Academiejaar 2022-2023 Socialezekerheids
recht
Lector: E. Callebaut
,INHOUDSOPGAVE
1 inleiding .................................................................................................................................. 4
1.1 Wat is sociale zekerheid? ................................................................................................................... 4
1.2 Kenmerken ......................................................................................................................................... 5
1.3 Stelsels ............................................................................................................................................... 6
1.4 Structuur ............................................................................................................................................ 6
1.4.1 administratieve structuur van de sociale zekerheid .......................................................................... 6
1.5 Toepassingsgebied ............................................................................................................................. 7
1.5.1 Personeel toepassingsgebied ............................................................................................................. 7
1.6 Berekening sociale bijdragen ........................................................................................................... 11
1.6.1 werknemers ..................................................................................................................................... 11
1.6.2 zelfstandigen .................................................................................................................................... 18
1.7 Verplichtingen WG (voor WN) ......................................................................................................... 19
1.7.1 aangifte door de werkgever ............................................................................................................. 19
1.7.2 betaling van de RSZ-bijdragen ......................................................................................................... 19
1.8 Kruispuntbank sociale zekerheid ..................................................................................................... 19
1.9 Alle verzekeringen die we zullen bespreken (hierna) ...................................................................... 19
2 Professionele risico’s – arbeidsongevallen en beroepsziekten ................................................. 20
2.1 inleiding: historische overzicht ........................................................................................................ 20
2.2 personeel toepassingsgebied........................................................................................................... 20
2.3 materieel toepassingsgebied ........................................................................................................... 20
2.3.1 arbeidsongeval ................................................................................................................................. 20
2.3.2 beroepsziekte ................................................................................................................................... 25
2.4 de fout van het slachtoffer............................................................................................................... 26
2.5 schadevergoeding ............................................................................................................................ 26
2.5.1 Algemeen ......................................................................................................................................... 26
2.5.2 Medische en aanverwante kosten ................................................................................................... 27
2.5.3 Schadeloosstelling bij arbeidsongeschiktheid ................................................................................. 27
2.5.4 Schadeloosstelling bij overlijden ...................................................................................................... 31
2.5.5 burgerlijke aansprakelijkheid ........................................................................................................... 31
2.6 Procedure ......................................................................................................................................... 33
2.6.1 verzekeringsplicht ............................................................................................................................ 33
2.6.2 aangifte ............................................................................................................................................ 33
2.6.3 Andere verplichtingen bij arbeidsongevallen .................................................................................. 36
3 Ziekte- en invaliditeitsverzekering .......................................................................................... 37
3.1 tegemoetkoming geneeskundige verzorging ................................................................................... 37
3.1.1 Personeel toepassingsgebied ........................................................................................................... 37
3.1.2 toekenningsVoorwaarden................................................................................................................ 38
3.1.3 Welke gezondheidszorgen worden terugbetaald ............................................................................ 39
3.1.4 Hoeveel wordt terugbetaald ............................................................................................................ 40
3.1.5 Bepaling van de terugbetalingstarieven .......................................................................................... 42
3.1.6 Hoe is de tussenkomst geregeld? .................................................................................................... 43
3.2 Arbeidsongeschiktheid en moederschap ......................................................................................... 44
3.2.1 personeel toepassingsgebied........................................................................................................... 44
3.2.2 Toekenningsvoorwaarden ............................................................................................................... 44
3.2.3 Bedrag van de arbeidsongeschiktheids- en invaliditeitsuitkering ................................................... 47
3.2.4 Bedrag van de moederschapsuitkering ........................................................................................... 47
3.3 Ter vergelijking: regeling voor zelfstandigen ................................................................................... 47
3.3.1 Geneeskundige verzorging ............................................................................................................... 47
3.3.2 Arbeidsongeschiktheid ..................................................................................................................... 48
