Lena Coenjaerts
Jaar: 2020-2021
Samenvatting jeugdrecht
Inhoud
DEEL 1: begrip en beginselen..................................................................................................................3
1. Begrip.................................................................................................................................................3
2. Beginselen..........................................................................................................................................4
DEEL 2: historiek.....................................................................................................................................4
1. Vóór de Wet van 15 mei 1912............................................................................................................4
2. De wet van 15 mei 1912.....................................................................................................................5
3. Wet van 8 april 1965...........................................................................................................................5
4. Staatshervormingen...........................................................................................................................5
4.1 Staatshervorming van 1980..............................................................................................................6
4.2 Staatshervorming van 1988..............................................................................................................6
1. Evolutie in de wetgeving van de Vlaamse gemeenschap....................................................................6
1.1 Het decreet van 27 juni 1985............................................................................................................7
1.2 Het decreet van 28 maart 1990........................................................................................................7
1.3 Decreet Bijzondere Jeugdbijstand 4 april 1990.................................................................................7
1.4 Het Decreet Integrale jeugdhulp en het Decreet rechtpositie van de minderjarige in de integrale
jeugdhulp van 7 mei 2004 (Decreet RM)................................................................................................7
1.5 Decreet Bijzondere jeugdbijstand van 7 maart 2008........................................................................8
1.6 Decreet Integrale Jeugdhulp van 12 juli 2013...................................................................................8
1.7 Decreet betreffende het Jeugddelinquentierecht............................................................................8
2. Evolutie in de federale wetgeving......................................................................................................9
2.1 De Wet van 2 februari 1994..............................................................................................................9
2.2 De Wet van 1 maart 2002.................................................................................................................9
2.3 De Wet van 4 mei 2006....................................................................................................................9
4.3 Staatshervorming van 2014 (enkel dit deel kennen van deel 2?!)....................................................9
DEEL 3: jeugdhulprecht (decreet IJH)...................................................................................................10
1. Inleiding van het jeugdhulprecht (volledig kennisclip 3)...................................................................10
1.1 Kader van IJH..................................................................................................................................10
1.2 De interventiegronden...................................................................................................................12
1.3 Principes van IJH.............................................................................................................................12
1.4 4 uitbreidingswerven......................................................................................................................13
HOOFDSTUK 1: vrijwillige jeugdhulp....................................................................................................13
1. Modules............................................................................................................................................14
2. Afdeling 1: rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp (RTJ)....................................................................15
1
,Lena Coenjaerts
Jaar: 2020-2021
3. Afdeling 2: niet-rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp (NRTJ)..........................................................15
3.1 Toegangspoort................................................................................................................................15
3.1.1 Team indicatiestelling..................................................................................................................16
3.1.2 Team jeugdhulpregie...................................................................................................................17
3.2 Bijzondere situaties........................................................................................................................18
4. Afdeling 3: crisishulp.........................................................................................................................19
HOOFDSTUK 2: Gemandateerde jeugdhulp in verontrustende situaties (VOS)....................................21
1. Ondersteuningscentrum Jeugdzorg (OCJ).........................................................................................24
2. Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (VK)...............................................................................25
HOOFDSTUK 3: gerechtelijke jeugdhulp in verontrustende situaties...................................................26
1. Afdeling 1: jeugdhulpmaatregelen...................................................................................................27
2. Afdeling 2: procedure.......................................................................................................................29
3. Afdeling 3: uitvoering.......................................................................................................................30
