MEDIAGESCHIEDENIS
H1 MEDIAGESCHIEDENIS, GESCHIEDENIS EN MEDIA, MEDIAHISTOGRAFIE
1. INLEIDING
Mediageschiedenis valt niet te reduceren tot een reeks van technologische uitvindingen. Andere factoren zoals
economische, politieke, socioculturele enz. spelen ook een rol.
Mediatechnologie kan niet doorbreken als ze niet appelleren aan de verwachtingen of gewoonten van
gebruikers. Sociale aanvaarding is belangrijk.
Hoe sneller de ontwikkeling van technologie, hoe groter het mediahistorisch bewustzijn is. Iedereen heft dan
een eigen persoonlijke mediageschiedenis
Ontwikkeling van mediahistografie (geschiedenisschrijving), in elk verhaal zijn keuzes gemaakt
2. DOEL
WAAROM MEDIAGESCHIEDENIS?
Geschiedenis van media (beter begrijpen)
- Valkuilen van mediahistografie
o Feitelijkheden
Men reduceert tot feiten maar het is vaak het gevolg van eerdere ontwikkelingen
o Geschiedenis van individuen en great men
o Eurocentrische blik
o Rechtlijnigheid of doelmatigheid
Het is niet zo dat het ene het andere vervangt. Er zijn zaken die terugkomen. Het is niet
rechtlijnig
Rol van media in geschiedenis
- Relatie tussen
o Politiek en media
o Industrie en media
o Geopolitiek, oorlog en media
o Politieke economie en media
o De rol van media in het behouden van machtsstructuren
- Valkuil
o Mediacentrisme vs. Mediarelativisme
Alles toeschrijven aan media vs rol van media verkleinen, reduceren
Verleden in of via de media
- Hoe de media omgaan met het verleden
- Media als historiserende machines
= het verleden komt vaak aanbod in de media zoals in documentaires of het nieuws, expliciet en
impliciet
- Hoe media historisch besef bijbrengen of afbouwen
Vb. Trump zijn gedrag, persoonlijkheid vergelijken met die van Hitler expliciete vermelding
Union verliest voor het eerst sinds november impliciet
1
,3. GESCHIEDENIS, MEDIA, MEDIAGESCHIEDENIS
Media- en communicatiegeschiedenis is een multidisciplinair domein (technologiehistorici, politieke
geschiedschrijving, cultuurhistorici)
Verleden <-> Geschiedenis, geschiedenisschrijving
= de systematische studie van het verleden
Geschiedenis gaat over het verleden en is dus meer dan het verleden
3 aspecten van mediageschiedenis
- Het verleden zelf
- Het werk van het onderzoek rond het verleden
- Narratief: bepaald verhaal ven het verhaal het resultaat van geschiedenisschrijving
COMPLEXITEIT VAN HET VERLEDEN
Interpretatieprobleem
1. Hoe vertaalt het verleden zich in bronnen
2. Bronnen interpreteren
3. Broninterpretaties worden geordend, aan elkaar verbonden en tot een nieuw verhaal gevormd en
geïnterpreteerd
Gebeuren: de gebeurtenis zelf
Bron: bron waaruit we de gebeurtenis kunnen waarnemen…
Problematiek van archieven. Bronnenkritiek
Historicus: Geschoold iemand die objectief waarneemt (journalist
is ook historicus). Maar iedereen heeft denkkader (feminist, kijk
automatisch meer naar gender)
Verhaal: op basis van de bronnen en historicus gevormd. Kan dus
verschil zijn tussen verhaal en gebeuren
In welke mate sluit dit historisch verhaal/narratief aan bij, wijkt het af van, het historisch gebeuren
HISTORISCH NARRATIEF
Is een verhaal dat door de (media)historicus wordt ontwikkeld over het verleden aan de hand van een selectie
van bronnen en aan de hand van een mengeling van historiografische keuzen in termen van ruimte, tijd, media,
fasen, factoren en perspectieven
Bronnenkritiek1: kritisch zijn tegenover bronnen en zoveel mogelijk informatie over de bron verzamelen. ‘wie
zien we daar, wat zegt hij, wanneer, waarom, wat is het doel, authenticiteit, credibiliteit
Specifieke moeilijkheden in mediahistografisch onderzoek (problemen bronnenkritiek)
- Beschikbaarheid van mediabronnen
- Technische en financiële problemen met de bewaring van mediaproducten (toegankelijkheid &
archief)
- Herkomst en de auteur (vaak resultaat van teams)
- Moeilijkheid in bronnenkritiek bij complexe boodschappen zoals film en tv. Hoe moeten die
geïnterpreteerd worden?