3.3.3 Moederschap ................................................................................................................................... 48
,4 Werkloosheid (en arbeidsvoorziening) ................................................................................... 49
4.1 Algemeen ......................................................................................................................................... 49
4.2 Administratieve organisatie ............................................................................................................. 50
4.3 personeel toepassingsgebied........................................................................................................... 50
4.4 Toelaatbaarheidsvoorwaarden ........................................................................................................ 50
4.4.1 Toelaatbaarheid op grond van arbeid.............................................................................................. 51
4.4.2 toelaatbaarheid op grond van studies ............................................................................................. 51
4.5 Toekenningsvoorwaarden ............................................................................................................... 52
4.5.1 zonder werk ..................................................................................................................................... 52
4.5.2 Zonder loon ...................................................................................................................................... 53
4.5.3 Onvrijwillig werkloos ........................................................................................................................ 53
4.5.4 Beschikbaar voor de arbeidsmarkt .................................................................................................. 55
4.5.5 Inschrijving als werkzoekend en actief op zoek naar werk .............................................................. 56
4.5.6 Arbeidsgeschikt zijn.......................................................................................................................... 56
4.5.7 Leeftijdsvoorwaarde ........................................................................................................................ 56
4.5.8 Verblijfsvoorwaarde ......................................................................................................................... 56
4.5.9 Voldoen aan controleverplichting.................................................................................................... 57
4.6 Bedrag van de werkloosheidsuitkering ............................................................................................ 57
4.6.1 laatste gemiddelde dagloon............................................................................................................. 57
4.6.2 Gezinstoestand werkloze ................................................................................................................. 57
4.6.3 Duur werkloosheid ........................................................................................................................... 58
4.7 Bijzondere categorieën .................................................................................................................... 58
4.7.1 Werkloosheidsuitkering bij deeltijdse betrekking ........................................................................... 58
4.7.2 Tijdelijke werkloosheid .................................................................................................................... 58
4.8 Procedure ......................................................................................................................................... 60
4.9 Overbruggingsrecht voor zelfstandigen ........................................................................................... 60
5 SWT....................................................................................................................................... 61
5.1 verschil vervroegd pensioen en SWT ............................................................................................... 61
5.2 voorwaarden .................................................................................................................................... 61
5.2.1 leeftijdsvoorwaarde en ancienniteitsvoorwaarde ........................................................................... 61
5.2.2 Ontslag door WG met ‘normale’ opzegtermijn ............................................................................... 62
5.2.3 Recht hebben op werkloosheidsuitkering ....................................................................................... 62
5.3 werkloosheid met bedrijfstoeslag.................................................................................................... 62
5.3.1 Cijfervoorbeeld................................................................................................................................. 63
6 Gezinsbijslag en groeipakket .................................................................................................. 64
6.1 Algemeen ......................................................................................................................................... 64
6.2 Algemene Kinderbijslagwet ............................................................................................................. 65
6.2.1 Rechthebbende ................................................................................................................................ 65
6.2.2 Rechtgevend kind............................................................................................................................. 65
6.2.3 Bijslagtrekkende ............................................................................................................................... 66
6.2.4 Gezinsbijslagen................................................................................................................................. 67
6.3 Decreet Vlaamse Gezinsbijslag (groeipakket) .................................................................................. 70
6.3.1 Nieuw kinderbijslagsysteem ............................................................................................................ 70
6.3.2 Wat elk kind krijgt ............................................................................................................................ 70
6.3.3 Extra ondersteuning ......................................................................................................................... 70
6.3.4 Participatietoeslagen ....................................................................................................................... 71
6.3.5 Groeipakket op maat van het gezin ................................................................................................. 71
6.3.6 Groeipakket op maat van het kind................................................................................................... 72
