H1. Inleiding persoonlijkheidspsychologie
Accentverschil maken wrm we dit differentiële psychologie noemen ipv PH-psychologie.
Klassieke theorieën
PH-psycho kan zich richten op verschillende analyse niveaus
De meeste ‘grote’ klassieke theorieën vertrekken vanuit een universele benadering: =
fundamentele psychologische processen en kenmerken die gelden voor alle mensen, of hoe
mensen in het algemeen kunnen beschreven worden.
Accent op wat geldt voor iedereen (universeel)
• Vb Freud: zijn universele psychische structuur is van toepassing op alle mensen. Iedereen
heeft een (id, ego en superego)
Hedendaags onderzoek naar de PH
Legt meestal (itt de klassieke theorieën) de nadruk op individuele en groepsverschillen ( → niet
universeel) (wel verschillen in PH)
• Vb kijken hoe er psychologische verschillen zijn tussen mannen en vrouwen.
Elke onderzoeker binnen Diff psycho vertrekt vanuit zijn eigen perspectief (specialisatie). Elk van
de bestaandeperspectieven omvat delen van de waarheid.
• Geen perspectief is slechter of beter dan de andere, elk perspectief is aanvullend. Elk van
de bestaande perspectieven bevat delen van de waarheid.
• Manier om specialisaties in het onderzoek naar PH te bundelen = Erkennen dat er
verschillende even belangrijke kennisdomeinen bestaan.
• Grote uitdaging = integratie van alle kennis (dit is waarom men in onderzoek graag
interdisciplinair werk)
• Ook in onderzoek gaan onderzoekers vanuit verschillende kennis domeinen samenwerken
om op die manier onderzoeksvragen beter en integraler te kunnen beantwoorden.
Kennis domein
Iedereen brengt zijn kennis vanuit zijn domein
= een gespecialiseerd gebied binnen de wetenschap van de psychologie, van waaruit psychologen
zich richten op het leren over specifieke en beperkte aspecten van de menselijke natuur
• Elke specialisatie verzamelt zijn eigen kennis en heeft zijn eigen expertise. Uiteindelijk
moeten we nog steeds streven naar een integratie van kennis van deze domeinen.
Integratie nodig om “volledig beeld” van de persoonlijkheid te krijgen.
Zes kennis domeinen
Dispositionele
Biologische
Intrapsychische
Cognitief en ervarings-
Sociale en culturele
Aanpassing
Vetgedrukt = diegene die men gaat behandelen
Examen: vb onderzoek ‘welk domein past hierbij’ -> domein kunnen herkennen (accenten van elk domein goed
kennen)
1
,Dispositionele domein
De aandacht wordt vooral gericht op manieren waarop individuen verschillend zijn
van elkaar. Dit domein doorkruist daardoor alle andere domeinen. (beetje zoals
def differentiële psycho)
• Richten op verschillen. Mensen kunnen op allerlei vlakken verschillen
Richt zich op disposities van op een bepaalde manier te gedragen. Individuen
kunnen op die manier op verschillende disposities verschillend zijn. (bvb op vlak
van emoties, zelfconcept etc)
Het gaat handelen over de trekken, over temperament waarmee iemand geboren w, en de
trekken die zich tijdens het leven ontwikkelen.
Centrale vraag : hoe gaan individuen op dat vlak van elkaar verschillend zijn
Het centrale doel is om fundamentele disposities te identificeren (accent op de
meest belangrijke manieren waarop individuen ook verschillend zijn)
• Vraag is wat is de oorsprong van individuele verschillen, ontwikkelen
verschillen individuele verschillen zich over de tijd, etc
Biologische domein
Mensen zijn in de eerste plaats verzamelingen van biologische systemen
Die systemen zijn de bouwstenen voor gedrag, denken en emoties
Behandelen van: de genetische basis van PH (bvb tweelingen onderzoek),
fysiologische benaderingen van PH (bvb link tussen hormonen en ph), evolutionaire
benaderingen (bvb adaptatie aan de omgeving)
Intrapsychische domein
Mentale mechanismen van de PH, vaak niet op ‘bewust niveau’ (Onbewust)
Cf. persoonlijkheidspsychologie I:
• Freud’s klassieke theorie en meer moderne benaderingen van de
psychoanalyse (bvb onderdrukking, ontkenning, projectie etc.)
