RELIGIE EN ZINGEVING
1. WETENSCHAP, TECHNOLOGIE EN DE ‘ZINGEVENDE INTERESSE’
1.1. WETENSCHAP, BETEKENIS EN LEEFWERELD
Ten eerste wordt een filmpje getoond, met name ‘Cosmic eye’.
Cosmic Eye is een kortfilm, ontwikkeld door astrofysicus Danail Obreschkow. Het toont de
grootste en kleinste schalen van het universum door geleidelijk uit te zoomen en vervolgens
terug in te zoomen op het gezicht van een vrouw genaamd "Louise".
1.1.1. LEEFWERELD, WETENSCHAP EN REDELIJKHEID
Edmund Husserl (1859-1938) was een Oostenrijks-Duitse filosoof en wordt beschouwd als
de grondlegger van de fenomenologie.
De fenomenologie is de leer van de verschijnselen en beschrijft zuiver de dingen die aan het
bewustzijn verschijnen. De nadruk ligt op de manier waarop mensen zelf de wereld ervaren
waarin zij leven. Het is een wijsgerige methode die de verschijnselen (fenomenen) zo
nauwkeurig mogelijk beschrijft, zonder de vraag naar de causale of oorzakelijke oorsprong
van het verschijnsel.
Deze leefwereld is volgens Husserl:
Intersubjectief & persoonlijk
Met intersubjectiviteit worden dingen (objecten) bedoeld die door meerdere mensen
(subjecten) worden gedeeld. Intersubjectief is niet puur subjectief (in de beleving van één
mens) of objectief (onafhankelijk van de beleving van mensen).
Dingen en mensen zijn niet zomaar objecten in onze leefwereld maar hebben een
(persoonlijke) betekenis. Alles wat ons omringt, heeft een existentiële betekenis voor ons.
Bv. In een aula volg je lessen en ontmoet je klasgenoten
Zelfs als elke persoon een leefwereld heeft, betekent dit niet noodzakelijk dat de leefwereld
een puur individueel fenomeen is. De leefwereld kan intersubjectief zijn, ook al draagt elk
individu zijn eigen "persoonlijke" leefwereld ("thuiswereld"). De betekenis is intersubjectief
toegankelijk en kan worden gecommuniceerd (gedeeld door iemands "thuiskameraden").
Een thuiswereld wordt echter ook altijd beperkt door een buitenaardse wereld. De interne
"betekenissen" van deze buitenaardse wereld kunnen worden gecommuniceerd, maar
kunnen nooit als buitenaards worden beschouwd; de vreemdeling kan alleen worden
toegeëigend in de leefwereld, en alleen begrepen worden op de achtergrond van de
leefwereld.
Betekenisvol
,De leefwereld kan worden gezien als de horizon van al onze ervaringen, in die zin dat het die
achtergrond is waarop alle dingen als zichzelf en betekenisvol verschijnen. De leefwereld is
een dynamische horizon waarin we leven, en die 'met ons leeft' in de zin dat niets in onze
leefwereld verschijnt zoals het wordt geleefd.
De wetenschap vertrekt van de leefwereld. Alle takken van de wetenschap vertrekken van
betekenisvolle zaken uit onze wereld. De criminologie vertrekt vanuit; mensen plegen
bepaalde feiten waar anderen het slachtoffer van zijn. De psychologie vertrekt ook van iets
betekenisvol; het feit dat wij een mentaal leven leiden.
De wetenschap gaat de werkelijkheid abstract benaderen (voorstellingen van zaken die men
in de realiteit niet kan zien, voelen, waarnemen). Men maakt dingen en mensen tot een
object (scheiding object-subject) en gaat met een afstandelijke en onpersoonlijke wijze de
wereld benaderen. De wetenschap gaat alles objectief bekijken.
Bv. Louise in het filmpje kijkt arrogant maar de wetenschap laat een onpersoonlijk
perspectief zien, met name de kosmos en Louise haar DNA. Hier reageren
onpersoonlijke wetten
Dit is een ‘tijdelijke opschorting’ van de normale omgang met de leefwereld. Als
wetenschapper bestudeer je onpersoonlijke wetten. Je neemt dan afstand van zaken, maar
je keert erna altijd terug naar de leefwereld
Bv. Bij anatomie gaat men lijken onderzoeken, dat is wetenschap aangezien men de
persoon als een object gaat aanschouwen op een afstandelijke manier. Dit is een
abstractie van de leefwereld; in ons leven gaan we normaal gezien met respect om
met lichamen. Dit wordt tijdelijk opgeschort bij anatomie. Maar zodra men stopt met
anatomie, gaat men wel terug respectvol om met dode lichamen
Men doet iets binnen de wetenschap wat men erbuiten niet doet. Enkel tijdens deze
onpersoonlijke opschorting mag men dit uitoefenen, maar erna keer je steeds terug naar de
leefwereld. Men vertrekt dus van de leefwereld maar keert steeds terug naar deze
leefwereld.
Bv. Daar ligt geen hoop moleculen maar daar ligt Louise
Wat is de relatie van de wetenschap tot de leefwereld?