6.3.7 De aanvraag – kinderbijslagfonds .................................................................................................... 72
7 Pensioenen ............................................................................................................................ 73
7.1 Rustpensioen.................................................................................................................................... 74
,7.1.1 Financiering pensioenstelsel ............................................................................................................ 74
7.1.2 Personeel toepassingsgebied ........................................................................................................... 74
7.1.3 Voorwaarden ................................................................................................................................... 74
7.1.4 Prestaties.......................................................................................................................................... 75
7.1.5 Pensioenaanvraag en – beslissing .................................................................................................... 78
7.1.6 Betaling ............................................................................................................................................ 78
7.1.7 algemeen.......................................................................................................................................... 78
7.2 overlevingspensioen ........................................................................................................................ 79
7.2.1 Personeel toepassingsgebied ........................................................................................................... 79
7.2.2 Voorwaarden ................................................................................................................................... 79
7.2.3 Prestaties.......................................................................................................................................... 79
7.2.4 Pensioenaanvraag ............................................................................................................................ 79
8 Sociale bijstand...................................................................................................................... 80
8.1 Maatschappelijke integratie – leefloon ........................................................................................... 80
8.1.1 Voorwaarden maatschappelijke integratie...................................................................................... 81
8.1.2 Cruciale leeftijd: 25 jaar ................................................................................................................... 81
8.1.3 Leefloon ........................................................................................................................................... 81
8.1.4 Bedrag van het leefloon ................................................................................................................... 82
8.1.5 Gevolgen voor het sociaal statuut ................................................................................................... 82
8.2 OCMW-dienstverlening (geen wetgeving) ....................................................................................... 82
8.2.1 Algemeen ......................................................................................................................................... 82
8.2.2 Vormen van OCMW-dienstverlening ............................................................................................... 83
8.2.3 Procedure ......................................................................................................................................... 83
8.3 Inkomensgarantie voor ouderen (IGO) ............................................................................................ 84
8.3.1 Voorwaarden ................................................................................................................................... 84
8.3.2 Forfaitaire bedragen ........................................................................................................................ 84
8.4 Tegemoetkoming aan personen met een handicap (TPH) .............................................................. 84
8.4.1 Voorwaarden ................................................................................................................................... 85
8.4.2 Bedrag van de tegemoetkomingen .................................................................................................. 85
8.4.3 Sociale bijstand ................................................................................................................................ 85
8.5 Gewaarborgde gezinsbijslag (GGB) .................................................................................................. 86
9 wetgeving die in wetboek staat .............................................................................................. 87
Let op:
• Je mag bedragen in het wetboek aanpassen! Stuur best eerst een mail naar de lector voor extra
toestemming.
• Je mag geen extra wetgeving afdrukken.
• Rekenmachine toegelaten
• (Haar examens zijn meestal moeilijk)
,inleiding
1 INLEIDING
1.1 WAT IS SOCIALE ZEKERHEID?
19e eeuw: geen sociale zekerheid, had je geen werk dan had je geen inkomen.
• Staken was verboden door het coalitieverbod. (Arbeiders konden zich niet verenigen)
vakbonden bestonden nog niet
• Er was wel een vrijwillige sociale zekerheid: werkgevers maakten sociale bescherming maar de
meesten hadden niet genoeg geld om dit te betalen, of vertrouwden dit niet. Na een tijd
hielden ze dit in van hun loon. Probleem: wanneer je wegging van het bedrijf dan verloor je
alles dat je al had gespaard → je bent dus gebonden aan de fabriek.
• Vrije ziekenfondsen bestonden ook al: initieel privéinitiatief
• Zaken die afzonderlijk tot stand kwamen:
o Arbeidsongevallen werden vergoed, zelfsal beging de werknemer een fout.
o Werkloosheid werd bestreden.
o Kinderbijslag
o Vakantiedagen
o Pensioen
o (Beroeps)ziekte en invaliditeit → helft van loon
• 1944: sociaal pact
o Sociale zekerheid is verplicht. RSZ is opgericht voor administratie
Doel: aan elke burger voldoende bestaansmiddelen te waarborgen wanneer zijn bestaanszekerheid wordt
bedreigd ten gevolge van bepaalde risico’s
• Bescherming tegen 7 sociale risico’s
• Via een door de overheid opgelegd herverdelingsmechanisme
Welke sociale risico’s zijn er?
• Kinderen: kosten veel geld
• Ziekte: medische kosten en verlies van inkomen
• Zwangerschap
• Invaliditeit (ziekte van langer dan 1 jaar)
• Arbeidsongeval
• Beroepsziekte (ziekte door uitoefening van beroep: longkanker door asbest)
• Vakantie
• Werkloosheid
• Ouderdom
Gevolgen van sociale risico’s: Sociale risico’s kunnen de bestaanszekerheid van de burger aantasten door:
Het inkomen te verminderen Sociale zekerheid vangt dan het inkomensverlies op.
De uitgaven te vermeerderen Sociale zekerheid zal deze kosten (gedeeltelijk) opvangen of
terugbetalen.
