Politie studies 2022-2023
Info:
Mondeling examen + lectuuropdracht (met pen geschreven samenvatting van één van de artikels die op canvas
staan en meenemen)
Deel 1: Sociologische analyse van de politie
Hoofdstuk 1: Het politiemandaat, de politierol, dilemma’s, mythes en strategieën
1.1 Franse revolutie
= moment waarbij vrijheid gelijkheid en broederlijkheid nagestreefd wordt en belangrijk wordt. Het idee wordt
gelanceerd. Mensen kunnen zelf nadenken en beslissen over hun eigen leven en niet alleen God beslist de
dingen op aarde à Het idee van beschikkingsrecht
Maar vrijheid zorgt ook voor conflict want als bij de ene vrijheid wordt verkregen wordt dat bij de andere ook
weer afgenomen. De ene zijn vrijheid zorgt vaak voor een belemmering voor de ander zijn vrijheid. Het
individualisme stijgt ook. Mensen vertonen gedrag op basis van hun vrijheid.
Voorbeeld: De vrijheid van het dragen van wapens zorgt in Amerika ook dat er veel doden vallen à bij de ander
wordt dus vrijheid ontnomen.
Er is dus nood aan openbare orde. Er is een instituut nodig die de sociale orde gaat handhaven, dat gaat tevens
heel traag. De staat wil dat de vrede tussen de burgers gehandhaafd wordt. (=sociaal contract= rechten
afgeven aan de staat in ruil voor bescherming van de staat) “geloof hechten aan de rechtstaat”.
Maar dat geloof hechten is vaak dwangmatig en dominant. En vaak hebben mensen ook schrik van de politie en
niet iedereen heeft dat veiligheidsidee en beschermingsgedachten bij de politie. à Etnisch profileren. Een soort
van wantrouwen in de politie.
1.2 Rol van de politie in de samenleving
De rol van de politie in de samenleving is dus niet voor iedereen dezelfde en verschilt van maatschappij tot
maatschappij en heeft ook te maken met de normen en waarden van die maatschappij.
- Vb.: overtuiging dat cannabis niet kan. We hebben wetten en moeten mensen die dat telen bestraffen.
De politie wordt in het kader van handhaving, bestraffing en bemiddeling vaak ingezet door de staat om
zijn eigen wetgeving af te dwingen terwijl de bevolking, alsook de innerlijke normen en waarden van de
politie, daar misschien helemaal niet mee bezig zijn. Heel wat mensen gebruiken cannabis maar het
dealen enz. mag niet en de politie gaat daar nog steeds achteraan. Dat maakt dat de politie in principe
ook geen cannabis mag gebruiken maar er zijn er die dat wel doen. Ze zitten in een discussie met
zichzelf want in de maatschappij (burgers) is het al een stuk aanvaard maar de wet zegt iets anders.
- Vb.: zelfde met mondmasker. Moet je dan als politie iedereen die dat niet draagt gaan aanspreken want
dat is wel wat er in de wet staat maar misschien is die politieagent en ook de burgers niet zo streng van
mening dat een mondmasker ook effectief nodig is. à Conflict met normen en waarden & wat de wet
zegt
= spanningsveld en niet gemakkelijk
Alexe Verbrugghe 1
,1.3 Het mandaat van de politie
à Politie heeft van de overheid het mandaat gekregen om de orde te handhaven en de criminaliteit te
bestrijden, staat in de WPA (Wet van het politieambt = de bijbel van de politie waarin staat wat de politie wel en
niet mag doen)
Art 1, WPA, 1992: “Bij het vervullen van hun opdrachten van (1) bestuurlijke of (2) gerechtelijke politie, waken
de politiediensten over de naleving en dragen zij bij tot de bescherming van de individuele rechten en vrijheden,
evenals tot de democratische ontwikkelingen van de maatschappij”
Tegen zaken die dat schenden mag de politie optreden = discretionaire bevoegdheid
(1) Bestuurlijke politietaken: wegcontrole van openbaar dronkenschap, alcoholcontroles, verkeerspolitie,
festivalcontrole, voetbalcontrole, … De burgemeester beslist en heeft de eindverantwoordelijkheid.