,De leefwereld is onverschillig t.o.v. de wetenschap. Die afstandelijke benadering heeft een
invloed op de leefwereld. Heel veel wetenschappelijke inzichten hebben een invloed in hoe
wij leven.
Bv. Datingsites gebruiken algoritmen; objectieve en onpersoonlijke methoden, zoals
eigenschappen, om mensen aan elkaar te matchen. Men gaat minder af op intuïtie,
zoals een fuif, maar men besteedt dit uit aan de wetenschap, met name de mensen
die de datingapps maken
Moeten we een wetenschappelijke leefwereld creëren of een autonome leefwereld?
Men wilt liever een autonome leefwereld en geen wetenschappelijke leefwereld.
Bv. Men leert nieuwe mensen kennen in de eerste bachelor. Men verspreidt een
survey en o.b.v. karaktereigenschappen gaat men vrienden zoeken met
gemeenschappelijke eigenschappen. En dus niet matchen met mensen die toevallig
langs je zitten. Dit zou een wetenschappelijke manier zijn die we niet snel zouden
toepassen.
Er zijn zaken die niet redelijk zijn. Wat redelijk is in de leefwereld is niet altijd redelijk in het
wetenschappelijk model.
1.1.2. DE ‘ZINGEVENDE, COGNITIEVE EN MANIPULATIEVE’ INTERESSES VAN DE MENS
De bewuste motieven die het menselijk gedrag bepalen kunnen in drie grote categorieën
worden ondergebracht. Het gaat over drie ‘verlangens’ of ‘manieren van betrokken zijn’:
Manipulatief: Men probeert de omringende realiteit tot zijn voordeel aan te
wenden. Deze interesse om de werkelijkheid te transformeren in een nuttig geachte
zin (naar onze hand zetten, bv. Het creëren van een vaccin).
Cognitief: De mens wil echter niet alleen een invloed uitoefenen op de werkelijkheid,
hij verlangt ook naar kennis van die werkelijkheid (bv. Wetenschap)
Het is evident dat deze cognitieve interesse vaak in dienst staat van de
manipulatieve: om de werkelijkheid te kunnen transformeren, moet de mens over
betrouwbare informatie kunnen beschikken. Indien dit altijd gold en indien dus alle
verwerving van kennis op manipulatief nut zou gericht zijn, dan zou er ook geen
reden zijn om het verlangen naar kennis als aparte interesse voor te stellen. Er
bestaat echter ook zoiets als een "onbaatzuchtig, niet-manipulatief" verlangen om te
weten. Men dient hierbij niet alleen te denken aan de nobele waarheidsliefde van
, filosoof en wetenschapper, maar ook aan de mateloze en nutteloze nieuwsgierigheid
van kinderen, roddelaars en sensatiejagers.
Zingevend: Het gaat om alle dingen die we doen omdat we ze belangrijk vinden en
intrinsiek waardevol zijn.
A. Zingevend en cognitief
Stelling 1: Er zijn activiteiten in ons leven die lijken te gaan over een ‘cognitieve interesse’,
maar die eigenlijk fundamenteel over zingeving gaan.
Bv. De meeste gesprekken gaan niet over het uitwisselen van informatie. Als buren
een gesprek voeren over het weer, dan vieren ze hun relatie; “Jij bent toevallig mijn
buurman en we geven vorm aan die relatie door een praatje”.
Het voeren van gesprekken is de manier hoe we vormgeven aan onze relatie. Er zijn
vrienden en vriendinnen waarmee je diepe en belangrijke gesprekken voert. Die gesprekken
voer je ook niet om info uit te wisselen, maar die voer je om te tonen hoeveel vertrouwen je
hebt (dit is geen manipulatie). Het is een weerspiegeling dat je een relatie hebt. Indien je
praat met een klasgenoot over de les, dan wissel je wel informatie uit, maar je viert eigenlijk
de relatie dat je samen in dezelfde richting zit.
Stelling 2: Op het domein van de zingeving bestaat er redelijkheid en onredelijkheid. Wat
‘redelijk’ en ‘onredelijk’ is, is echter niet hetzelfde als wat vanuit cognitief oogpunt
‘rationeel’ en ‘irrationeel’ is.
Bv. Is mijn partner trouw of bedriegt hij mij? Het rationele om te doen is; een
privédetective inhuren, een tracking-app instaleren. Indien je partner dit ontdekt,
heeft hij veel redenen om kwaad te zijn. Je relatie is opgebouwd op vertrouwen.
Indien je rationele elementen inschakelt, dat breekt dit de relatie af omdat dit binnen
deze context als onredelijk wordt beschouwd.
Stelling 3: Wetenschappelijke (cognitieve) bevindingen zijn vaak slechts van relatief belang
voor de zingevende relaties in de leefwereld.
Bv. Liefde en chemie: liefde heeft te maken met feromonen. Tot wie je je
aangetrokken voelt heeft te maken met geurstoffen die je aantrekken tot die persoon.
Wanneer je zegt tegen je lief dat je je aangetrokken voelt tot hem door feromonen,
dan ziet je lief dat (objectief inzicht) als iets irrelevant. In onze leefwereld hebben
cognitieve bevindingen weinig relevantie, tenzij je dat inzicht gebruikt om je vol te
spuiten met feromonen die mensen je aantrekken tot jou.
