Jaar: 2022-2013
Lena Coenjaerts
Differentiële psychologie
Inhoud
LES 1: Introductie....................................................................................................................................2
LES 2: Tijd en persoonlijkheid.................................................................................................................3
LES 3: Genen en persoonlijkheid..........................................................................................................13
LES 4: Fysiologische benaderingen van persoonlijkheid.......................................................................23
LES 5: Evolutionaire benadering van persoonlijkheid...........................................................................34
LES 6: Intelligentie en persoonlijkheid..................................................................................................44
LES 7: Persoonlijkheid en emoties........................................................................................................59
LES 8: Persoonlijkheid en sociale interactie..........................................................................................69
LES 9: Geslacht, gender en persoonlijkheid..........................................................................................77
LES 10: Cultuur en persoonlijkheid.......................................................................................................87
1
,Jaar: 2022-2013
Lena Coenjaerts
LES 1: Introductie
1. Examen
20 meerkeuze vragen
Geen giscorrectie en 4 antwoordmogelijkheden met 1 juiste optie
50% examen en 50% taak
Je krijgt enkel een punt voor het examen als je aan allebei de delen hebt meegenomen
Differentiële psychologie: individuele verschillen tussen mensen adhv
persoonlijkheidstheorie
2. Inleiding persoonlijkheidspsychologie
De meeste ‘grote’ klassieke theorieën vertrekken vanuit een universele benadering:
fundamentele psychologische processen en kenmerken die gelden voor alle mensen, of hoe
mensen in het algemeen kunnen beschreven worden
Hedendaags onderzoek naar de persoonlijkheid
- Legt meestal (in tegenstelling tot de klassieke theorieën) de nadruk op individuele en
groepsverschillen (=> niet universeel) daarom differentiële psychologie
- Elke onderzoeker vertrekt vanuit zijn eigen perspectief. Elk van de bestaande
perspectieven omvat delen van de waarheid.
Er zijn verschillende kennis domeinen = is een gespecialiseerd gebied binnen de wetenschap
van de psychologie van waaruit psychologen zich richten op het leren over specifieke en
beperkte aspecten van de menselijke natuur
Integratie nodig om “volledig beeld” van de persoonlijkheid te krijgen verschillende
specialisaties samen
2.1 Zes kennisdomeinen
Dispositionele domein, biologische domein, intrapsychische domein, cognitief en
ervaringsdomein, sociale en culturele domein, aanpassingsdomein
Deze 6 zijn belangrijk om persoonlijkheid te bekijken
De onderlijnde gaan we in dit vak behandelen, andere niet
Andere domeinen wel herkennen
Dispositionele domein
- De aandacht wordt vooral gericht op manieren waarop individuen verschillend
zijn van elkaar
- Dit domein doorkruist daardoor alle andere domeinen
- Het centrale doel is om fundamentele disposities te identificeren (m.a.w. meeste
belangrijke manieren waarop individuen verschillend zijn
- Focus op het temperament waarmee iemand geboren wordt
Biologisch domein
- Mensen zijn in de eerste plaats verzamelingen van biologische systemen
- Die systemen zijn de bouwstenen voor gedrag, denken en emoties
- We gaan kijken naar genetische basis, filologische benadering en persoonlijkheid,
en evolutionaire benadering van persoonlijkheid
Intrapsychische domein
- Mentale mechanismen van de persoonlijkheid, vaak niet op ‘bewust niveau’
2
,Jaar: 2022-2013
Lena Coenjaerts
- Persoonlijkheidspsychologie : Freud’s klassieke theorie en meer moderne
benaderingen van de psychoanalyse (onderdrukking, ontkenning, projectie etc.);
Motieven voor behoeften (power, achievement, intimacy) (TAT)
- Hebben ze al gezien in persoonlijkheidspsychologie dus daar gaan ze niet op in
Cognitieve en ervaringsdomein
- Aandacht voor cognitieve en subjectieve ervaringen zoals bewuste gedachten,
gevoelens, overtuigingen, verlangens
- Zelf en zelfconcept
- Streefdoelen
- Emotionele ervaringen
- Intelligentie
Sociale en culturele domein
- Persoonlijkheid beïnvloedt en wordt beïnvloedt door cultuur en sociale
contexten
- Onderzoek naar culturele verschillen tussen groepen (bv naar agressie)
- Individuele verschillen in culturen – hoe komt persoonlijkheid tot uiting in een
sociale context
- We gaan het hier over beïnvloedingstechnieken hebben
Domein van aanpassing
- Peroonlijkheid heeft een sleutelrol bij onze manier van ‘copen’ en aanpassen aan
gebeurtenissen in het dagelijks leven
- Persoonlijkheid staat in verband met gezondheid en staat in verband met
problemen bij coping en aanpassing
- Persoonlijkheidsstoornissen
LES 2: Tijd en persoonlijkheid
Dispositionele domein
Intro: Persoonlijkheidstrekken over tijd: stabilisatie versus verandering
Trekken over de tijd kunnen stabiel blijven, of ze veranderen
Coherentie = stabliteit, geeft aan dat de trek stabiel blijft maar kan wel anders tot uiting
komen. Zie voorbeeld van de foto’s. Baby die avontuurlijk is en alles interessant vind, daarna
extraverte tiener die uitbundig gaat feesten, en dan ouder die nog steeds houdt van het
pretpark. Zelfde trek, andere uiting = coherentie
Belangrijke vragen over de les
- Hoe evolueert persoonlijkheid doorheen iemands leven?
