Migratie, integratie en diversiteit
OVERZICHT
✓ Les 1: Openingscollege
✓ Les 2: Migratie en gezondheid (Solentra)
✓ Les 3: Vluchtelingenrecht en klimaat
o CCPR Iowan Teitota v. New Zealand
o The Age of Migration – International Migration
o Migratie in België
✓ Les 4: Racisme
✓ Les 5: Nationalisme
✓ Les 6: Onderwijs
o Cultural vs Class explanations for ethnic inequalities in education in the Flemish and
French Communities
✓ Les 7: Vrije mening en godsdienst
o Censorship and music
o Austria case of Otto Preminger v. Austria
✓ Les 8: Slotcollege
o Race and cultural imagination
o The age of migration – New ethnic minorities and society
OPENINGSCOLLEGE 12/02
Kernbegrippen
- Migratie: tijdelijke verplaatsing van de ene plaats naar de andere.
- Migrant: a person who is moving or has moved across an international border or within a
state away from his/her habitual place of residence (can be is same country), regardless of:
- The persons legal status
- Whether the movement is voluntary or involuntary
- What the cause for the movement is
- What the length of the stay is
Definitie volgens UN migration agency (ION)
- Integratie: het tweerichtingsproces van wederzijdse adaptatie tussen migranten en de
samenleving waarin ze wonen, waarbij migranten geïncorporeerd worden in het sociale,
culturele, economische en politieke leven van de ontvangende samenleving. Het omvat een
set van gedeelde verantwoordelijkheden voor de migranten en de gemeenschappen, en
bevat andere gerelateerde notities zoals sociale cohesive en sociale inclusie.
→ mate waarin je je cultuur mag/kan/wil je je culturele integriteit behouden en een ander
aspect hoeveel je deelneemt aan je nieuwe samenleving. Is dus een wederzijdse adaptatie.
→ complexe definitie, want er zijn geen vastgestelde normen over integratie
Bv.: taal – mogen kindjes die thuis een andere taal spreken, in hun taal communiceren op de
speelplaats ZIE OOK SLOTCOLLEGE
- Assimilatie: migrant mag zijn cultuur niet behouden
- Separatie: behouden hun cultuur, maar gaan niet deelnemen aan de nieuwe
samenleving (bv Joodse bevolking in Antwerpen.
- Diversiteit: verscheidenheid; kan plaatsvinden binnen een samenleving, in de vorm van
verschillende etnische groeperingen, gender, socio-economische status, leeftijd, leefstijlen,
maar ook in de natuur → in dit vak gaan we dieper in op etnische diversiteit
1
, - Etnische groepen/etniciteit → verschillende visies om naar etniciteit te kijken: ras = etniciteit
= cultuur = taal?
- Primordialisme: gebaseerd op dieperliggende verwantschapsstructuren met een
groep/cultuur
▪ Biologische basis: genetica en geografische factoren → niet voldoende
verschillenen om als ‘ras’ in te delen
▪ Cultureel-historische basis (maar geïnternaliseerd als ‘natuurlijk’)
▪ Primordialisme gaat ervan uit dat groepsidentiteit een gegeven is en dat er
binnen iedere maatschappij bepaalde fundamentele, irrationele
verbintenissen tussen mensen bestaan die gebaseerd zijn
op, religie, cultuur, taal, etc. Naties worden beschouwd als
natuurlijke fenomenen; dat men een ‘natie’ heeft is even vanzelfsprekend
als dat men een ‘lengte’ heeft.
- Sociale constructivisme: deel uitmaken van een etnische groep is afhankelijk van
sociaal-historisch context en dus veranderbaar → heeft geen biologische
achtergrond (is een sociaal construct)
→ Sociaal constructivisme of sociaal constructionisme is de theorie dat onze
ervaring van de wereld (deels) geconstrueerd wordt door sociale processen die
afhangen van de maatschappij waarin we leven. Deze benadering kent veel aanhang
binnen de sociologie, psychologie, culturele studies en internationale betrekkingen.
- Instrumentalisme: focust op politisering van etnische identieken
▪ Met name sterk uitgewerkt in de verklaring van nationalisme en
natievorming
▪ Verder werkend op politieke en economische realiteiten
▪ Het gebruik van culturele hulpbronnen voor politieke strijd
▪ Het instrumentalisme is een opvatting binnen de wetenschapsfilosofie
waarbij gesteld wordt dat theorieën en begrippen louter 'instrumenten' zijn.
Hierbij is het van ondergeschikt belang of deze theorieën of begrippen juist
of fout zijn. Wat van belang is, is niet dat ze correct de realiteit weergeven,
maar of ze op een afdoende wijze het verschijnen van bepaalde fenomenen
kunnen verklaren en voorspellen. Hierdoor is de opvatting nauw verwant
met het pragmatisme en het behaviorisme
- Etnische groep: vorm van sociale organisatie (Barth, 1969)
- Duidelijke etnische grenzen die uitmaken wie er al dan niet behoort tot deze groep
- Zichzelf zien als deel van deze groep + ook door andere gezien worden als deel van
deze groep → herkenning van andere
Absence of paths: artificieel project van de biennale van Venetië
Passporten variëren enorm in prijs. Het duurste passpoort is het Turkse (251 dollar), terwijl het
goedkoopste passpoort van VAE (14 euro). België = 65 euro.
Sterkste passpoort = Duitsland → naar 160+ zonder visum
Slechtste passpoort = Afghanistan → naar 24 landen zonder visum
Heeft u een visa nodig als Belg voor volgende landen?