Sociale zekerheid komt tussen voor deze sociale risico’s:
• Gezinsbijslag
• Ziekte of invaliditeitsuitkering
• Tegemoetkoming geneeskundige verzorging
• Vakantiegeld
• Werkloosheidsuitkering
• Rust en overlevingspensioen
o Overlevingspensioen: toegekend aan langst levende echtgenoot
o Rustpensioen: volledig na 45 in dienst
Pagina 4 van 87
,inleiding
Traditionele takken van sociale zekerheid voor werknemers
1. Rust en overlevingspensioen
2. Werkloosheid
3. Arbeidsongevallenverzekering
4. Beroepsziekteverzekering
5. Gezinsbijslag
6. Ziekte – en invaliditeitsverzekering
7. Jaarlijkse vakantie
1.2 KENMERKEN
Verschil tussen sociale zekerheid en sociale bijstand
Gesteund op solidariteit via herverdeling van de inkomsten
• Verplicht karakter
• Financiering door bijdragen van werkgevers, werknemers en staat (op loon)
• Wie voldoet aan de gestelde voorwaarden is rechthebbende op sociale vergoeding
Sociale ≠ behoeftigheid!
zekerheid
→ Je kan sociale zekerheid ook krijgen als je niet behoeftig bent bv. pensioenen, … MAAR er
is wel solidariteit: Niet iedereen haalt evenveel uit sociale zekerheid als hij erin steekt
(tussen jongeren en ouderen, gezonden en zieken, …)
Doel: herverdeling inkomsten
OCMW geeft leefloon aan behoeftigen
• Onderzoek naar bestaansmiddelen
• Minimumvoorziening → basisbescherming
• Voor wie? Mensen die door de mazen van de sociale zekerheid glippen.
• Financiering door belastinggelden van de overheid.
Sociale
→ Je kan sociale bijstand enkel krijgen als je het nodig hebt.
bijstand
Voorbeelden
• Gewaarborgde gezinsbijslag
• Tegemoetkoming gehandicapten
• Leefloon
• Inkomensgarantie voor ouderen
Particulieren weren vaak premies aan
mensen die al kanker,… hebben → groot
risico → Daarom zijn sommige
verzekeringen verplicht bij de overheid
Waarom doet overheid dit? Dit zorgt
voor bredere dekking en grotere
risicospreiding.
Pagina 5 van 87
,inleiding
1.3 STELSELS
Werknemer Algemene verzekering voor 7 takken
Zelfstandige Verzekering voor 5 takken
• Niet voor arbeidsongevallen, beroepsziekten en werkloosheid
Aansluiting en bijdragebetaling
• Via sociale verzekeringsfondsen voor zelfstandigen onder toezicht van RSVZ, of
de Nationale Hulpkas voor de Sociale Verzekeringen van Zelfstandigen beheerd
door de RSVZ
Ambtenaar • Statutair (meest beschermd) of contractueel
• Plaatselijke en provinciale overheden via “RSZPPO”
• Andere ambtenaren: rechtstreeks verzekerd via de tewerkstellende overheid zelf
• Zijn wel via algemeen stelsel van de loontrekkenden verzekerd voor de
gezondheidszorgen
• Administratief recht!