Aanhouding: 12 uur = OPENBARE ORDEHANDHAVING
(2) Gerechtelijke politietaken: Heeft te maken met strafrecht. Burgemeester wordt op de hoogte gesteld
maar beslist niets. Heeft geen zaken met individuele zaken van justitie. Aanhouding: 24 u tot 48 u =
STRAFRECHT
De scheidingslijn is soms heel moeilijk:
- Voorbeeld: voetbalmatch is bestuurlijk optreden maar wanneer er hooliganisme aan te pas komt dan is
het gerechtelijk optreden
‘Policing” vs “The Police”
“Policing”
- Verwijst naar het doen, de politiepraktijken. Waar is de politie mee bezig?
“The police”
- De organisatie. Er is ook zo iets als private politie en in sommige landen is die dominanter dan de
publieke politie. In belgie is de publieke politie dominant
Men krijgt een mandaat maar het is niet altijd even duidelijk dat dat publiek of privaat is. Je hebt ook bv
inlichtingdiensten die bezig zijn met gerechtelijke opsporings = policing
“Politiefunctie”
•Verwijst naar een reeks van processen met specifieke sociale functies.
• Functie= sociale orde bewaren/handhaven
• Een universele vereiste voor elke sociale orde
“Politie als instituut”
• Sociale institutie (institutioneel mandaat)
• Niet enkel de politie (als organisatie) staat in voor de politiefunctie maar een
hele reeks van maatschappelijke instellingen vervullen mede deze taak
Als er wordt gesteld dat er institutioneel rascime is bij de politie dan gaat da niet over die ene organisatie, dan
gaat dat over het systeem. Het gaat dan niet om een individuele politieman/vrouw die rascistisch is, maar ook
over het systeem erachter: de controle op de politie, de wijzen waarop justitie in vervolging gaat, de wijze
waarop dat mensen in de gevangenis worden geplaatst.
Alexe Verbrugghe 2
,Politie is de enige instantie die geweld mag gebruiken, inlichtingsdiensten en private politie mag dat niet in zelfde
maten. Niet alle organisaties zijn daar voor bevoegd. Zij krijgen het mandaat om geweld te gebruiken in onze
samenleving.
“Onder politie verstaan wij de zorg binnen een bepaalde
context voor het handhaven van daar geldende definities
van sociale orde of specifieke onderdelen daarvan, waarbij
- als de situatie dat vergt - in laatste instantie de legale en
legitieme mogelijkheid bestaat om gebruik te maken van
dwang of geweld” (Cachet, 1990, p89)
Zij hebben ook een zorgfunctie, een beschermfunctie. Men wilt vooral beschermd worden.
1.4 Wat is de rol van de politie in onze samenleving?
Visies op orde, hulp aan mensen in nood en toegelaten geweld door staat –
gecreerde structuren, wijze van werken
Overheid/politiek Burgers Politie
macro
meso
micro
De politie krijgt een mandaat van de wetgever, en die wetgever is verkozen door de bevolking. Elke politieke
partij heeft een eigen visie van politiebeleid en dat uit zich ook. Een andere regering zal vaak andere accenten
leggen in politiebeleid. Als extreemrechts aan de macht komt, dan zou er heel veel geld geïnvesteerd worden in
politie, heel veel macht aan de politie. (vb.: Nazi). Bij groen bijvoorbeeld zou er een afbouw zijn. De politie moet
dus snel schakelen tussen verschillende verwachtingen van zowel van die van de politiek als die van de burgers.
Burgers hebben ook heel veel verschillende ideeën van hoe politie moet zijn, waar ze zich eerder mee moeten
bezighouden enz. Binnen de politie zelf denkt ook iedereen anders. “Goeie flikken” en “slechte flikken”. Politie is
dominant wit en mannelijk dus het zijn vooral de “witte mannelijke ideeën” die dominant zijn. Hierdoor worden er
ook verschillende stemmen gecreëerd binnen de politie. “Die moet zo behandeld worden vs. Nee die heeft ook
zijn rechten en moet gelijk behandeld worden”. Binnen de politie zijn er ook nog verschillende visies en
stemmingen waar rekening mee gehouden moet worden.
