Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Deontologische Code en Beroepsgeheim ......................................................... 4
1. Titels en erkenningen.................................................................................................. 4
1.1. Psychologisch consulent:..................................................................................... 4
1.2. Psychotherapeut/Counselor/Coach:..................................................................... 4
1.3. Psychologisch Consulent als Ondersteunend GGZ-beroep: ................................ 4
1.4. FRGGZB (Federale Raad Geestelijke Gezondheidszorg Beroepen).................... 5
1.5. Psychologencommissie ....................................................................................... 5
1.6. Beroepsvereniging ............................................................................................... 5
2. De BPC (Beroepsvereniging voor psychologisch consulenten) ................................... 5
3. De Deontologisch Code .............................................................................................. 6
3.1. Inleiding ............................................................................................................... 6
3.2. Integriteit en verantwoordelijkheid ........................................................................ 7
3.3. Autonomie en zeggenschap: informed consent en wilsbekwaamheid .................. 8
3.4. Privacy en beroepsgeheim .................................................................................10
4. Casusoverleg .............................................................................................................18
5. Integrale Jeugdhulp ...................................................................................................18
6. Samenvattend............................................................................................................19
Hoofdstuk 2: Delen en Digitaliseren van Psychologische Informatie .....................................20
1. Dossier en Rapportage ..............................................................................................20
2. Gedeeld/gezamenlijk beroepsgeheim ........................................................................21
3. Delen en Digitaliseren van informatie.........................................................................23
4. Professionele communicatie ......................................................................................24
5. Good-Practice: warme overdracht..............................................................................25
6. Focus op het Elektronisch Patiëntendossier voor de GGZ .........................................25
6.1. EPD niet standaard verplichten voor GGZ ..........................................................26
6.2. Geïnformeerde toestemming absolute voorwaarde .............................................26
6.3. Enkel objectiveerbare gegevens opnemen over pt zelf .......................................26
6.4. Info delen ............................................................................................................26
7. E-Health Toepassingen .............................................................................................26
Hoofdstuk 3: Omgaan met Conflict en Geweld op de Werkvloer ..........................................27
1. Conflicthantering op de werkvloer ..............................................................................27
1.1. Psychosociaal welzijn op het werk ......................................................................27
1.2. Deontologische Code Psychologisch Consulent: Werkomgeving ........................30
2. Dwang en geweld op de werkvloer ............................................................................32
2.1. Boosheid, agressie, geweld, dwang, straf,… ......................................................32
1
, 2.2. Richtlijn Isolatie en fixatie ....................................................................................33
3. NON-VIOLENT RESISTANCE ...................................................................................34
3.1. NON-VIOLENCE RESISTANCE vs PACIFISM ...................................................34
3.2. Communication ...................................................................................................35
3.3. Interventions .......................................................................................................35
Hoofdstuk 4: Ouders en kinderen .........................................................................................36
1. Begeleiding van Minderjarigen ...................................................................................36
1.1. Belangen en principes ........................................................................................36
2. Stappenplan ..............................................................................................................36
3. Verder… ....................................................................................................................36
Hoofdstuk 5: Relationele ethiek ............................................................................................37
1. Wat is relationele ethiek? ...........................................................................................37
1.1. Hebben we een probleem? .................................................................................37
1.2. Een fundamenteel filosofisch-ethisch debat ........................................................38
1.3. Filosofie stelt de vraag naar de grond, ethiek stelt de vraag naar de grondwaarde
40
1.4. Welke grondwaarde fundeert onze psychologische praktijk? ..............................40
1.5. Zoeken naar een relationele grondwaarde ..........................................................41
1.6. Het belang van een relationele ethiek voor een psychologische praktijk .............41
1.7. Een relationeel ethisch stappenplan ...................................................................41
Hoofdstuk 6: Levenseindevragen .........................................................................................42
1. Filosofie .....................................................................................................................42
1.1. Vier mogelijke visies ...........................................................................................42
2. Juridische visie ..........................................................................................................42
2.1. Wet op de patiëntenrechten ................................................................................42
2.2. Wet op de palliatieve zorg ...................................................................................43
2.3. Wet op euthanasie ..............................................................................................43
2.4. Verhouding tussen de drie wetten .......................................................................43
Hoofdstuk 7: intimiteit en seksualiteit ....................................................................................45
1. Relationele visie.........................................................................................................45
2. Twee definities ...........................................................................................................45
3. Een relationeel verband tussen waarden ...................................................................45
4. Normen in de beleving van seksualiteit ......................................................................45
5. Normen in de beleving van intimiteit ..........................................................................46
6. Hoe omgaan met grensoverschrijdend gedrag?.........................................................46
Hoofdstuk 8: Levensmoeheid ...............................................................................................47
1. Vastelling en filosofie .................................................................................................47
2. Algemeen Beleid........................................................................................................47
2
,3. Wat is levensmoeheid? ..............................................................................................47
4. De relationele mens ...................................................................................................48
4.1. Micro laag ...........................................................................................................49
4.2. Meso laag ...........................................................................................................49
4.3. Macro laag ..........................................................................................................49
4.4. Metalaag .............................................................................................................49
5. Psychologie ...............................................................................................................50
6. Verhouding tussen de drie wetten ..............................................................................50
3
,Hoofdstuk 1: Deontologische Code en
Beroepsgeheim
1. Titels en erkenningen
1.1. Psychologisch consulent:
past psychologisch wetenschappelijk onderbouwde theorieën, methodes en
technieken toe
werkt preventief en/of begeleidt de zorggebruiker en zijn systeem waarbij een
psychodiagnostisch, counselend en/of coachend proces wordt opgezet
bevordert het welzijn van personen met een zorg- en ondersteuningsnood
1.2. Psychotherapeut/Counselor/Coach:
Coach, counselor of psychotherapeut zijn geen officieel erkende beroepstitels. Het
uitoefenen van psychotherapie is wél wettelijk geregeld als een praktijk voorbehouden aan
erkende geestelijke gezondheidszorgberoepen.