1.4 STRUCTUUR
Doel sociale zekerheid: opvangnet voor mensen die het nodig hebben
• Vereiste voor tegemoetkoming: sociaal risico hebben
1.4.1 ADMINISTRATIEVE STRUCTUUR VAN DE SOCIALE ZEKERHEID
- Rijksdienst sociale zekerheid (1944) → zorgt voor financiële middelen (int. sociale bijdrage)
- Vroeger was dit vrijwillig, nu is dit een verplichte verzekering! → Door sociaal pact
1.4.1.1 STRUCTUUR VAN DE BELGISCHE SOCIALE ZEKERHEID
Financiering via het loon van werknemers + door de overheid
Door werkgevers- en o Ziekte- en invaliditeit
werknemersbijdragen o Werkloosheid
gefinancierd o Pensioen
Enkel door werkgeversbijdragen o Gezinsbijslagen
gefinancierd o Jaarlijkse vakantie (voor arbeiders)
o Arbeidsongevallen en beroepsziekte
Werkgevers- en werknemersbijdragen worden overgemaakt aan de RSZ (Rijksdienst voor Sociale Zekerheid)
→ RSZ herverdeelt de bijdragen over de sociale parastatalen (= administratieve instellingen):
o Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV)
o Federale Pensioendienst (FDP)
o Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) → werkloosheidsuitkeringen
o Rijksdienst voor Jaarlijkse Vakantie (RJV)
o FAMIFED (gezinsbijslag)
o Federaal agentschap voor Beroepsrisico’s (FEDRIS) → Arbeidsongevallen en beroepsziekten
→ KENNEN: Zijn allemaal federale overheidsdiensten behalve FAMIFED (Vlaams niveau)
Pagina 6 van 87
, inleiding
1.4.1.2 ADMINISTRATIEVE ORGANISATIE
Sociale
parastatalen →
Ziekenfondsen of mutualiteiten → krijgen geld van RIZIV (geen overheidsinstellingen) om
tegemoetkomingen uit te betalen
- bv. doktersbriefje binnen geven bij mutualiteit
Vakbonden of HVW (hulpkas voor werkloosheidsuitkeringen)
- Wat als je geen lid bent van vakbond? HVW
Kinderbijslagfondsen → waarbij WERKGEVER is aangesloten
Vakantiekassen → waarbij WERKGEVER is aangesloten
- Waarom die schakel? Die bestonden al heel erg lang dus besloten ze die te behouden
FDP → doet zelf alles
Arbeidsongevallenverzekeraars → PRIVATE verzekeringsmaatschappijen!!!!! Wel verplicht maar je kan
kiezen bij wie je dit doet.
- Toezichtsorgaan: FEDRIS
- Gaat kijken of ze hun werk goed doen.
- MAAR: ook tegemoetkomingen voor beroepsziekten → kan onmogelijk door verzekeraar
1.5 TOEPASSINGSGEBIED
Personeel toepassingsgebied = wie is voor de sociale zekerheid werknemer, ambtenaar, werkgever
Territoriaal toepassingsgebied = welke RSZ van welk land is van toepassing?
Materieel toepassingsgebied = welk sociaal risico wordt gedekt en onder welke voorwaarden?
1.5.1 PERSONEEL TOEPASSINGSGEBIED
BEGINSEL: arbeidsovereenkomst + leerovereenkomst art. 1, 1bis + 2 RSZ-wet
UITBREIDING: geen arbeidsovereenkomst, maar…
• Arbeid onder gezag tegen loon
• Arbeid in gelijkaardige voorwaarden als een arbeidsovereenkomst
BEPERKINGEN
UITSLUITINGEN: arbeidsovereenkomst, maar…
• Van korte duur
• Bijkomstige betrekking
Pagina 7 van 87
,inleiding
1.5.1.1 WERKNEMERS
WANNEER WORD JE BEKEKEN ALS WERKNEMER? BEGINSEL:
↔ eenzijdige overheidshandeling (statutaire ambtenaren)
Overeenkomst (wederkerig)
Quid tewerkstelling door gedetineerden? Ze krijgen hier een kleine
vergoeding voor, maar krijgen ze hierdoor rechten van de RSZ? Bv.
pensioen opbouwen → NEEN, dit wordt beschouwd als eenzijdige
overheidshandeling (sommigen niet akkoord → is goed voor re-
integratie)
Voor het verrichten van arbeid Quid stagiairs? NEEN: doel van stage is leren, niet verrichten van
arbeid.
Uitz. Arbeidsongevallenverzekering
Tegen een loon Quid vrijwilligers? NEEN: ze ontvangen geen loon, wel
onkostenvergoeding
Onder gezag Quid samenwerking op zelfstandige basis? NEEN, ze leveren prestaties
voor iemand, maar niet onder gezag.
UITBREIDING: GÉÉN ARBEIDSOVEREENKOMST, MAAR…
Verrichten arbeid in gelijkaardige omstandigheden als werknemer DUS: Zelfde bescherming als werknemer
→ alle takken zijn dus ook op hen van toepassing!
