RECHT VOOR KLINISCH
PSYCHOLOGEN/ORTHOPEDAGOG
EN
DEEL 2: PERSOON, FAMILIE & RECHT
1. STATUUT VAN DE MINDERJARIGE, KINDEREN EN OUDERS
MINDERJARIGE = persoon die de volle leeftijd van 18 jaar nog niet bereikt heeft (art. 388 oud BW)
Oud wijst er niet op dat de regels niet meer geldig zijn, maar deel van de regels zijn al overgemaakt
naar het nieuw BW
Minderjarigen genieten in ons BR van een bijzonder statuut dat als doel heeft hen een zekere
bescherming te bieden (= beschermingsstatuut)
o Waarom? Zijn zich nog niet ten volle bewust van hun daden en dergelijke
Beschermingsstatuut bestaat uit 2 aspecten:
Handelingsonbekwaamheid
o Bescherming bij optreden in rechtsverkeer
o Vertegenwoordiging Kunnen in principe niet zelfstandig optreden in het rechtsverkeer,
rechten worden niet door hunzelf uitgevoerd, maar door een vertegenwoordiger
= de persoon die de wet aanduidt als vertegenwoordiger
Minderjarige kan niet zomaar zelf alles beslissen staan onder gezag
o Persoon en vermogen
o Ouders/voogd
Nauw verband tussen deze 2 aspecten degene die het kind vertegenwoordigen zijn dezelfde als
degene die het gezag uitoefenen
o In de regel: de ouders gaat dit niet meer? Dan wordt er een voogd aangewezen die deze
rol op zich neemt
1.1. HANDELINGSONBEKWAAMHEID MINDERJARIGE
Handelings(on)bekwaamheid gaat bijvoorbeeld over de volgende vragen:
Mag de minderjarige zelf een rekening openen?
Mag een minderjarige zelf een gsmabonnement afsluiten?
Mag een minderjarige zelf zijn patiëntenrechten uitvoeren?
Handelings(on)bekwaamheid = juridische (on)bekwaamheid
Gaat hier om de vraag “wat mag een persoon zelf doen”
Mag een persoon zelf optreden in het rechtsverkeer: handelingsbekwaam
o Vanaf 18 jaar ben je in principe handelingsbekwaam
Mag een persoon dit niet: handelingsonbekwaam
o Voor 18 jaar ben je dit principieel nog niet (behalve uitzonderingen)
Wils(on)bekwaamheid = feitelijke (on)bekwaamheid
Gaat hier niet om de vraag wat mag een persoon, maar wat kan een persoon
Is een persoon ertoe in staat om zijn eigen belangen te vertegenwoordigen? Om op een
verantwoorde manier beslissingen te nemen?
Er zijn meerderjarige personen waarvoor deze wilsbekwaamheid een probleem is dan kunnen ze
handelingsonbekwaam worden verklaard (kan enkel door vrederechter)
o Wanneer dit gebeurt, wordt die persoon vertegenwoordigt door een bewindvoerder
Men gaat ervan uit dat minderjarige wilsonbekwaam zijn en daardoor dus ook principieel
handelingsonbekwaam zijn
Pagina 1 van 105
,Minderjarige mag rechten en plichten niet zelf en zelfstandig uitoefenen
Uitzondering: minderjarige wél handelingsbekwaam voor bepaalde rechtshandelingen
Vertegenwoordigingen door ouders of voogd
Uitzondering: minderjarige stelt handeling wel zelf, maar niet zelfstandig (= beperkte
handelingsonbekwaamheid)
Uitzonderlijke handelings(on)bekwaamheid
Geen specifieke leeftijdsgrens
o Bijvoorbeeld:
Verzet tegen wegnemen organen ex mortuo
Openen van spaarrekening
Erkennen kind
Patiëntenrechten
Wet patiëntenrechten:
o Paragraaf 1 stelt dat de ouders deze rechten gaan uitvoeren,
paragraaf 2 nuanceert dit
o Art. 12 § 2: “De patiënt wordt betrokken bij de uitoefening van zijn
rechten rekening houdend met zijn leeftijd en maturiteit. De in
deze wet opgesomde rechten kunnen door de minderjarige
patiënten die tot een redelijke beoordeling van zijn belangen in
staat kan worden geacht, zelfstandig worden uitgeoefend”.
