Theoretische orthopedagogiek
HO1: Alle orthopedagogisch handelen is agogisch
handelen
1 Inleiding
Agogiek = de leer van het doen veranderen van mensen
2 Wat is agogie(k)?
Pedagogiek = begeleiden van kinderen, het opvoeden, de opvoedkunde
Ontleden van het woord:
- Ped- = pais = kind
- Agogos = de gids, begeleider
- Agein = leiden, besturen, ergens heen brengen
Agogiek = de wetenschap met betrekking van begeleiden en ondersteunen van mensen
De agoog is een veranderaar, iemand die anderen begeleidt om hen door middel van hun eigen
handelen tot gedragsverandering te laten komen
Grote waaier aan agogische beroepen: opbouwwerkers, jeugdhulpverleners, maatschappelijk
werkers, psychologen,…
3 Doen veranderen: theory of changing
Veranderen gebeurt spontaan, onbewust & niet doelgericht
Er zijn 2 betekenissen aan het woord ‘veranderen’:
1. Anders worden: het onderwerp ikzelf is veranderd
2. Anders maken of doen veranderen: niet het onderwerp maar iets anders verandert bv. De
omgeving
4 Met of zonder k
Agogie = de intentionele, niet wederkerige beïnvloeding door 1 of meerdere personen gericht op een
wenselijk geachte wijziging, door de cliënt ervaren als welzijnsbevordering.
Agogiek volgens Koffeman = een verzamelnaam voor de leer van het leiden, begeleiden van mensen,
ongeacht hun leeftijd, op een beroepsmatige manier.
Agogiek volgens Winkelaar = de leer die aanwijzingen en richtlijnen geeft voor de manier waarop
individuele personen, groepen, organisaties & samenlevingsverbanden kunnen worden begeleid in
veranderingsprocessen. Het gaat er daarbij om, dat die begeleiding plaatsvindt vanuit de situatie
waarin de betrokkenen zich bevinden en dat zij mogelijkheden krijgen aangereikt om zoveel mogelijk
zelf te handelen teneinde tot gewenste verandering te komen.
De agogiek bestudeert veranderingsprocessen en de beïnvloeding ervan op een wetenschappelijke
manier. Agogie is handelen, doen of de praktijk
5 Drie sleutelbegrippen van het agogisch handelen
Definitie van Winkelaar & zijn sleutelbegrippen
5.1 Veranderen of beïnvloeden
Agoog helpt anderen in hun veranderingsproces
Ze gaan uit van eeuwig durende opvoeding, permanente educatie, voortdurende verandering
1
,5.2 Van handelen
Handelen is niet hetzelfde als gedrag
Gedrag = wat mensen doen, wat je observeert & ziet. Ook impulsief.
Je zoekt de bedoeling er achter
Bv. Agressie door frustratie
Handelen = wat mensen bewust doen. Ook de gedachten, gevoelens, intenties & drijfveren maken
hier deel van uit.
Wanneer je gedrag wilt veranderen moet je kijken naar het handelen (motieven, betekenissen)
5.3 Met emancipatie of empowerment als doel; zelf
‘Geef een man een vis en je voedt hem voor een dag. Leer een man hoe te vissen hij kan zichzelf een
leven lang voeden’.
Het uiteindelijke doel is dus om te leren jezelf te veranderen
6 Richtinggevende kenmerken van het agogisch handelen
Volgende kenmerken zijn eerder richtinggevend en niet absoluut omdat je het niet 100% kan
afbakenen.
6.1 Psychosociale verandering
Psyche slaat op alles wat je bezig houdt, wat je denkt, voelt & wilt.
Sociaal slaat op onderlinge verhoudingen tussen mensen
Ze beïnvloeden elkaar constant
Het hangt ook samen met hoe je je voelt in een groep (en omgekeerd)
6.2 Doelgericht & systematisch
Verandering komt niet toevallig tot stand maar is vooraf bedacht en gepland. Het methodisch
handelen.
6.3 Systematisch
Stap-voor-stap gewerkt
6.4 Bewust
Elke stap wordt bewust gekozen.
6.5 Gewenst door de betrokken, vrijwillig
Alle betrokkenen staan achter de verandering. De verandering is vrijwillig (maar soms ook onder
dwang bv. Dakloze in de kou)
6.6 Niet even wederzijds
Het is een complementaire (asymmetrische) relatie waarin betrokkenen een verschillende positie
innemen; agoog helpt veranderen & cliënt wil veranderen
6.7 Beroepsmatig
Vele sectoren werken met vrijwilligers
7 De professionalisering van het agogisch handelen
Aan het eind v/d 19De eeuw begon de industrialisering. Tijd van Pieter Daens
Industrialisatie zorgde voor meer beroepen en toenemende specialisaties; door deze
professionalisering kreeg het welzijnswerk een eigen functie i/d samenleving
Zette 2 maatschappelijke veranderingen in gang:
2
,7.1 Ontwikkeling van wetenschap & techniek
Voor de industrialisatie was het leven van een volwassene uitgestippeld
als je goed deed, kreeg je goed
7.2 Stijgende individualisering
Voor de industrialisatie leefden mensen in kleine, besloten gemeenschappen met heel duidelijke
voorgeschreven normen, waarden & regels.
Er werd niet nagedacht over het opvoeden maar was gebaseerd op traditie bv de Kerk
8 Het vertrekpunt van het agogisch handelen
8.1 Exagogiek of curatief agogisch werk (to cure)
Vertekken vanuit probleem/kwetsbaarheid, ervaren als problematisch.
Deze situatie verbeteren = hulpverlening
8.2 Anagogiek of positief agogisch werk
Bedoeling om verdere ontwikkelingen op gang te brengen, te verbeteren
Het gaat om de vorming
8.3 Katagogiek of preventief agogisch werk
Huidige situatie behouden, preventie opzetten
Waaruit vertrek je & waar richt je je naar toe
9 Niveaus van veranderingsprocessen
Volgens Winkelaar zijn er 3 niveaus
9.1 Microniveau
Het betekent ‘klein’
Je werkt met een individu of een kleine groep bv. Individuele begeleiding
9.2 Mesoniveau
= midden
Een groep die elkaar kent (korte of lange duur) bv. Gezinnen, teams, klassen, leefgroepen
Organisaties zijn vaak groter & anoniemer dan groepen
Niet enkel werken voor maar ook met je cliënt & omgeving
Minister van welzijn = Hilde Crevits
3
, 9.3 Macroniveau
= groot
Sectoren binnen de samenleving.
Een grotere anonieme groep bv. De politiek, jeugd, allochtonen,…
VAPH = Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap
4
