INLEIDING: WAT IS GAPS
- GaPS: Governing and Policing Security (= onderzoeksgroep veiligheid aan UGent)
- 3 onderzoekslijnen: een studie van…
1. de wijzigende aard van veiligheidsproblemen en de wijzigende aard van de actoren die in
veiligheid en controle voorzien (bijvoorbeeld publiek/privaat, administratief/gerechtelijk)
2. de vervagende grenzen tussen deze actoren en hun bevoegdheden op het beleids- en
operationele niveau
3. de uitvoering van het veiligheidsbeleid en de betekenis daarvan voor de betrokken
veiligheidsactoren, hun partners en burgers.
DEEL I: VEILIGHEIDSBELEID
WAT IS VEILIGHEID?
DEFINITIE
- = beschermd zijn tegen persoonlijk leed, tegen aantasting lichamelijke en geestelijke integriteit
o Lichamelijke onveiligheid: verwondingen, onnatuurlijke dood
o Geestelijke onveiligheid: angst voor dreiging van buitenaf, psychische problemen tgv situaties
- Veiligheidszorg = wat mensen doen om de lichamelijke en geestelijke integriteit te beschermen
- Samenhang met begrip risico
o = Kans die je loopt slachtoffer te worden, leed te ondervinden
o Constant aanwezig, er is altijd een risico
o R(Risico) = p (kans op bedreiging) x E (schadelijke Effecten)
Grote risico’s in bouwsector
Met warmte cameras crowd control doen
- Vb. Tomorrowland controleert het weer door buien met kanon (geluid) te reguleren
- Overal zijn er risico’s, maar hoeveel risico laat je toe in leven (vb. gezondheidsrisico pandemie)
o Op basis v voortschrijdend inzicht kunnen risico’s in juiste proportionaliteit geplaatst worden
SOORTEN VEILIGHEID
Objectieve en subjectieve veiligheid
- Objectieve veiligheid = de feitelijke veiligheid
o Kan gemeten worden
Criminaliteitscijfers
Aantal gerapporteerde incidenten
De complexiteit van criminaliteitscijfers: wat meet je precies?
Functies van actoren in strafrechtsbedeling in SL
o Verschillende actoren doen van alles, zou afgestemd moeten zijn, maar
in realiteit niet altijd zo
o Niet alles opgespoord en niet alles dat opgespoord w zal vervolgd w…
Dark number: niet alle misdaden worden gerapporteerd
, Actoren in strafbedeling
Niet alle misdaden worden
opgespoord en niet alle
opgespoorde misdaden
worden vervolgd, alsook
niet alle vervolgingen
worden berecht
Daderbevragingen
Heb jij ooit al eens…? anoniem
Vaak wel sociaal-wenselijk antwoorden weerspiegelt realiteit niet geheel
Slachtofferenquêtes
Aantal slachtoffers achterhalen
In steekproef bepalen hoeveel van respondenten slachtoffer waren van feit X
Slachtofferschap meten is moeilijk: als je iets nog niet hebt meegemaakt is kan
je moeilijk inschatten of je daarvoor kwetsbaar bent
o Vb. jonge mannen h grotere kans op slachtoffer zijn en (oudere)
vrouwen minder zij bevinden zich minder op die ruimte op het
moment dat ze slachtoffer zouden k worden (angst)
Zie youtube filmpje
o Omvang en aard vaststellen van “werkelijke criminaliteit” is complex
Er zijn veel vertekening factoren, die niet vermeden kunnen worden
Oplossing: focus op “in de ogen van de burger belangrijke criminaliteit”
Gevallen v criminaliteit die burgers feitelijk bij de politie brengen
MAAR iets niet melden betekent niet dat je het niet belangrijk vindt (schaamte)
o Vb. Inbraken: Huizen aan grote wegen hebben grotere objectieve onveiligheid: sneller weg
o Vb. ongevallen: veiligheid op snelweg meten op basis v slachtoffers, snelheid …
- Subjectieve veiligheid = (on-)veiligheidsgevoelens
o Afhankelijk van persoonlijke / eigen beleving (soms op basis eigen ervaringen)
o Voorbeeld: bang zijn in verlaten straten, onveilig gevoel in het verkeer
o “fear of crime”-paradox
“One of the most curious findings of the surveys was that fear of crime is less closely
associated with having been a victim of crime than might be supposed.”