DEEL 4: jeugddelinquentierecht (Jeugddelict – Decreet betreffende het
Jeugddelinquentierecht/Jeugdwet)......................................................................................................32
HOOFDSTUK 1: inleiding.......................................................................................................................32
1. Afdeling 1: situering..........................................................................................................................32
2. Afdeling 2: toepassingsgebied (decreet JDR)....................................................................................33
HOODSTUK 2: interventies jeugddelinquentierecht.............................................................................35
1. Afhandeling op niveau van het Openbaar Ministerie.......................................................................36
2. Gerechtelijke afhandeling.................................................................................................................40
2.1 Voorlopige rechtspleging (maatregelen)........................................................................................41
2.2 Rechtspleging ten gronde...............................................................................................................45
2.3 Uithandengeving en toevertrouwen aan een afdeling van een jeugdpsychiatrische dienst...........47
2.4 Interventies ten aanzien van ouders (jeugdwet)............................................................................48
3. Procedure.........................................................................................................................................50
HOOFDSTUK 4: uitvoering....................................................................................................................52
1. Uithandengeving..............................................................................................................................52
2. Verkeersmisdrijven...........................................................................................................................53
3. Administratieve sancties...................................................................................................................54
DEEL 7: bijzondere doelgroepen...........................................................................................................55
1. Geesteszieke minderjarige en VOS...................................................................................................57
2. Geesteszieke minderjarige en jeugddelict........................................................................................57
DEEL 5: rechtspositie van de minderjarige in de integrale jeugdhulp en binnen het kader van het
decreet betreffende het jeugddelinquentierecht.................................................................................58
2
,Lena Coenjaerts
Jaar: 2020-2021
Examen = 10 open vragen: casussen, begrippen,… (je mag in puntjes antwoorden als ze
opsomming vraagt, soms vraagt er uitleg). Vragen goed lezen
DEEL 1: begrip en beginselen
1. Begrip
Het jeugdrecht in brede zin bevat regelgeving die in het algemeen het welzijn en de
ontplooiing van jongeren wil bevorderen en waarborgen. (bijvoorbeeld: groeipakket,
leerplicht, jeugdwerkbeleid, verbod op kinderarbeid,…) Dit zijn algemene voorzieningen die
ervoor zorgen dat jongeren een goed welzijn hebben en kunnen ontplooien
Er zijn ook verschillende nevengebieden hierin: bijvoorbeeld wat met een jongeren die
handelingsonbekwaam is. Maar die gaan we in dit vak niet bekijken
Het jeugdrecht in strikte zin (wat we wel gaan bekijken): het kan zijn dat het algemeen
jeugdrecht, wat voor alle kinderen voorzien is, niet meer voldoende waarborg bied. Of dat de
thuissituatie van een kind niet meer veilig genoeg is en dat de algemene
welzijnsvoorzieningen te kort schieten en dan gaat de overheid bij schieten.
Dus als het welzijn van jongeren niet meer voorzien kan worden door de algemene
voorzieningen gaat de overheid met specifieke voorzieningen tussenkomen om het welzijn
en de ontplooiing te beschermen (en dit is het jeugdrecht dat wij gaan zien)
Het moet niet percé gaan om jongeren die jeugddelicten plegen, dit kan, maar het gaat ook
om anderen jongeren zonder delinquent gedrag
We moeten binnen het jeugdrecht verschillende interventies onderscheiden
- Vrijwillige (buitengerechtelijke) aspect: verschillende partijen moeten instemmen. Deze
hulp wordt verleend door jeugdhulpaanbieders, de intersectorale toegangspoort (ITP) en
gemandateerde voorzieningen (GV)
- Gedwongen (gerechtelijke) interventies: via Openbaar Ministerie (OM), Sociale Dienst
Jeugdrechtbank (SD), Jeugdrechter/Jeugdrechtbank
Los daarvan onderscheid het jeugdrecht 3 doelgroepen
- Jongeren uit een verontrustende opvoedingssituatie (VOS) : deze situatie bedreigd de
ontwikkeling van de jongeren omdat de fysieke, psychische en/of seksuele integriteit van
de jongeren of van leden van het gezin wordt aangetast. Of dat zijn affectieve, sociale,
morele, intellectuele,… ontplooiingskansen in het gedrang komen. Door deze situatie is
hulp maatschappelijk noodzakelijk
- Jeugddelinquenten: minderjarigen die een delict hebben gepleegd
- Jongeren die een geestesziekte hebben: dit kan gepaard gaan met een VOS of een delict
maar dat hoeft niet noodzakelijk. Hier bestaat een aparte wet voor (wet voor de
bescherming van de geesteszieke). De jongeren kan opgenomen worden in observatie of
voor langer in een psychiatrische dienst of (zelden) in een gezin
Het is niet zo dat de doelgroepen en de interventies aan elkaar gelijk zijn. Bv: jongeren die
een jeugddelict plegen kunnen ook een onderliggende verontrustende opvoedingssituatie
hebben en dat ze dus zowel vrijwillige als gedwongen hulp gaan kunnen krijgen. De
interventies zijn dus niet te scheiden van elkaar en lopen vaak samen, de doelgroepen ook
lopen door de interventies heen
Voorbeeld ter verduidelijking: iedereen van ons in met Kind & Gezin en het CLB in contact
gekomen, dit hoort tot de algemene voorzieningen die er zijn en horen dus niet tot onze
leerstof Een jongeren spijbelt, pubers zijn heel brutaal tegen ouders, jongeren voelt zich
slecht,… Dit gebeurd in de meeste gezonde gezinnen wel eens maar er is misschien wel extra
hulp in te schakelen: vrijwillig. Dit kan niet-rechtstreeks toegankelijke hulpverlening (NRTJ)
3
, Lena Coenjaerts
Jaar: 2020-2021
zijn maar is wel nog steeds vrijwillig want het kan niet als er een partij niet wil meewerken.