1.3. Psychologisch Consulent als Ondersteunend GGZ-beroep:
3 profielen
psychologisch consulenten
orthopedagogisch consulenten
een algemeen profiel
Ondersteunend beroep GGZ:
→ kan primaire preventie autonoom verrichten
→ meewerken aan secundaire en tertiaire preventie
→ basispsychologische assessment en begeleiding
→ resocialisatie en rehabilitatie
→ gespecialiseerde psychologisch assessment en begeleiding (bv.
psychotherapie) kan op verwijsvoorschrift en onder supervisie van de
autonome GGZ beroepsbeoefenaar
4
,Voor gespecialiseerde zorg heb je een bijkomende opleiding nodig van minstens 40 ECTS.
Psychologisch consulenten kunnen terug toegang krijgen tot
de psychotherapeutische praktijk
mits verwijsvoorschrift
supervisie
het vervolledigen van een bijkomende opleiding
→ bv. een psychotherapie opleiding
1.4. FRGGZB (Federale Raad Geestelijke Gezondheidszorg Beroepen)
adviesorgaan aangaande geestelijke gezondheidszorgberoepen
samengesteld uit vertegenwoordigers van de beroepsbeoefenaars GGZ en hun
beroepsverenigingen
1.5. Psychologencommissie
onafhankelijke, publieke instantie op federaal niveau
bevoegd voor de titel en de deontologie van alle psychologen in België
ongeacht hun nationaliteit, beroepscontext of statuut
werking van de Psychologencommissie wordt bepaald door wetten en koninklijke of
ministeriële besluiten
beschikt over tuchtinstanties die bevoegd zijn om zich in een concreet geval uit te
spreken ingeval van vermeende schendingen van de deontologische code voor
psychologen
1.6. Beroepsvereniging
Een beroepsvereniging is een vereniging die instaat voor de studie, de bescherming en de
ontwikkeling van haar leden. Ze mag zelf geen beroep uitoefenen of handel drijven
2. De BPC (Beroepsvereniging voor psychologisch consulenten)
De BPC is een vereniging voor en door psychologisch consulenten die vanuit diverse
werkvelden (A&O, KLIN, SPP) hun krachten bundelen om de positie van de psychologisch
consulent in het werkveld te versterken.
De beroepsvereniging tracht te inspireren tot kwaliteitsvol werk en zet zich in op een
blijvende professionalisering van zijn leden. Mensen inspireren om zich te laten zien als een
professionele en sterke partner in het werkveld is één van de voornaamste doelstellingen.
De beroepsvereniging heeft een (herwerkte) deontologisch code opgesteld. Deze trad in
werking op 1 september 2021.
5
,3. De Deontologisch Code
3.1. Inleiding
3.1.1. Wat is een deontologie?
Het is de plichtenleer van een beroep. Deze tekst vormt een leidraad doorheen de
dagdagelijkse praktijk. Deze is verschillend voor elke beroepsgroep.
Een deontologisch code wordt opgesteld door een onafhankelijk orgaan als
vertegenwoordiger voor de ganse beroepsgroep. Niet elke deontologische code is verankerd
in wetgeving.
Rode draad is een welbepaalde houding die verwijst naar waarden:
Verantwoordelijk
Bekwaam
Eerlijk
Integer
Inclusief
Een pleidooi voor permanente vorming, intervisie en supervisie
De relatie met de cliënt is van wezenlijk belang wat zich laat vertalen in waarden als respect,
autonomie en rolintegriteit, waarbij het huidig én toekomstig belang van de cliënt voorop
staat, ook als deze minderjarig is.
De code benadrukt vertrouwen, discretie of geheimhouding bij dienstverlening. Wanneer de
functie een noodzakelijke vertrouwensrelatie inhoudt geldt bovendien het beroepsgeheim
zoals in de Strafwet bepaald en de uitzonderingenwaar het verbreken van het geheim niet
wordt bestraft.
