Belgisch en vergelijkend buitenlands
beleid
Deel 1: foreign policy analysis
Van comparative foreign policy naar foreign policy analysis
➔ Vakegebied is van naam geswitcht doorheen de tijd, dus we gaan ook stilstaan bij vergelijkend
buitenlands beleid
Wat is buitenlands beleid?
- Beleid dat gericht is op bepaalde doelstellingen in de externe omgeving
- De positie van een land tov internationale gemeenschap
De totale som van beslissingen over de implementatie van doelstellingen met directe referentie naar
de externe omgeving. Wat zijn deze ‘doelstellingen’? -> nationale belangen verdedigen (veiligheid,
cultuur, gezondheid, klimaat, economie). Maar wie identificeert deze nationale belangen? Daarbij
veranderen deze belangen naargelang op welke niveau je kijkt naar nationale belangen.
Totale som van beslissingen waarbij we proberen doelstellingen te implementeren, deze
doelstellingen zijn afgeleid van gezondheid, veiligheid, economie, identiteit ..dit wordt vaak gebruikt
in de executieve macht (uivoerende) met directe referentie tot de externe omgeving (je wilt iets
veranderen id externe omgeving -> dit kan op bilateraal maar ook multilateraal niveau).
Foreign policy inputs: welke variabelen spelen mee om de buitenlandse politieke beslissingen beter te
begrijpen?
Output: de beslissingen als zodanig -> in praktijk of beleidsmatige veranderingen willen doorvoeren
Kan er nog wel een scheiding worden gemaakt tussen binnenland en buitenland?
Kritieken:
Aandachtsputen ivm ‘buitenlandse’
1. De scheiding tussen binnenland en buitenland wordt steeds vager:
• Europese unie wordt door sommigen heden als ‘binnenland’ gezien; hoog % van de
wetgeving wordt heden door de EU gegenereert
• Klimaat, migratie, terrorisme
, • 70-80% van onze wetgeving is Europees -> Europese regelgeving
opgelegd/aangenomen als onze eigen wetgeving (wij hebben die geïmplementeerd)
• Belgie is pro-Europa, Denemarken is meer euroskeptisch, maar de Denen doen het veel
beter als eht gaat om implementatie van Europese wetgeving (ze bepalen beter hun
bandbreedte waarin zij zich politiek kunnen engageren)
• Europese minimum-standaarden op milieuvlak; heeft zowel impact op het
‘binnenland’ als ‘buitenland’
2. De lijn die onderzoekers in CFP/FPA trekken: wie is het belangrijkste doelwit van een bepaald
beleid?
• Scheiding binnenland-buitenland is moeilijk te maken, maar die scheiding hebben we
nog wel nodig anders is echt alles met elkaar verbonden-verbonden. Oplossingen: wie
is het belangrijkste doelwit van een beslissing? Als je dat weet, weet je ook welke actor
er probeert iets te veranderen in de externe omgeving
• Indien het hoofddoelwit buiten de grenzen van de eigen politieke entiteit ligt, dan
wordt het als een aspect van het buitenlandse beleid beschouwt, zelfs indien het
secundaire gevolgen heeft voor de ‘interne politiek’
• DUS: indien de hoofddoelstelling van een milieuwet erin bestaat om de verhoudingen
tussen landen te wijzen, dan kunnen we dit als een onderdeel van ‘buitenlands beleid’