- Hoe stabiel zijn verschillen tussen mensen doorheen de tijd?
- Wat verandert er, wat blijft stabiel?
- Kan je van kleinsaf al in verschillen tussen kinderen, latere verschillen zien in
volwassenheid?
3
, Jaar: 2022-2013
Lena Coenjaerts
1. Persoonlijkheidsontwikkeling
Persoonlijkheidsontwikkeling: De samenhang, consistentie en stabiliteit van eigenschappen
van mensen doorheen de tijd, en de wijze waarop mensen doorheen de tijd veranderen
Er zijn veel verschillende vormen van zowel stabiliteit als verandering
2. Stabiliteit
Er zijn 2 vormen van stabiliteit: rangorde stabiliteit en gemiddeld niveau stabiliteit
Verandering en stabiliteit kunnen herkennen op het examen, kan vraag over komen
Rangorde stabiliteit
- Je relatieve positie ten opzichte van een groep blijft hetzelfde doorheen de tijd
- Bijvoorbeeld: lengte, agressie
- Als niet: rangorde wijziging
Gemiddeld niveau stabiliteit
- Bevolking blijft doorheen de tijd op hetzelfde niveau, ook al wordt de bestudeerde
populatie wel ouder bv: gemiddelde niveau van agressie verandert niet
- Een groep opvolgen doorheen de tijd. Bv: een groep een vragenlijst laten invullen en 10
jaar later nog is en dan 20 jaar later nog eens. De antwoorden over agressie blijft
hetzelfde doorheen de tijd
Je hebt een groep nodig om een uitspraak te kunnen doen over rangorde of gemiddelde
niveau, niet enkel een casus met een stabiliteit of verandering
Voorbeeld van stabiliteit: Gandhi ondanks de vele gewelddadige gebeurtenissen in zijn
leven bleef hij hetzelfde met dezelfde bescheiden verzoenende persoonlijkheid (voorbeeld
p22)
Verandering voorbeeld: Stanley “Tookie” Williams: oprichter van een straatbende,
verantwoordelijk voor verschillende moorden en geweld, kwam in de gevangenis, nu grote
activist tegen straatbendes en schrijft kinderboeken om te waarschuwen voor bendes en
geweld (dia 12)
Gewoonlijk is de rangorde stabiliteit hoger dan de gemiddeld niveau stabiliteit, aangezien de
gemiddelde niveaus in de loop van de tijd enigszins kunnen variëren, terwijl dit niet
noodzakelijk de rangorde stabiliteit moet beïnvloeden. Als bijvoorbeeld iedereen in de loop
van de tijd in dezelfde mate wat minder neurotisch wordt, kan de stabiliteit van het
gemiddelde niveau worden aangetast, terwijl de rangorde ongewijzigd blijft.
3. Persoonlijkheidsverandering: 2 definiërende kwaliteiten
Intern: de veranderingen zijn intern in de persoon, niet uitsluitend in de omgeving (in een
andere kamer gaan is geen verandering)
Bv: Andere omgeving, andere groep mensen, verschillend gedrag, maar intern geen
verandering
Bv: autoritaire persoonlijkheidsstijl: dominant en agressief tov minderen, onderdanig en
meelopend tov meerdere geen persoonlijkheidsverandering
Aanhoudend: De veranderingen houden aan doorheen de tijd, zijn niet tijdelijk
3.1 Drie niveaus van analyse
Stabiliteit en verandering in persoonlijkheid kunnen bekeken worden op 3 verschillende
niveaus
A. Populatie niveau: veranderingen of constanties (stabiliteit) over de tijd die voor iedereen
min of meer gelden
4
