Publiek recht
Hoofdstuk 1: Inleiding
Verantwoording
• Iedereen wordt met recht geconfronteerd
• Is het recht rechtvaardig? = een subjectief begrip en dus niet bruikbaar in het recht: wat voor
de ene rechtvaardig is, is dat niet altijd voor de ander
• Recht ordent de samenleving
• Iedereen wordt geacht de wet te kennen
Recht
Recht ≠ moraal ( innerlijk, individueel, gedrag)
• Moraal is gericht op de geestelijke vervolmaking van de mens als individu
• Niet afdwingbaar
• Juridische regels kunnen soms moreel zijn
Recht ≠ godsdienstige regels (uiterlijk, naar handelen)
• Godsdienstige regels zijn regels die van een soort opperwezen komen en de relatie tussen
God en de mensen moeten regelen
• Worden soms als wet ingesteld, vb. de sharia
1.1Definitie
Definitie recht? Veel definities -> dwingend karakter
Recht is het geheel der regels die op een bepaald tijdstip, in een bepaalde gemeenschap gelden en
op haar gezag zijn vastgesteld.
• Geheel der regels: tussen de mensen en het apparaat dat deze regels maakt
• Op een bepaald tijdstip
• In een bepaalde gemeenschap
• Op haar gezag vastgesteld
1.2. Kenmerken van het recht (4 kenmerken)
1.2.1 Het recht is een geheel van regels, regelingen en instellingen
a) Gebodsbepaling: “je moet”
o Opkomstplicht, leerplicht, aangifte van geboorte, belastingplicht, dienstplicht, …
b) Verbodsbepalingen: dingen die je niet mag doen
o Verbod op bigamie, oneerlijke handelspraktijken, strafrecht, …
c) Verlofbepalingen: je mag kiezen of je het gebruikt
o Indexering van woninghuur, huwelijksrecht, …
d) Technische regels: leggen plichten op met het oog op uniformiteit
o Dagvaarding, identiteitskaart, akten van burgerlijke stand, …
e) Individuele beslissingen: geen algemene draagwijdte
o Vonnissen of arresten, bouwvergunningen, benoemingen, …
1
,1.2.2. Variëren in tijd en plaats
Men wou verandering in de standenmaatschappij, dus kwam de Franse revolutie tot stand in 1789.
Er kwam een leuze die luidt: “Liberté, Egalité et Fraternité” (vrijheid, gelijkheid en broederschap).
Elke waarde uit de leuze kunnen we in een politieke ideologie plaatsen.
Traditionele partijen en ideologieën
Liberté Egalité Fraternité
Streven naar zoveel mogelijk Iedereen moet dezelfde Oog voor gemeenschapszin en
vrijheid van het individu mogelijkheden krijgen naastenliefde
≠ communisme: iedereen moet
helemaal gelijk behandeld
worden
• Belastingverlaging • Invloed Karl Marx • Kantelpunt –
• Arbeiders verenigen abortuskwestie
zich: Spaarkas en • Kindergeld
Syndicaat
• 1983: algemeen
meervoudig stemrecht
voor mannen
Open VLD en MR Vooruit en PS CD&V en cdh
Andere politieke stromingen
Nationalisme Ecologisme
Het volk moet zichzelf kunnen besturen (eigen Een maatschappelijk-politieke stroming die de
volk eerst) mens als onderdeel van een groter ecosysteem
ziet.
Vlaams Belang en NVA Groen en Ecolo
Cordon Sanitaire:
• De traditionele partijen willen het Vlaams Blok uitsluiten en isoleren
• Vlaams Blok wordt als extreem rechts en racistisch beschouwd
• Nu: discussies pro en contra
• Toekomst: cordon nog houdbaar?
Nationalisme – periode tussen WOI en WOII:
• Duitsland: Verdrag van Versailles -> Hitler komt aan de macht en wil Duitsland zondebok
geven
• België: problemen Franstalig en Vlaams -> alles in het Frans
▪ Legerdienst
▪ Processen in rechtszaken
➔ Grote onvrede bij Vlamingen -> voedingsbodem voor Vlaams Nationalisme
Nationalisme – WOII:
• Vlamingen krijgen van de Duitse bezetter de kans om samen te werken onder de belofte van
zelfbestuur
• Nederlaag voor Duitsers én Vlamingen -> 20 jaar lang nog nauwelijks van invloed
2
, Nationalisme – vanaf 1960:
• Universiteit Leuven – lessen in Frans -> studentenprotest: grote rellen, maar halen hun slag
thuis -> opflakkering Vlaams nationalisme -> opleving Volksunie
• Diverse staatshervormingen: meer bevoegdheden voor de gemeenschappen
• Volksunie niet radicaal genoeg volgens sommigen -> oprichting Vlaams Blok (nu: Vlaams
Belang)
• Volksunie raakt verscheurd:
▪ Links: Socialistische Vlaams Nationaliteiten: Spirit
▪ Rechts: Liberale Vlaams Nationalisten: NV&A
• NU: ongeveer helft Vlamingen stemmen Vlaams Nationalistisch
• Toekomst?: confederalisme
NA WOII: ‘Wie de baas is over de brandstof wint de oorlog’:
Japanse zelfmoordpiloten laten zich neerstorten in Amerika en zorgde voor veel doden. Amerikanen
sturen atoombommen af op de steden Hiroshima en Nagasaki -> Japan trekt zich meteen terug
• 1968 – oprichting van ‘De Club van Rome’
• 1972 – Rapport ‘Er zijn grenzen aan de groei’ met als conclusie dat de mens in staat is zichzelf
te vernietigen
Ecologisme: een maatschappelijk-politieke stroming die de mens als onderdeel van een groter
ecosysteem ziet
• Stroming kreeg grote aanhang door grond-, water- en luchtverontreiniging in Hoboken door
fabriek -> ernstige gezondheidsschade bij omwonenden
• Ontstaan milieurecht
• Dioxinecrisis: overheid doet niet genoeg voor milieu en bescherming van mensen ->
traditionele partijen worden afgeschaft en groenen komen voor eerst in regering
Juridisering: het stelselmatig toenemen van regels in onze samenleving
Twee aspecten:
1. Rechtsregels verder opgesplitst in kleinere deelaspecten
2. Het binnenkomen van het recht waar het vroeger niet bestond, vb. medisch
aansprakelijkheidsrecht
1.2.3.Binding tussen gezag en recht + 1.2.4. Dwingend karakter
Als het gezag ontoereikend is, gaat men dwang uitoefenen, vb. financiële sancties om de burgers in
een bepaalde richting te duwen, vrijheidsberoving, lijfstraffen, doodstraf. Als er weinig gezag is, is er
veel dwang nodig en vice versa. De dwang van de overheid wordt vaak uitgeoefend door gewapende
politie en leger. Het is al meerdere keren gebeurt dat de politie hun dwang geleid heeft tot de dood
van burgers. Dus waar ligt de grens van de dwang?
Wettige zelfverdediging enkel toegestaan als het gaat om:
1. Een rechtstreekse dreiging
2. Tegenover jezelf
3. Of tegenover je dierbaren
Het beschermen van bezit weegt niet op tegen een mensenleven!
3