6
,Vervolgens zijn er ook bepalingen rond het dossier
het registreren
het bijhouden van
→ professionele informatie
→ het inzagerecht
→ rapportering
Verder gaat het over de verstandhouding met en verantwoordelijkheden betreffende
collega’s. Ook hier wordt een verantwoordelijke en ethisch houding verwacht waarbij men
het gesprek aan gaat bij eventuele conflicten.
De cumulatieve voorwaarden voor het uitwisselen van informatie in het samenwerken met
andere professionals wordt toegelicht via gedeeld en het gezamenlijk beroepsgeheim.
Er wordt ook ingegaan op het omgaan met klachten.
3.2. Integriteit en verantwoordelijkheid
3.2.1. Integriteit
Onschendbaarheid
Eerlijkheid, onkreukbaarheid
Morele zelfsturing
Drie vaardigheden die samen morele zelfsturing vormen:
Identificatie van morele verplichtingen
→ beroepsbeoefenaars dienen een morele verplichting te herkennen als die
aan de orde is
Balanceren tussen verschillende verplichtingen
→ een integere keuze is tussen verschillende morele verplichtingen een
keuze die voldoet aan de criteria consistentie, coherentie en
correspondentie
→ geen tegenspraak zit tussen verschillende keuzes, het begrip coherentie
slaat op een samenhangend geheel, en correspondentie wil zeggen dat er
een overeenkomst moet zijn tussen het gedrag van de beroepsbeoefenaar
en de beroepsmoraal waarmee hij zich identificeert
Beschermen van de eigen moraal
→ professionals kunnen onder druk komen te staan door verplichtingen die
haaks staan op de eigen waarden en normen
Integriteit betekent niet zozeer dat je goed bent in morele problemsolving, maar dat je een
juiste mentaliteit bezit. Een mentaliteit die je steeds weer aanzet tot identificeren, balanceren
en beschermen van je morele verplichtingen waarin je zelf als moreel individu betrokken
bent.
7
, 3.2.2. Verantwoordelijkheid
De basishouding verantwoordelijkheid heeft in de asymmetrische relatie, die een
hulpverleningsrelatie altijd is, een extra gewicht. Een cliënt bevindt zich vaak in een
kwetsbare positie.
Verantwoordelijkheid nemen betekent op zijn minst → niets of niemand schade toebrengen.
Maar ze kan ook grootser opgevat worden als → zich engageren en zorg dragen voor
andere
De minimale verplichtingen worden in juridische termen omschreven als
‘aansprakelijkheidsverantwoordelijkheid’.
Deze verantwoordelijkheid houdt in dat de gedragsregels uit de beroepscodes en de
wetgeving gekend zijn en nageleefd worden. Juridisch kan de hulpverlener ‘aansprakelijk’
gesteld worden bij een zware fout, ook bij opzettelijke fouten of herhaaldelijke herval in lichte
fouten. Goed hulpverlenerschap impliceert op zijn minst dat de therapeut geen daden stelt
waarvan cliënten of andere betrokkenen schade ondervinden.
➢ Aansprakelijkheidsverantwoordelijkheid kan met andere woorden als een soort
ondergrens beschouwd worden.
Daarnaast is er ‘zorgverantwoordelijkheid’, waarbij men zich richt op idealen. Het komt er bij
zorgverantwoordelijkheid niet alleen op aan dat men zich houdt aan de regels en de normen,
het gaat vooral om de kwaliteit waarmee men zijn taak vervult. Het is een vorm van ethiek
waarin de hulpverlener zijn kennis en ervaring inzet om het welzijn van de cliënt te
bevorderen.
➢ Hierbij doet de hulpverlener niet alleen wat ‘moet’, maar ‘alles’ wat in zijn vermogen
ligt om de cliënt zo goed mogelijk te helpen.
3.3. Autonomie en zeggenschap: informed consent en wilsbekwaamheid
3.3.1. Informed consent
We spreken van “vrije en geïnformeerde” toestemming
➢ opdat een cliënt een verantwoorde keuze kan maken, dient hij over informatie te
beschikken.
Door de cliënt te informeren tracht men af te stappen van het paternalisme, een relatievorm
waarbij de partij die beschikt over de deskundigheidsmacht, beslissingen neemt voor de
andere partij, zonder die andere partij te betrekken.
Het principe van de geïnformeerde toestemming naast het instemmen met je behandeling
ook gehanteerd bij het verzoek tot delen van informatie met derden (hulpverleners of
anderen).
Let wel: toestemming (spreekrecht) tot delen betekent voor jou als consulent niet de
plicht(spreekplicht) tot prijsgeven van informatie! De instemming van de cliënt is noodzakelijk
maar niet voldoende. Het oordeel van de hulpverlener (is het delen van info wel in het belang
van de cliënt) blijft gelden. Uiteraard wordt enkel het hoogst nodige gedeeld.
8