Dit hoort niet meer tot de algemene jeugdhulp maar tot de ‘bijzondere’ jeugdhulp. de
ouders zijn nu gescheiden, een ouder heeft het heel moeilijk en drinkt te veel, gebruikt soms
geweld,… Het wordt een VOS. Dit kan nog binnen de vrijwillige jeugdhulp bv: een GV kan die
ouders nog binnen de vrijwilligheid helpen. Het kan ook dat de buren of leerkracht heeft
gezien dat het misloopt maar de ouder zelf wil geen hulp, dan pas gaat dit naar gerechtelijke
interventie. De jeugdrechtbank gaat dan maatregelen opleggen omdat er geen vrijwilligheid
meer is jongeren worden ouder, ze beginnen terug te slaan naar ouders, komt in de
criminaliteit, dreiging,… Dan komt de jongeren in gedwongen interventie waar de het
decreet jeugddelinquentie recht van toepassing gaat zijn
( = stapje ‘erger’)
2. Beginselen
Altijd respect voor de rechten van het kind : deze rechten moeten op de eerste plaats
bewaakt worden door de ouders, als de ouders en de algemene welzijnsvoorzieningen niet
meer volstaan dan pas komt er tussenkomst van de overheid. Die rechten zijn opgeschreven
in het IVRK, onze grondwet,… Deze rechten is binnen de jeugdhulp het dominante criterium
Gezinsgerichtheid: het kind moet hier opgroeien, ook als er problemen zijn wordt er
geprobeerd om het kind zo lang mogelijk binnen het gezin te houden. Het gezin versterken,
de directe context versterken,… Als een uithuisplaatsing toch nodig is wordt er gewerkt aan
een terugkeer
Subsidiariteit: minst ingrijpende zorg eerst. Uithuisplaatsing is de allerlaatste optie (hangt
vast met het vorige)
Differentiatie: diversiteit in interventies en hulpverlenend karakter
Voorbeeld van Sander: pleegde met vrienden overval voor geld voor wiet. Opgepakt en hij
had familie die bekend was bij gerecht en de rest van de vrienden niet, bij werd geplaatst in
Mol, werd daar heel ongelukkig, toen hij vrij kwam pleegde hij zelfmoord (hier is niet de
minst ingrijpende hulp eerst, ook niet rechtvaardig)
DEEL 2: historiek
1. Vóór de Wet van 15 mei 1912
Hiervoor bestond er NIKS voor een minderjarige
Jongeren boven de 16 werden gestraft zoals volwassen (ook geldboetes ect.)
Onder de 16 jaar keek de rechter na of zijn oordeelsvermogen in orde was, dus of hij besefte
wat hij gedaan had. Als de rechter vond dat hij bewust was van zijn daden werd hij ook
gestraft zoals een volwassenen met de leeftijd als verzachtende omstandigheid
Als je oordeelsvermogen nog niet goed ontwikkeld was werd je niet gestraft en dus
vrijgesproken en kon de rechter je ter beschikking van de regering stellen als het gezin
volgens hem/haar onvoldoende opvoedkundige waarborgen bood. De rechter kon de
minderjarige dan voor een bepaalde periode tot zijn max. 21ste verjaardag in een speciaal
verbeteringshuis of liefdadigheidsinstelling plaatsen.
Minderjarigen in een problematische leefsituatie die geen misdrijf hadden gepleegd, konden
niet in een instelling worden geplaatst.
Dus ofwel werd je gestraft zoals een volwassenen ofwel niet
4
