op het ogenblik van
de geboorte.
LEVEND en LEVENSVATBAAR geboren worden.
Abortus
Zelfbeschikking:
o je beschikt niet over je eigen lichaam.
o Vb: ik mag niet aan de dokter vragen of hij mijn hand er wil afhakken, er is geen recht op zelfmoord
(uitzondering euthanasiewetgeving). Dit druist in tegen het principe van de openbare orde (OO). Er is
ondertussen een weg afgelegd, vb vroeger mocht abortus niet, nu ondertussen wel.
Wettelijke voorwaarden voor abortus (indien voldaan: onweerlegbaar vermoeden van medische noodzaak)
o voor de 12de week na de bevruchting.
o Door een arts in een instelling voor gezondheidszorg waaraan een voorlichtingsdienst
(sociale dienst met MA) verbonden is.
o informed consent: ingelicht worden over risico’s en alle andere mogelijke opties.
o 6 dagen bedenktijd.
3
, o Inlichting inzake anticonceptie.
Uitzonderlijk: na termijn van 12 weken
o De zwangerschap veroorzaakt een ernstig gevaar (fysiek of psychisch) voor de gezondheid
van de vrouw.
o Kind zal lijden aan zware kwaal die als ongeneselijk wordt erkend. (ongeneeslijk is niet terminal,
geen duim hebben, syndroom van down hebben is ook en ongeneeslijke kwaal)
Wat met minderjarigen?
o Ouderlijk gezag
o Zij nemen fundamentele beslissingen. Het gezag verminderd naargelang de
maturiteit stijgt. Abortus is een kleine medische ingreep als onder plaatselijke
verdoving. Kan zonder ouders in te lichten (arts = beroepsgeheim)Wanneer onder
gehele verdoving is een grote medische ingreep. Dan wel ouders inlichten. Een
geslachtswijziging is een grote medische ingreep. “wanneer een minderjarige
volwassen genoeg is, is het niet aan de ouders om te beslissen maar aan de
minderjarige zelf”. Wij als MA zitten hier ook met het beroepsgeheim.
Registratie van de geboorte
Kennisgeving (ART.42 BW)
o Elke geboorte moet verplicht ter kennisgegeven worden aan de ambtenaar van de
burgerlijke stand (ABS). Uiterlijk de eerst volgende werkdag na de geboorte, door het
ziekenhuis, de arts, de vroedvrouw,…
Aangifte van geboorte (Art. 43 e.v.BW)
o Door vader en/of moeder binnen 15 dagen na de bevalling.
o Geboorteakte bevat: dag, uur, plaats van de geboorte, geslacht, voornaam en naam
van het kind, voornaam en naam, beroep, woonplaats moeder en vader.
o De geboorteakte is het enige bewijs van bestaan, als je geen geboorte akte hebt
besta je juridisch niet.
4