- Marokko → geen, want er zijn veel Marokkaanse mensen in België (intense relaties tussen
de 2)
- Algerije → wel
- Cuba → wel
- Argentinië → niet
2
, - VS → wel, ESTA → online procedure. Is zeer eenvoudig, tenzij je sinds 9/11 Irak, Iran,
Yemen, Syrië, Sudan, Somalië of N-Korea hebt bezocht. Je mag dan geen gebruik maken van
ESTA. Als u hier bent geweest moet u een langzamere, duurdere procedure aangaan in de
ambassade van de VS.
Dilemma’s
1. Hoeveel diversiteit kan een stad aan? In Belgische steden moeten mensen van Belgische
afkomst in de meerderheid blijven eens of oneens
- In Antwerpen is 51,1% allochtoon
- Schoolcontext: veel scholen hebben een gokbeleid GOK-beleid waarbij een minority
voorrang krijgt om in te schrijven
2. Hoeveel diversiteit kan een cultuur aan? De ontvangende samenleving mag zijn eigen
cultuur beschermen tegen (de invloed van) nieuwkomers
- Voorbeeld: spaghetti Bolognaise → recept is geïntroduceerd in Belgisch kookboek in
1964, maar wordt nu nog steeds gezien als Italiaans gerecht
→ is geen toeval, want na WO2 was er veel Italiaanse migratie naar Limburgse en
Waalse steenkoolbekkens → is dit intussen een ‘Vlaams’ gerecht? → maar is
eigenlijk totaal geen Italiaans gerecht → ‘invented traditions’
- Stelling is niet onproblematisch
- Vanaf wanneer maak je deel uit van een cultuur? En wanneer niet meer? Of nog hoe
lang blijf je een nieuwkomer
• Strikt juridisch; verworven nationaliteit? Trouwen, naturaliseren…?
Wat met dubbele nationaliteit
• Europeaans vs niet-Europeaan
• Als de taal spreekt?
• Wanneer je de lokale zeden hebt omarmd?
• Of moet je in een cultuur geboren zijn? Gaan er misschien meerdere
generaties overheen?
▪ Beschermen veronderstelt een bedreiging. Is migratie alleen een bedreiging
of ook een zegen?
3
, Casus: startnota Vlaamse regering (12/08/2019) –
Wet voorstel van NVA om een Vlaamse canon op te
stellen. Vlaamse canon bevat een lijst van
ankerpunten uit onze Vlaamse cultuur en
geschiedenis, die Vlaanderen als Europese natie
typeren die onze leerlingen op school en
nieuwkomers in onze inburgeringscursus moeten
kennen (gebaseerd op het Nederlands project
entoen.nu) → via Vlaamse canon kan nieuwkomer
ingeburgerd worden
‘Om het identiteitsbesef van de jongere generatie te bevorderen, stellen we in navolging van
Nederland een Vlaamse canon op, een lijst van ankerpunten uit onze Vlaamse cultuur en
geschiedenis, die Vlaanderen als Europese natie typeren en die onze leerlingen op school en
nieuwkomers in onze inburgeringscursus moeten kennen.’
Slecht idee: want is eigenlijk een recent sociaal construct van een natie, is geen echte representatie
→ gaat uiteindelijk een instrument vormen voor uitsluiting (wij vs zij) en racisme
- Nationale identiteit = romantische illusie gestoeld op potentieel gevaarlijk essentialisme
(=een filosofische theorie die stelt dat er voor ten minste enkele entiteiten een rij van ten
minste enkele bepalende karakteristieken en eigenheden is. Bepaalde (of misschien alle)
dingen hebben met andere woorden een essentie, die het gedrag, uiterlijk en verloop van
het ding bepaalt)
- Culturen en naties zijn geen door de natuur gegeven, noodzakelijke essenties met een
onveranderlijke kern
- Culturen en naties zijn wel dynamisch, veranderlijk en het product van historische
omstandigheden en toevalligheden = contigentie
- Naties als ‘constructies’ van een maatschappelijke bovenlaag, een product van collectieve
verbeelding (‘imagined community’ – B. Anderson)
B.Anderson bedoelde hiermee dat een natie en het geloof hierin het gevolg zijn van
mythologisering. Een ‘imagined community ontstaat wanneer mensen zich lid voelen van
een bepaalde gemeenschap ondanks dat ze niet dicht bij elkaar staan (figuurlijk). Dit kan je
bv vergelijken met de Belgische vlaggen tijdens WK wanneer ‘onze rode duivels’ spelen. Hij
ziet een natie dus eerder als een product van een collectieve verbeelding dan een
objectiviteit. Hij nuanceert dit echter wel, verbeelding wil niet zeggen dat het niet reëel is of
geen impact heeft. Hij ziet het als een constructie van een maatschappelijk bovenlaag. Hij
noemt het discursieve constructies, dit zijn constructies die ontstaan door erover te praten
met meerdere mensen en door ze te verspreiden, ze worden bv uitgedragen door de media.
Deze constructies zijn vaak maar heel reecent. Deze visie is moeilijk te verteren door
klassieke nationalisten omdat zij geloven dat elk volk een unieke identiteit heeft door
tradities en door de geschiedenis/verleden van dit volk. Hierin staan 2 visies duidelijk haaks
op elkaar. Volgens B.Anderson → natie = recent product van collectieve verbeelding vs
klassieke nationalisten → eeuwenoud, vaststaand gegeven is dat zich gevormd heeft
doorheen de geschiedenis.
- Aanwakkeren van superioriteitsgevoelens en onverdraagzaamheid → uitsluiting en racisme
4