Discrepantie tussen beleving (angst) en kans op slachtofferschap (zie criminaliteitscijfers)
en/of de criminele ervaringen van burgers (zie veiligheidsmonitor)
Mate van angst, heeft niks te maken met al dan niet slachtoffer zijn
- Objectieve en subjectieve veiligheid: onderling verband, maar minder strikt dan verwacht (discrepantie)
Sociale en fysieke veiligheid
- Sociale veiligheid: criminaliteit en leefbaarheid
o = Beschermd zijn en zich beschermd voelen tegen persoonlijk leed door misdrijven (criminaliteit),
overtredingen en overlast door andere mensen
o Zowel objectief als subjectief
o Zowel tussen individuen of tussen groepen
, o Zowel in de (semi)publieke of private ruimte (in huis, op school, op het werk)
o Zowel in ‘alledaagse veiligheid’ als in relatie tot rellen, terrorisme en oorlog
o Criminaliteit
= plegen van misdrijven / overtredingen bepaald door wetgever
Vb. woninginbraak, diefstal, dronken rijden, fraude(direct leed vs. onduidelijk slachtoffer)
Strafbaarheid = weerspiegeling v maatschappelijke ontwikkeling (vb. abortus)
Niet alle criminaliteit aanzien als onveilig door mens (vb. bankfraude)
o Leefbaarheid
Breder dan veiligheid: eerder rond welbevinden
Tijds- en plaatsgebonden
Vb. openbare prostitutie Nederland vs. verbod Litouwen
Grens met veiligheid is dun: veel heeft te maken met relatie overlast-tolerantie
Leefbaarheid eerder met wat we afkeuren (vb. alcohol op straat, wildplassen)
- Fysieke veiligheid: interne en externe veiligheid
o Beschermd zijn en zich beschermd voelen tegen persoonlijk leed door ongevallen of onheil van
niet-menselijke oorsprong
o Vb. verkeersongevallen, brand, natuurrampen, epidemie, falende machines
o Zowel objectief als subjectief (risicoperceptie)
o Onderscheid met sociale veiligheid soms dun
Grens tussen ongeval en misdrijf is niet altijd duidelijk mensen houden systemen in
stand, dus achter fouten door systemen staat een mens (bewust vs. onbewuste fout)
Twijfel: onderzoek naar of er menselijke fout geldt (verantwoordelijkheid)
Vb. dam van Eupen bij overstroming Wallonië
o Externe veiligheid
= Kans om buiten een inrichting te overlijden als rechtstreeks gevolg van een ongewoon
voorval binnen de inrichting waarbij een gevaarlijke stof vetrokken is
Risico’s voor personen buiten de inrichting als gevolg van incident in de inrichting
Voorbeeld: gasexplosie Gellingen, vuurwerkramp Enschede
o Interne veiligheid
= Veiligheid van personen die gebruik maken van, of zich bevinden in het systeem van
het bedrijf waar het ongeval zich voordoet
Voorbeeld: brandveiligheid in een café, arbeidsongevallen op het werk
Safety en security
- Safety = effectieve bescherming van mensen tegen gevaar (veiligheid)
- Security = effectieve bescherming van sociale/technische systemen tg ongewenste aantasting (beveiliging)
WAT IS INTEGRALE VEILIGHEID?
INTEGRALE VEILIGHEID
- Veiligheidsparadigma in de SL migratie: vooral kijken vanuit veiligheid, minder maatschappelijk
- Veiligheidsproblemen in breder perspectief plaatsen: tijd, ruimte, sociale netwerken en kennisgebied
Tijd
- Geen momentopname, maar proces
- Oorzaak-gevolg keten: waar begon het? aandacht voor oorzaken, wat ligt aan de basis?
- Voorbeeld ‘inbraak’:
, o Hoe kan dat voorkomen worden
o Hoe kan de schade hersteld worden/het slachtoffer opgevangen worden?
- Veiligheidsketen, preventiepiramide,...: later meer
Ruimte
- Zelden of nooit een uitsluitend lokale aangelegenheid
- Wijk-, gemeente-, provincie-, landsoverschrijdend
- Voorbeeld: mensensmokkel, terrorisme, computercriminaliteit, jeugdoverlast, inbraak, ...
- Verschillende instanties verantwoordelijk voor aanpak door ruimtelijke complexiteit
- Rekening houden met verplaatsingseffect
o = inzetten op veiligheid in één ruimte, zorgt voor verminderde veiligheid andere ruimte
Sociale netwerken
- Niet 1 persoon of één enkele organisatie, maar...
o Samenwerkingsverbanden, coalities van veiligheidspartners zijn belangrijk in de aanpak
- Informatie-uitwisseling is nodig tussen partners (maar moeilijk)
- Voorbeeld ‘gemeente’: stadsbestuur, politie, brandweer, overheden, scholen, jeugdwerk, burgers,...
Kennisgebied
- Multidisciplinaire benadering en aanpak (verschillende kennisgebieden en disciplines integreren)
- Voorbeeld ‘jeugdoverlast’:
o Pedagogische, criminologische, juridische kanten ...
o Ook cultureel-antropologische, psychologische, ...
- Oplossingen vanuit verschillende invalshoeken zoeken
Voorbeelden
Case: aanslagen in Brussel
Tijd Verantwoordelijken berechten + slachtoffers en nabestaanden opvangen +
nadenken over aanpak radicalisering + nadenken over toegangscontrole luchthaven
Ruimte Luchthaven, Brussel, België, internationaal
Sociale netwerken Politie, gerecht, openbaar vervoer, leger, luchthaven, imams, staatsveiligheid.
Kennisgebied Criminologie, recht, islam, massapsychologie
Case: Pukkelpop 2011
Tijd Preventie, crisisopvang, slachtofferhulp, nazorg, lessons-learned
Ruimte Festivalweide, camping, stad, provincie, land
Sociale netwerken Dienst 100, provinciaal coördinator rampen, NMBS & De Lijn, facebook, twitter
Kennisgebied meteorologie, massapsychologie, fysica, EHBO
INTEGRALE VEILIGHEIDSZORG
- Bestaande uit 2 componenten: integraliteit en samenwerken
Integraliteit
- Integratief & inclusief
- Houdt rekening met alle mogelijke factoren die de veiligheid kunnen bedreigen of bevorderen
- Pakt niet enkel de problemen aan maar ook de achterliggende oorzaken
- Veiligheidsketen laat ons toe dit te operationaliseren: