HC 1: Opfrissing + Behandeldoelen en – technieken in
stottertherapie
Opfrissing
SLD en OD nakijken!!!
Criteria stottertherapie:
geslacht: meisjes meer kans op spontaan herstel (voordeel op jongen)
leeftijd: hoe jonger hoe voordeliger (voordeel begonnen op jonge leeftijd)
familiaal voorkomen: familiaal geschiedenis van voorbijgaand stotteren is voordeliger
o persisterend (blijvend) stotteren in de familie is geen goed teken
patroon 1 jaar na onset: (bij de meerderheid) als het wat spontaan verdwijnt – neerwaartse evolutie of op
zijn minst stagnatie
Categorieën secundair gedrag (overte):
vermijdingsgedrag (bij voorbaat niet meemaken)
startgedrag (bijbeweging)
uitstelgedrag (tijd winnen in de hoop vloeiend gezegd krijgen)
vechtgedrag/duwgedrag/ontsnappingsgedrag
coverte = niet zichtbare, wat je niet kan zien: COGNITIES en EMOTIES => daardoor secundaire reacties ontwikkelen
(soms bij secundaire reacties ook weer voor schamen en lokt het ook weer reacties uit vanuit de omgeving)
Behandeldoelen in stottertherapie
1. Behandeldoelen m.b.t. coverte stottercomponenten
Cognities
Emoties
Attitude(s) globaal
2. Behandeldoelen m.b.t. zichtbaar (‘overt’) stottergedrag
Stottermomenten zelf (SLDs)
Secundair stottergedrag
secundaire preventie: als iets zich manifesteert vermijden dat dit gaat groeien tot een probleem
3. Behandeldoelen m.b.t. spraak- en taal
Kan samen gaan stotteren en spraakklank problemen/taalachterstand heeft
Moet dit dan simultaan? Wat eerst?
Soms kan spraak- en taaltherapie stotteruitlokkend zijn!
(stotteren zien als indexstoornis: eerst dit onder controle/stabiel en daarna werken aan spraak/taal)
4. Behandeldoelen m.b.t. communicatieve/sociale vaardigheden
ook bij lagereschoolkinderen of ouder; sommige zijn door het stotteren en vermijdingsgedrag zijn ze
sociale communicatieve vaardigheden kwijtgeraakt (‘probeer eens een babbeltje te slaan’ ‘en wat
moet ik dan zeggen?’) => stottertherapie kan ook taalpragmatiek, gespreksvaardigheden gericht zijn
ICF als leidraad
o functies en anatomische eigenschappen: vloeiendheid
o persoonlijk: spreekattitude
, Naar een cliëntgericht behandelplan
o Niet elke cliënt heeft dezelfde noden en wensen!
o Behandelplan dient gepersonaliseerd
o o.b.v. grondige en brede inventarisatie (assessment) en analyse (probleemsamenhang)
o o.b.v. (gesprekken over) wensen en voorkeuren van de cliënt
Probleemsamenhang als leidraad
o mogelijke PS van Dries:
precipitating stimuli: uitlokkende stimuli (welke situaties hij lastig vond)
kunnen we op ingrijpen
genetic disposition: een zekere aanleg voor stotteren
kunnen we NIET op ingrijpen
daar de uitlokkende factoren op zorgt voor de stotters die voorkomen
emotional reactivity ‘sensitive’: aangeboren temperament, emotioneel gevoelig persoon in
dit geval; heeft op alles invloed en reguleert hoe de stotters zich uiten
stukje kan je trainen; kan je temperament wijzigen OF leer je iemand met temperament
beter omgaan? Wss het tweede, maar het heeft wel effect
SLD’s
kunnen we op ingrijpen maar niet rechtstreeks (therapie dat invloed heeft op de stotters)
cognitions & emotions
kunnen we op ingrijpen (cognitieve training, prikkels wegnemen, graduele exposure)
secundairy reactions: geleerd gedrag, operant gedrag
kunnen we op ingrijpen (geleerd gedrag kunnen we afleren; andere dingen aanleren dan
bv duwgedrag) bovenste deeltje vooral wegnemen door in te grijpen door op cognities en
emoties te werken & onderste deeltje wegnemen door in te grijpen op bijgedragingen
o meerwaarde
doet nadenken over vermoedelijke relaties tussen verschillende probleemaspecten,
sterktes, obstakels …
visualiseert die veronderstelde samenhang
brengt cliëntspecifieke behandeldoelen aan het licht
helpt de therapiestappen te ordenen (volgorde behandeldoelen)
extra communicatiemiddel met cliënt!
,Mogelijke behandeldoelen specifiek(er) en bijhorende gedragsveranderingen
Covert: COGNITIEF
o (minstens) neutrale ‘cognities’ voorafgaand/tijdens/na stotter-momenten, stottergerelateerde
stimuli, spreeksituaties…
kortom: tgov. stottermomenten
tgov. potentieel stotteruitlokkende factoren (spreken voor een groep, veel luisteraars,
linguïstisch complex, tijdsdruk…)
o Bij voorkeur: positief, relativerend, probleemoplossend (op zijn minst neutraal, maar hopelijk
probleemoplossend) …
Covert: EMOTIONEEL
o Geen, minimale of hanteerbare angst en spanning voorafgaand/tijdens/ na stottermomenten,
stottergerelateerde stimuli, spreeksituaties …
kortom: tgov. stottermomenten
tgov. potentieel stotteruitlokkende factoren
o Bij voorkeur: positieve emoties: ontspanning, tolerantie, durf, spreekplezier, …
Covert: ALGEMENE ATTITUDE
o Cf. attitude = houding tgov. ‘attitudeobject’ (hier: alles wat met spreken en stotteren verband
houdt) met drie, geïntegreerde 3 componenten:
Affective (emotioneel): Hoe voel ik me erbij?
Behavioral: Welk gedrag lokt het bij me uit? = attitude
Cognitive: Hoe denk ik erover? Wat roept het bij me op?
Covert (/overt) : ALGEMENE ATTITUDE
o Ideaal: ‘geëmpowerde communicator’
merk op dat er niet staat ‘vloeiende spreker’, ongeacht of de persoon nog stottert we willen:
o Iemand die kennis en inzicht heeft in spreken en stotteren en daarover desgewenst spontaan en
vaardig uitleg verschaft. Iemand die de meeste spreeksituaties ontspannen en met vertrouwen
tegemoet treedt. Iemand die probleemoplossende vaardigheden hanteert, zowel m.b.t. spreken en
stotteren zelf, als ten aanzien van potentieel stotteruitlokkende situaties en andere stressoren.
(Iemand die op dat vlak een rolmodel voor andere, niet-vloeiende en vloeiende sprekers kan zijn.)
disclosure: iemand is in staat om te vertellen dat ie stottert
Mogelijke behandeldoelen specifiek(er) en bijhorende gedragsveranderingen
, links (cognitieve technieken + desensitisering) is nodig om eraan te werken en positiever te krijgen, om rechts
(vaardigheidstraining) aan te kunnen
Vaardigheidstraining: Bepaalde technieken die gebruikt worden zie handboek:
- cancellation: opnieuw herhalen (wss ook nog stotteren), maar zwachter opvangen/ontspanner (post-block)
- pull out: je doet hetzelfde maar niet na de feite maar er al in (in-block)
- preparatory set: voelen stotter aankomen, ze grijpen al in vooraf; niet door te vermijden maar door vertraging
en ontspanning op voorhand toe te passen (pre-block)
- FIGs/FEBs: zie handboek (beïnvloedend effect)
in lesopnamen voorbeelden te beluisteren
Gedragsveranderingstechnieken t.a.v. COVERTE stottercomponenten
o Reminder: het doel is hier altijd:
om hinderlijke ‘cognities’ te neutraliseren en positiever (…) te maken
om hinderlijke emoties te temperen en positiever te maken
o Opm. Het neutraliseren/positiever maken van cognities kan op zijn beurt worden gezien als een
tussendoel naar het temperen/optimaliseren van emoties!
1) Ingrijpen via de stimuli/situaties
o Doel: met stotteren gerelateerde stimuli en situaties weer emotioneel neturaal/positief maken
o Welke stimuli?
normale onvloeiendheden, stottermomenten en allerlei deelaspecten ervan! (vnl. duur,
frequentie, type)
stotteruitlokkende stimuli en situaties
o Vermijden
tijdelijk vermijden/weghalen/verminderen van stotter- en/of angstuitlokkende
stimuli/situaties
reduceren van de intensiteit van stotter-/angstuitlokkende stimuli/situaties
o Perceptietraining
alle mogelijke stotterverschijnselen leren herkennen, ze bestuderen, er onderscheid in leren
te zien/horen/voelen (discrimineren) – aangevuld met informatief leren: er kennis over
opdoen
heel actief: de cliënt zoekt voorbeelden, inventariseert, discrimineert, catalogeert, noteert
(bijv. dagboekje met voorbeelden)
zowel van overte als coverte verschijnselen
o Informatie verstrekken en heretiketteren
onderzoeken, exploreren, voorbeelden zoeken, discrimineren, ‘leren over’ …
hierdoor genuanceerder/vanuit een ander perspectief bekijken
