Bestuur, beleid en organisatie – samenvatting 2022 - 2023
INLEIDING
HOOFDSTUK 1 – TRIADE OVERHEID, MARKT EN GEMEENSCHAP
1.1. DE WELFARE MIX
Welfare mix = de verhouding tussen de overheid, markt, gemeenschap en het middenveld
‣ Collectieve welvaart / welzijn wordt gecreëerd door de combinatie van overheid,
gemeenschap en vrije markt
· Verdeelde belangen omvormen tot gemeenschappelijke belangen
· Bepaalt wetten, regels, procedures, rechten, voorzieningen
→ rechtsgelijkheid
DE OVERHEID
· Vrijheid en gelijkheidsbeginsel
· Deliberatieve democratie, besluitvorming, overheidsbeleid
· Mens als burger
· Ruilverhoudingen
· Utilitarisme
· Onderlinge concurrentie
DE MARKT
· Ondernemerschap, handel, arbeid, innovatie, …
· Efficiëntie, effectiviteit en winst
· Mens als consument
· Gezin, familie, buurt, kerk, vereniging, …
· Betrokkenheid
DE · Zingeving
GEMEENSCHAP · Particuliere belangen, waarden en interesses
· Solidariteit, cohesie
· Mens als zingever
Welfare mix → bepalen wie er verantwoordelijk is voor de zorg
en verzorging van de sociaal zwakkeren in de samenleving
Welfare regimes = verschillende types verzorgingsstaten
1) Sociaal-democratische regime → accent op overheidsverantwoordelijkheid
o Universele en individuele rechten
o In Scandinavische landen
2) Liberale regime → accent op verantwoordelijkheid van de markt
o Individuele verantwoordelijkheid en sociale bijstand voor de armsten
o In Angelsaksische landen
3) Conservatieve / corporatistische regime → accent op de ‘community’
o Verzekeringsprincipe gekoppeld aan groepssolidariteit
o In België
1
,Bestuur, beleid en organisatie – samenvatting 2022 - 2023
1.2. HET MAATSCHAPPELIJK MIDDENVELD
Het maatschappelijk middenveld = een belangrijke 4e soort partij die zich tussen de 3 andere actoren
bevinden
‣ Vaak ontstaan uit burgerinitiatieven
‣ Zonder winstoogmerk, non-profit
‣ Hebben een taak in het publieke domein → gericht op maatschappelijk rendement: eventuele
winsten blijven ten dienste van het maatschappelijk doel
‣ Functioneren op afstand van de overheid, maar staan wel onder invloed van de overheid
(wetgeving, regelgeving, subsidies, inspecties, …)
‣ Niet gebaseerd op emotionele, informele
banden (FORMEEL)
‣ Niet direct gecontroleerd door de overheid
(PRIVAAT)
‣ Niet volledig afhankelijk van de markt
(NON-PROFIT)
Middenveld als buffer tegen mogelijke
dominantie van 1 hoekpunt
↔ Totalitarisme van de overheid en economie
↔ Assimilatie van 1 gemeenschap in de
samenleving
↔ Wet van de sterksten
Naad systeem – leefwereld:
‣ Doorgeefluik publieke en economische verwachtingen t.a.v. individu
‣ In vraag stellen en corrigeren van het systeem vanuit alledaagse ervaringen van ongelijkheid,
onrechtvaardigheid, …
1.3. VERSCHUIVENDE VERHOUDINGEN
Overheid duwt taken en
diensten van zich af richting Overheid duwt taken en
de gemeenschap diensten van zich af richting
de markt
Lokale gemeenschappen
vragen autonomie en De markt concentreert zich
organisatie van de overheid op dienstverlening en zorg
Lokale initiatieven proberen nieuwe
vormen van economisch handelen 2
,Bestuur, beleid en organisatie – samenvatting 2022 - 2023
HOOFDSTUK 2 – HET MIDDENVELD IN VLAANDEREN
2.1. DRIE SECTOREN – ELF SEGMENTEN
Middenveldorganisaties = organisaties die
1) Een maatschappelijk doel nastreven
‣ Non profit
2) Mensen samenbrengen (gemeenschapsvorming)
‣ Privaat
3) Een politieke rol opnemen
‣ Formeel
4) Publieke diensten verlenen
→ Opgericht door burgers!
→ Kunnen verschillende vormen aannemen, vzw’s, feitelijke verenigingen, coöperaties, …
→ In Vlaanderen: 3 sectoren en 11 segmenten
3
, Bestuur, beleid en organisatie – samenvatting 2022 - 2023
2.2. GESCHIEDENIS VAN HET SOCIAAL-CULTUREEL MIDDENVELD IN VLAANDEREN
DE SOCIALE KWESTIE:
Periode: 1850 – 1945
‣ Industrialisatie
‣ Door de industrialisering ontstaat een eerste vrije markt
‣ Mensen van op het platteland worden in massa toegetrokken naar de steden
→ ontstaan van een ‘arbeidersklasse’
‣ Tegelijkertijd groeit onrust:
o Meer armoede
o Meer mensen = meer ziektes
o Slechte werkomstandigheden → burgerij vreest voor opstanden
Ontstaan van de sociale kwestie:
‣ Kloof / conflicten tussen burgerij en arbeiders
‣ ~ actuele energiecrisis: conflicten tussen overheid en burgers → ‘als we nu als overheid niet
ingrijpen, komen mensen op straat’
‣ Ontstaan van nieuwe sociale initiatieven van de burgerij
o Begon vooral met caritas → liefdadigheid: voedselverdeling, etc.
‣ Verlichtingsdenken:
o Opvoeding en cultuur als antwoord:
▪ Mensen leren hoe ze zich moeten gedragen
▪ Morele standaarden verheven naar een hoger niveau
▪ Arbeiders leren lezen, kunst leren appreciëren, …
▪ = sociaal – pedagogisch verheffingsmotief
▪ Letterlijk: de arbeiders ‘minder ruw maken’
o Pedagogisering van maatschappelijke problemen
o Burgerlijk beschavingsoffensief
Ontstaan van een middenklassecultuur:
‣ Burgerij voelt zich gevangen tussen de groeiende arbeiders én de adel
‣ Ontwikkelen zelf een eigen cultuur → onderscheiden van de arbeiders en van de adel
‣ Arbeidsethos: liberalisme
‣ Kennis is macht
‣ Streven naar politieke democratisering en nationale emancipatie
Sociale kwestie én middenklassecultuur leiden tot het ontstaan van de eerste sociaal-culturele
initiatieven
De 3 zuilen:
‣ Verschillende private initiatieven in een nachtwakerstaat → in verschillende zuilen
Katholieke zuil Liberale zuil Socialistische zuil
Bescherming van Kennisverwerving en culturele Emancipatie van arbeiders,
arbeidersklasse tegen verheffing, collectieve bewustwording en klassenstrijd
verderfelijke invloeden vooruitgang
4