Onderscheidt van 3 fasen voor minderjarigen
(arts/beroepsuitoefenaar bepaalt in welke fase de minderjarige zit):
Onmondig
Mondig maar niet wilsbekwaam: kind kan al iets
begrijpen en een zekere mening uiten, maar kan nog niet
volledig wilsbekwaam geacht worden ouders voeren
rechten uit, maar minderjarige wordt betrokken
Wilsbekwaam MJ kan zelf rechten uitvoeren, maar
ouders worden in praktijk nog steeds betrokken
Dagdagelijkse handelingen
Minder belangrijke rechtshandelingen waarvan iedereen aanvaardt dat het
normaal is dat een minderjarige deze zelf kan stellen
Bv: cinematicket kopen, kleren kopen (gsmabonnement afsluiten is al
andere zaak)
Uitoefening van persoonlijkheids- en grondrechten
Vanaf bepaalde leeftijd
o Bijvoorbeeld:
Vanaf 12 j optreden in procedures inzake jeugd-beschermingsmaatregelen t.a.v.
minderjarige (Jeugdbeschermingswet)
Vanaf 13 j account sociale media (art. 7 wet 30 juli 2018 verwerking
persoonsgegevens)
Vanaf 16 j testament helft goederen (art. 904 oud BW)
Wie vertegenwoordigt het kind? Zelfde als degene die het gezag hebben over minderjarige (art. 376 oud BW)
Machtigingsvereiste:
o Beginsel: ouder(s) als vertegenwoordiger(s) moet(en) geen bijzondere formaliteiten
vervullen
Behalve bij rechtshandelingen met zware impact Voorafgaande machtiging
vrederechter nodig (art. 378 § 1 en 410 oud BW)
Bv: aangaan van lening, MJ komt in aanmerking om te erven
Vrederechter gaat dan na of dit wel in het belang is van de minderjarige
Verkoop onroerend goed minderjarige:
o Machtiging vrederechter + openbare verkoop (art. 1186 Ger.W.)
Pagina 2 van 105
, o Voor verkoop uit de hand: bijkomende machtiging vrederechter
(art. 1193 Ger.W.)
o Ouders zijn bij een machtigingbehoevende handeling opgetreden zonder vereiste machtiging
als ouders dus niet de voorafgaande machtiging hebben gekregen
Nietigheid gevolgen van de daad van de ouders wordt uitgewist, nietig verklaard
Ongeacht benadeling
o Minderjarige is zelf opgetreden voor handeling waarvoor niet bekwaam:
Geen
Onderscheidings-
onderscheidings-
vermogen
vermogen
Nietigheid = relatieve nietigheid kan enkel
Altijd Geen formaliteiten
vereist: nietig bij worden ingeroepen in voordeel van de
nietig bewezen
benadeling minderjarige
Wel formaliteiten
vereist: nietig
ongeacht
benadeling
1.1.1. BEPERKTE HANDELINGSONBEKWAAMHEID
Minderjarige kan zelf optreden, maar niet zelfstandig
Wel zelf geen vertegenwoordiging
Niet zelfstandig bescherming via
o Bijstand
Minderjarige treedt zelf op, maar met bijstand van persoon die ouderlijk gezag
uitoefent, die samen met hem optreedt
Voorbeelden:
Eerste inschrijving in bevolkingsregister na verlaten ouderlijke woonst
Vanaf 12 j. transgender verzoek tot voornaamsverandering
Wanneer ouders de bijstand weigeren, kan minderjarige aan familieRB vragen om
toch de rechtshandeling te kunnen stellen
o Instemming
Minderjarige treedt zelf en alleen op, maar met instemming van persoon die
ouderlijk gezag uitoefent
Voorbeelden
Aangaan van huwelijk
Euthanasie
o Art. 3 § 1 Euthanasiewet 28 mei 2002: “de minderjarige patiënt
die oordeelsbekwaam is, zich in een medisch uitzichtloze toestand
bevindt van aanhoudend en ondraaglijk fysiek lijden dat niet
gelenigd kan worden en dat binnen afzienbare termijn het
overlijden tot gevolg heeft, en dat het gevolg is van een ernstige
en ongeneeslijke, door ongeval of ziekte veroorzaakte
aandoening”
o Bij meerderjarigen is psychisch lijden wel opgenomen in de wet
o Bij minderjarige: terminale ziekte geen voorwaarde voor
meerderjarigen
Opvragen vanaf 16 j meer dan 125 EUR/maand van een door hem
geopende spaarrekening
1.2. OUDERLIJKE RECHTEN EN PLICHTEN
1.2.1. OUDERLIJK GEZAG
Ouderlijk gezag = een verouderde term gaat eerder over parental
Verplichtingen Rechten en responsibility
bevoegdheden
Pagina 3 van 105
, Ouders hebben rechten en bevoegdheden waaraan verplichtingen gekoppeld zijn
Ouderlijk gezag: wat houdt het in?