beschouwen bv het 20-20-20 Energie en Milieupakket vd Europese Commissie
3. Een andere moeilijkheid ipv onderscheid: hoe belangrijk zijn territoriale grenzen id 21ste eeuw?
(1 vd klassieke geopolitieke factoren)
• Op economisch, ecologisch, demografisch vlak merken we een verwatering van
grenzen → Deterritoralisering: zien we binnen Europa -> schengenzone (bv alle
grenzen zijn ‘open’ -> maar denk aan tijden van Corona -> grenzen konden heel snel
terug gezet worden)
• Langs de andere kant blijven er op politiek vlak oa sterke tendenzen id richting van zelf-
determinatie = Re-territorialisering: locatie, identiteit bv Oekraine: locatie en
identiteirt (Rusland erkent niet de identiteit van Oekraïners), invloedsferen -> we
dachten dat het tijdperk van geopolitiek voorbij is, is het vb van Oekraine heel duidelijk
dat geopolitiek terug van zee groot belang is. Geopolitieke moeten we terug mee
prominent meenemen
o Dit worden ook problemen van buitenlands veleid indien hu afwikkeling niet
louter een interne zaak blijft maar (on)rechtstreeks ook een impact heeft op
de regio of andere landen (bv Zuid Ossetië en Abchazië op de Kaukasus)
o Veel hangt ook af van hoe de internationale gemeenschap dit probleem
percipieert, definieert en framed
Dus: Territoriale ingebedde factoren (grondstoffen, locatie, invloedsferen, nationale staat, terug
regionalisering bv Catalonië..) blijken persistenter dan gedacht (denk aan crississen bv betonblokken
tussen NL en BL)
Maar langs andere kant zijn grenzen net vager aan het worden: globalisatie, internationalisering, het
aaneensmelten van alles is verbonden met alles
→ dus twee tegenovergestelde tendenzen die momenteel zijn gang aan het gaan zijn
→ welke gewichten moeten we geven aan deze tendensen?
Geopolitiek: de invloed van aardrijkskundige factoren op politieke factoren
4. Buitenlands beleid” is een zeer brede term. Het omvat alle mogelijke facetten van high to low
politics:
, • Geostrategisch vraagstukken: voorbeelden: Finland en zweden die willen toetreden bij
de navo, implicatie: als finl of zweden problemen heeft, moet heel de navo mee
ingrijpen. Beleid van de VS in Irak Afghanistan of inzake stationering van een ‘missile
defense’-systeem. Strategische autonomie (dat wij niet meer afhankelijk moeten zijn
van wat Amerika doet). Strategische samenwerking van Australie, VS, UK is een
platform om kapitaal bij elkaar te brengen voor grote technische ontwikkelingen te
kunnen financiëren. Geostrategische is vaak niet enkel het militaire, maar waarbij
technologie zeer belangrijk wordt
• Geoeconomische vraagstukken: china probeert dollar dominante te ondermijnen,
uitbouwen van goudreserves, creeëren van bredere markten om geoeconomische
invloed te creeëren en zo de buitenlandse politieke opties te beperken waardoor zij
meer rekening moeten houden met China. De mondiale kredietcrisis en haar gevolgen
bv van G8 naar G20. De energie in de EU-Rusland relaties; loutere marktwerking of
geopoltiek?
• Ecologie: bv het post-Kyotoproces en de initiatieven. De energietransitie, afname
biodiversiteit (in de laatste 40 jaar zijn er 60% vd planetaire biodiversiteit verloren
gegaan bv zo is FR bezig met frames op te zetten om dit tegen te gaan). Afbraak van
Ozonlaag door bepaalde chemicaliën, nl de CFK’s (airconditing, haarlak, spuitbussen -
> United Nations Montreal Protocol opgericht om dit aan te pakken
• Mensenrechten: Westerse regeringsleiders wel of niet naar de opening van de
Olympische spelen, de multilaterale onderhandelingen id Mensenrechtenraad in de
Geneve, de Oeigoeren in China waar we niets aan kunnen doen, ook BL heeft dit
geprobeerd en China wees op de vele transacties tussen China en Haven van
Antwerpen en dan moest BL ook stoppen hiermee. Ook bv dat EU haar grenzen aan
het verleggen is met de omgang van vluchtelingen wat leidt tot versch drama’s (waar
niet alles meer heel ‘koosjer’ is)
• Cultuur: culturele akkoorden tussen landen (drempelverlagend)
5. Andere vraag: welke actoren maken/beïnvloeden het beleid?
• Executieve macht, parlementaire macht. Wie is er bveoegd voor buitenlands beleid? -
> de minister van buitenlands beleid, maar eenheid buitenlands beleid wordt
verhakkeld want bv minister onderwijs heeft ook bevoegdheid over het internationale
onderwijs etc..--> dus alles is afhankelijk van hoe de politiek verdeeld is binnen een
land. Hoe de besluitvorming rond BB is verdeeld: eenheid regeringsbeleid met een
strategie (beleidsbrieven, doelstellingen etc) of allemaal aparte vakministers?