Volledige uitbreiding Beperkte uitbreiding
Mandatarissen niet-commerciële organisaties art. Overheidspersoneel (complex)
3, 1° UB RSZ-wet
Geneesheren in opleiding tot specialist en tot
▪ bv. dagelijks bestuur ziekenfondsen en huisarts Art. 15bis UB RSZ-wet
vakbonden
Deze personen vallen bij uitbreiding slechts onder
Kunstenaars art. 1bis RSZ-wet + 17sexies UB RSZ- een aantal takken van de sociale zekerheid.
wet
• Hoe weet ik welke takken? Je moet naar
▪ Waarom? Geen werkzekerheid, cultuursector die afdelingen 1 2 en 2bis kijken van
ligt volledig stil bij corona hoofdstuk 1 UB RSZ-wet.
Uitzendkrachten art. 2/3 RSZ-wet
Huisarbeiders art. 3, 4° UB RSZ-wet
vrachtwagen- en taxichauffeurs art. 3, 5°-5°bis-
5°ter UB RSZ-wet
▪ Sommigen werken op zelfstandige basis maar
doen hetzelfde werk
Leerlingen met leercontract art. 1, lid 1 RSZ-wet
BEPERKING: WEL EEN ARBEIDSOVEREENKOMST, MAAR…
Beperkt tot sommige takken van de sociale zekerheid, o.m.
• Leerlingen met leercontract art. 4 UB RSZ-wet
• Minderjarigen verbonden door een arbeidsovereenkomst art. 5bis UB RSZ-wet
o Minderjarigen! Anders jobstudenten zie kortstondige betrekking
• Beroepssportbeoefenaars art. 6 UB RSZ-wet
• Beroepsrenners art. 6bis UB RSZ-wet
Pagina 8 van 87
, inleiding
Bijvoorbeeld: sociaal statuut betaalde sportbeoefenaars en beroepsrenners
• Artikel 6 UB RSZ-wet
• Artikel 6bis UB-RSZ-wet
• Artikel 31 UB-RSZ-wet
Berekening sociale bijdragen voor betaalde sportbeoefenaars en beroepsrenners
• Berekening sociale bijdrage o.b.v. vaste loonbedragen
o Vast bruto maandloon van 2.326,62 EUR (ook wie meer verdient dan dit bedrag)
o RSZ-bijdrage maximaal 868 euro
Moeten topsporters nog sociale zekerheid betalen?
• Moeten aan de RSZ worden onderworpen, betaalde sportbeoefenaars:
o Van wie het jaarlijkse inkomen de drempel van € 10.824 overschrijdt (bedrag van 1 juli
2021 tot 30 juni 2022);
o Van wie het jaarlijkse inkomen deze drempel niet bereikt, maar die onder een
arbeidsovereenkomst vallen.
UITSLUITING: WEL EEN ARBEIDSOVEREENKOMST, MAAR…
Bijkomstige betrekking Kortstondige betrekking
Occasionele arbeid (max. 8u/week) art. 16 UB RSZ- Bepaalde seizoenarbeiders art. 17ter UB RSZ-wet
wet
o Voorwaarden!!!!
Jobstudenten (max. 475 uren/KJ) art. 17bis UB
o Bv. poetsvrouw die 4u/week werkt → wel rsz
RSZ-wet
want dat is manuele arbeid
Vrijwillige brandweerlieden art. 17quater UB RSZ-
wet Medewerking aan socio-culturele en
sportmanifestaties (max 25 d/KJ) art. 17 UB RSZ-
Vrijwilligers zie art. 10 Wet Rechten Vrijwilligers
wet
1.5.1.1.1 VERDUIDELIJKING: REGELING STUDENTEN (ZIE HIERVOOR OOK)
Eigenlijk geen WERKNEMER, maar:
leerlingen met leerovereenkomst jobstudenten
volledige uitbreiding uitsluiting: kortstondige betrekking (max.
+ 18 475u/Kj → anders wel WN)
Art. 1 lid 1 RSZ-wet
Art. 17bis RSZ-wet
beperkte uitbreiding: enkel vakantie (de rest beperkte uitbreiding: vakantie, ziekte- en
verzekerd door school) invaliditeit en arbeidsongevallen en
- 18 beroepsziekten
Art. 4 UB RSZ-wet
Art. 5bis UB RSZ-wet
Pagina 9 van 87