Recht op persoonlijk contact (hfst 4)
Gezag m.b.t. de persoon van de minderjarige
Goederenbeheer en vertegenwoordiging (zie reader)
OUDERLIJK GEZAG M.B.T. PERSOON
Inhoud
Verblijfsrecht (“recht van materiële bewaring”)
o Het recht om het kind bij zich te laten wonen
o Of ruimer: het recht om te beslissen waar het kind verblijft
Zorgrecht
Belangrijke beslissingen m.b.t. gezondheid, opvoeding, opleiding, ontspanning, godsdienstige of
levensbeschouwelijke keuzes (art. 374 § 1, tweede lid oud BW)
Beperkingen
Recht op zelfstandige uitoefening door minderjarige van bepaalde persoonlijkheids- en grondrechten
o Naarmate de minderjarige ouder en meer matuur wordt, heeft de minderjarige meer en
meer recht om beslissingen te nemen gezag van ouders neemt dan af
o Bv. fysieke integriteit & patiëntenrechten
Fysieke integriteit: kledij, haar, anticonceptie
o Bv. privacy
Belang van het kind
o Ouderlijk gezag is functionele bevoegdheid met het oog op het belang van het kind
o Uitgangspunt: ruime opvoedingsvrijheid ouders
o Overheidsingrijpen met oog op algemeen belang of belang van kind
Bv: wettelijke verplichting om iedereen te laten vaccineren tegen polio beperking
op gezag van ouder vanuit overheidsingrijpen
Bv: leerplicht ih algemeen belang van kinderen
Overheidsingrijpen in het belang van een specifiek kind:
Jeugdhulprecht
Familierecht: familieRB kan, op verzoek van ouder(s) of OM, alle
beschikkingen m.b.t ouderlijk gezag opleggen of wijzigen (art. 387bis oud
BW)
o Familierechtelijke beslissingen wordt meestal gevraagd in context
van scheidingen
OUDERLIJK GEZAG: TITULARISSEN
Juridische ouder(s)
Vastgestelde afstammingsband = ouderlijk gezag (degene die op de geboorteakte staan)
Oorspronkelijke afstamming (moeder, vader of meemoeder)
o Moeder: naam van persoon die bevallen is vh kind wordt in de geboorteakte vermeld en
daarom staat moederschap van die persoon zeker vast
o Hoe wordt afstammingsband vastgesteld van vaderschap/meemoederschap?
Moeder = gehuwd? Man of vrouw die ermee gehuwd is, is automatisch vader of
meemoeder (enkel wanneer geboorte plaatsvindt tijdens huwelijk
Moeder = niet gehuwd? Vader of meemoeder kan het kind erkennen
Is handeling die je moet stellen bij een ambtenaar vd burgerlijke stand
Wilt vader niet het kind erkennen, kan de moeder een aanvraag indienen
bij de familieRB om de afstammingsband te laten vaststellen
Adoptieve afstamming
Zodra afstammingsband vaststaat, ben je titularis vh ouderlijke gezag en heb je alle rechten en plichten
Pagina 4 van 105