• Media, lobby-groepen, multinationale ondernemingen, individuen etc (de impact van
lobbygroepen op buitenlands beleid is amper onderzoekt)
Foreign policy analysis is dan:
- The study of foreign policy aims at understanding and explaining the foreign policy behaviours
of actors in world politics
- The study of foreign policy deals with both domestic and international arenas, jumping from
individual to state to systemic levels of analysis and attempts to integrate all of these aspects
in a coherent whole (Gerner)
- The central focus on foreign policy analysis is on the intentions, statements and actions of an
actor-often, but not always, a state-directed towards the external world and the response of
other actors (neack, hey& haney)
Wie buitenlands beleid bestudeert, maakt best een onderscheid tussen:
3 manieren om naar BB te kijken:
, - BB als gedrag: reduceren tot de centrale besluitvormers. Bv wat wou Biden? Wat heeft zijn BB
politieke team gedaan? Wat heeft hij gezegd in de G7 vergadering en welk effect had zijn positie
in de situatie met Rusland? → de rol vd president id totstandkoming van een
buitenlandspolitieke beslissing
- BB als proces: hoe zijn we tot een bepaalde beslissing gekomen? Kijken naar het
besluitvormingproces! Bv verschillende actoren die verwikkeld zijn in een
besluitvormingsproces over het te voeren beleid. ‘hoe zijn we hier nu geraakt?’ -> kijken naar
alle actoren inclusief de publieke opinie
- BB als output: de beslissingen die genomen zijn en hoe we deze kunnen verklaren (dus de
verklarende variabelen) -> in FPA wordt de vraag gesteld hoe de output (het gevoerde beleid)
verklaard kan worden
→ versch interpretaties en benaderingen als we het hebben over BB
Studies over BB kunnen een zeer versch finanliteit hebben:
- Beschrijvend:
• “Als output”, een loutere beschrijving maken van de actoren, doelstellingen en
ingezette instrumenten -> output beschrijven
• “als proces”, in kaart brengen welke actoren betrokken worden bij een beslissing over
buitenlandse politiek
- Evaluerend:
• “Als output”, het een BB toetsen aan de eerder gedeclareerde doelstellingen -> output
vergelijken met de initiele doelstellingen
• “als proces”, sub-optimale aspecten vd besluitvorming over BB in kaart brengen-> bv:
‘besluisvorming was niet optimaal want we hadden best het middenveld nog
gecontacteerd’
- Beleidsgericht:
• In het verlengde van evaluerende analyses aanbevelingen tot optimalisatie van het
beleid als proces/output formuleren -> beleidsadviezen geven (klingendaal instituut
Nederland -> naar kijken!!)
- Verklarend:
• “als proces” adhv interne en externe factoren het beleid verklaren
Afhankelijk van je assumpties en het bredere theoretische kader waarin je je als onderzoeker situeert,
zal je andere visies hebben over wat voor soort politieke entiteiten een BUITENLANDS BELEID kunnen
voeren
WIE ZICH INSCHRIJFT IN HET (NEO)REALISME, MEENT WELLICHT DAT ENKEL GROTE STATEN EEN ECHT
BUITENLANDS BELEID KUNNEN VOEREN
NOCHTANS BESTAAT ER SINDS DE JAREN ’70 OOK EEN GROEIENDE LITERATUUR OVER DE ROL VAN
KLEINE STATEN IN DE INTERNATIONALE POLITIEK
IN TEGENSTELLING TOT WAT HET REALISME BEWEERT, ZIJN ER OOK EEN REEKS NIET-STATELIJKE
ENTITEITEN ACTIEF OP DE INTERNATIONALE SCENE:
–NIET-STATELIJKE,PUBLIEKEENTITEITEN:
•Subnationale entiteiten van (federale) staten: vb. Vlaanderen, Wallonië, Québec, Catalonië
• Supranationale Organisaties: vb. de Europese Unie (GBVB)
• Internationale (Gouvenementele) Organisaties: vb. VN, IMF, NATO
• Internationale Gerechtshoven: vb. het Europees Hof van Justitie
• Transnationale Informele Coalities: vb. G8, G77