Vroeger vond men het niet belangrijk om een film te bewaren. Historische waarde van bepaalde
bronnen groeit met de tijd, al weet men dat niet op het moment zelf
4. GESCHIEDENIS VAN MEDIAHISTOGRAFIE
4.1 VOORLOPERS
19e eeuw: sociale wetenschappen, rol van kranten
Begin 20e eeuw: Zeitungwissenschaft: sterke ontwikkeling van de studie in de Duitstalige wereld
Na de 1ste wereldoorlog ontstaat de communicatiewetenschap nadat het zo een grote rol had in de oorlog.
1
Zie ook inleiding en H11
2
,4.2 KLASSIEKE BENADERING
Theo Luykx (1978) met zijn evolutie van de communicatiemedia. Grondlegger van de
geschiedenis van de media. Kijkt systematisch naar de evolutie
Poogde een zo objectief mogelijk relaas te brengen aan de hand van een indrukwekkend en
veelzijdig bronnenmateriaal
Tendensen
- Ruimte: nationale geschiedenissen – eurocentrisme (grote landen en België)
- Tijd: grote mijlpalen, grote tijdvakken – start boekdrukkunst, WO1&2 …
- Afzonderlijke media (schril contrast met crossmediale verbanden)
- Focus op structurele/determinerende factoren: technologie, politiek, economie
- Volledigheid nastreven
- Objectiviteit, feitelijkheid
- Beschrijvende/descriptieve benadering eerder dan analytisch of interpretatief
4.3 MEDIAHISTOGRAFIE
Vandaag
- Ontwikkeling mediatechnologieën
- Rol van media/communicatie in ervaringen van ruimere historische ontwikkelingen
- Media als (activerende) historische cultuur
- Nieuwe onderzoeksmogelijkheden (digital humanities)
4.3.1 VERNIEUWDE AANDACHT VOOR MEDIAGESCHIEDENIS
Door razendsnelle ontwikkelingen en wijzigingen in media en communicatie is ook de wijze waarop men
nadenkt over MG veranderd.
Klassieke skills en tools zijn veranderd door digitale mogelijkheden.
Klassieke benadering in vraag gesteld door hedendaagse convergentie (die er eigenlijk in het verleden ook al
was)
Historisch besef en breukervaringen: Historisch besef gaat over het feit dat men beseft dat men geschiedenis
meemaakt en iedereen een persoonlijke (media)geschiedenis heeft. Door media zien we geschiedenis nog
meer. We krijgen ervaringen van discontinuïteit of breukervaringen die het gevoel van historisch besef
versterken.
Media als (activerende) historische cultuur. Bepaalde gebeurtenissen bestaan niet zonder de media. Media
als historische cultuur. Vb. grote huwelijken, foto na aanslagen in Zaventem
Nieuwe vragen
- Tijd, ruimte
- Einde natiestaat
- Failliet van eurocentrisme
Nieuwe begrippen
- Convergentie
- Interactiviteit
- Crossmedialiteit
= tendens om niet langer media als afzonderlijke domeinen te bekijken maar oog te hebben voor de
verbanden tussen productie, distributie en gebruik over verschillende media heen
Vroeger was er ook al convergentie. Filmmakers maakten ook muziek en waren bezig met de opkomst
van tv
4.3.2 NIEUWE ONDERZOEKSMOGELIJKHEDEN
Digital Humanities / digital turn = het gebruik van digitale tools en skills voor onderzoek binnen de humane of
geesteswetenschappen.
3 niveaus
3
, - Dataverzameling
Mogelijkheid om grote hoeveelheden data op te slaan, verzamelen… Big data
- Data-analyse
Tools zoals OCR (optical character recognition)
- Data-interpretatie en -visualisatie
Via nieuwe mapping techniques data handiger en inzichtelijker visualiseren
Richtvragen
Waarom is mediageschiedenis belangrijk?
Wat betekent geschiedenis? Historiografi e?
Wat is een historisch narrati ef?
Wat is bronnenkriti ek? Geef aan de hand van een voorbeeld de diverse aspecten van bronnenkriti ek
Wat is historical awareness en welke rol spelen media daarin?
Wat verstaat men onder zeitungwissenschaft ?
Welke factoren kan mediahistorisch onderzoek beklemtonen?
Welke fasen kan mediahistorisch onderzoek in acht nemen?
Welke benaderingen bestaan er en wat houden ze in?
Wat betekent distant reading?
Analyseer een historisch onderzoek naar media en bepaal welke invalshoek het onderzoek inneemt in termen van medium,
fase, factor, ti jd, ruimte…
4