• Motieven voor behoeften (power, achievement, intimacy) (TAT)
Cognitieve en ervaringsdomein
Aandacht voor cognitie en subjectieve ervaringen zoals bewuste gedachten,
gevoelens, overtuigingen, verlangens
Aspecten die men daarbij bekijkt :
• Zelf en zelfconcept; Streefdoelen ; Emotionele ervaringen; Intelligentie
In dit vak behandeld men hier 2 aspecten van. Hier wordt de nadruk gelegd op
emotie en PH
• Vb. voelen we ons eerder vrolijk, gelukkig, enz.
Sociale en culturele domein
PH beïnvloedt en wordt beïnvloed (2 richting) door cultuur en sociale contexten
Onderzoek naar culturele verschillen tussen groepen (bv. naar agressie)
Individuele verschillen in culturen – bvb Hoe komt PH tot uiting in een sociale
context?
• We gaan bvb kijken naar beïnvloedingstactieken, hoe ga je andere
overtuigen? (iedereen past dit toe als je iets wilt bereiken)
• Onder het sociaal en cultureel domein van de hoofdstukken PH en sociale
interactie : geslachtverschillen en PH & cultuur en PH
2
,Domein van aanpassing
PH heeft een sleutelrol bij onze manier van ‘copen’ en aanpassen (‘aanpassen aan’
en ‘copen met’ dagelijkse en andere gebeurtenissen in het leven)
aan gebeurtenissen in het dagelijks leven
PH staat ivm gezondheid en staat ivm problemen bij coping en aanpassing
Moeilijkheden met aanpassing aan omgeving / interpersoonlijke problemen = zeer
vaak voorkomend bij Persoonlijkheidsstoornissen
3
, H2. PH-trekken over de tijd: Stabiliteit versus verandering
(dispositionele domein)
PH-trekken over de tijd: stabiel versus verandering
o Dit is het eerste hoofdstuk dat aansluit bij het dispositionele domein. (als disposities kijken naar PH-trekken)
o Accent op individuele verschillen over de tijd
o Trekken over de tijd :
• Blijven stabiel
• Ze gaan veranderen
o Coherentie = vorm van stabiliteit, geeft aan dat de trek stabiel blijft, maar daarbij kan de uiting wel
verschillend zijn
• bvb energieke baby -> w een extravert persoon = coherent -> de trek het energieke/
avontuurlijke/ extraverte blijft; maar de uiting w anders: bvb als tiener uitbundig feesten, als
baby met het eten spelen, als ouder naar pretparken gaan
• trek blijft stabiel maar je gaat die op een ander manier uiten! = coherentie
o In dit hoofdstuk gaat men zich richten op stabiliteit versus verandering
Belangrijke vragen
o Hoe evolueert PH doorheen iemands leven?
o Hoe stabiel zijn verschillen tussen mensen doorheen de tijd?
o Wat verandert er? Wat blijft stabiel?
o Kan je van kleinsaf, al in verschillen tussen kinderen, latere verschillen zien in volwassenheid?
Denk terug aan de tijd dat je 12/16 jaar was (tiener, middelbare school)
o Wie is helemaal dezelfde persoon als toen?
o Wie is een totaal “een ander persoon” als toen?
o Wie zit er eerder tussen in ?
o Noteer twee kenmerken (trek, interesse, wat je belangrijk vond/vindt) van jezelf die je toen had, en
nu niet meer, en twee die je toen niet had, maar nu wel.
o Noteer twee kenmerken die je toen, en nu hebt.
o Sommige aspecten blijven dezelfde, “kern” blijft dezelfde ; andere aspecten gaan (soms grote)
veranderingen door
o Besluit wat betreft PH: Sommige dingen veranderen, anderen blijven
Conceptuele begrippen
o Persoonlijkheidsontwikkeling
o Stabiliteit
o Verandering
1