De politie moet dus rekening houden met verschillende visies binnen de politie, verschillende burgers en
verschillende overheden. In het politiebeleid moet rekening gehouden worden met het beleid van Antwerpen,
Alexe Verbrugghe 3
, Brussel, Gent en de verschillende politiezones. Ook bedrijven en burgers hebben verschillende meningen over de
rol en de functie van de politie in de samenleving. Een beleid maken is dus niet evident want iedereen verwacht
verschillende dingen
Het voldoen aan al die verwachten van de samenleving geeft wel legitimiteit aan de politie. De burger verwacht
dat als je de politie belt dat hij komt. 24 op 24 beschikbaarheid. Die legitimiteit wordt gegeven vanuit de
bevolking, vanuit de bedrijfswereld, vanuit de overheden aan de politie en krijgt daarom ook dat mandaat.
Wanneer ze de rol verkeerd gaan invullen door bv geweld dan daalt de legitimiteit van de politie en het
vertrouwen aan de politie. Door dit te vermijden “op een positieve manier de boete geven” à Het vertrouwen
en de band behouden.
Bittner stelt dat de maatschappij vroeger veel gewelddadiger was. Er waren andere verwachtingen ten aanzien
van de politie waardoor er veel geweld gebruikt werd. Vandaag is de maatschappij veranderd, meer van
bemiddeling, onderneming, samenwerking. Dus de politie moet daarin meegaan. Meegaan met de maatschappij.
Dat je ook op een andere manier die dwang en urgentie gaat gaan inzetten en dat je en toename van legitimiteit
krijgt. Met praten kom je vaak verder dan dat je een wapen trekt als politie.
“Paper, not the sword is the
instrument of coercion of our day”
(Egon Bittner, 1970).
1.5 Wat doet de politie?
Weinig bezig met criminaliteitsbestrijding à Police do not prevent crime (Bayley, 1994)
= er is geen verband met hoeveel politiemensen we inzetten en de hoeveelheid criminaliteit binnen een
bepaalde buurt. Meer politie inzetten gaat niet bijdrage tot meer veiligheid. Het veiligheidsgevoel wordt wel
versterkt. Dat wil niet zeggen dat politie niet nodig is. Zij gaan gewoon niet altijd rechtstreeks inwerken op die
criminaliteit
= Politie doet niet aan preventie. Het is niet omdat er politie aanwezig is dat er geen criminaliteit is.
(patrouilles = geruststellen van de bevolking). Ze worden sterk door de burger aangespoord en daar komen
hun opdrachten van. De burger belt naar de politie en oefent hun opdrachten uit.
Oorzaak: weinig te maken met criminaliteit à 80% tijd bezig met openbare orde, 20% tijd recherche.
Er is dus geen verband tussen criminaliteitscijfers en hoeveel politie. Zij gaan niet rechstreeks inwerken op
criminaliteit
Voorbeeld: identiteitscontrole: is handig om informatie te hebben over wie er waar zit op welke momenten
maar dit zorgt er niet voor dat er minder criminaliteit is. (voorbeeld: terrorist die gecontroleerd werd maar
niet tegengehouden dus heeft zijn aanslag kunnen uitvoeren)
Voorbeeld: Een daling van woninginbraken heeft dat te maken met een verschuivingseffect of meer
aangiftebereidheid of sociale fenomenen zoals covid, maar niet zo zeer een daling door het werk van de
politieorganisatie’s. Rechtstreekse verbanden zijn moeilijk te onderzoeken/bewijzen.
“Een verhoging van het aantal politieagenten zal de criminaliteit in ons land niet doen dalen. België heeft nu al
3,7 agenten per 1.000 inwoners, meer dan de meeste andere Europese landen. 'Een sterk poli/ekorps is geen
kwestie van aantallen, maar van organisatie, efficiënte en opleiding', zegt criminoloog Cyrille Fijnaut.”
Alexe Verbrugghe 4
