SAMENVATTING IDENTITEIT IN DIVERSITEIT
1. STILSTAAN BIJ DIVERSITEIT
Inleiding:
Diversiteit kunnen we omschrijven als “alle mogelijke verschillen die kunnen bestaan tussen mensen die in
onze maatschappij samenleven, op het vlak van gender, huidskleur, sociale achtergrond, seksuele geaardheid,
lichamelijke en verstandelijke mogelijkheden, religie, levensbeschouwing, leeftijd, etniciteit,…”
1.1 GELIJKENISSEN EN VERSCHILLEN
Mensen verschillen van elkaar, maar vertonen ook gelijkenissen.
• Ontkennen van verschillen is niet nodig.
• Belangrijk is wel om in de verschillen ook het gemeenschappelijke te blijven zien!
Het blijft altijd zoeken naar een balanstussen gelijke behandeling en erkenning van het verschil.
• Omgaan met diversiteit is niet vanzelfsprekend. We beoordelen elkaar op basis van uiterlijk, status, kledij,
eetgewoonten, taal, godsdienst,… en we steken elkaar in hokjes.
• Wees je bewust van je eigen referentiekader en durf je in dat van de ander te verplaatsen. Kijk eens door
een andere bril…
1.2 OF-OF OF EN-EN?
Hokjesdenken:
• Mensen categoriseren op basis van één bepaald kenmerk (ordeningsprincipes: uitelijk, status, kledij,...)
• Aparte deelidentiteiten / enkelvoudige identiteit = eendimensionaliteit
• Binair denken – hiërarchie – macht (man <> vrouw, homo <> hetero, …)
• Verschillen = gestapelde, afzonderlijk, gescheiden onderwerpen
Intersectionaliteit / kruispuntdenken:
• Mensen bestaan uit verschillende deelidentiteiten samen (meervoudige identiteit), die maken wie hij/zij in
zijn/haar totaliteit is.
• De ordeningsprincipes zijn tegelijkertijd werkzaam en komen samen tot stand.
• “Iedereen bevindt zich op een kruispunt of snijpunt van assen van betekenis, waar combinaties van
maatschappelijke positioneringen gelijktijdig en verweven met elkaar samenkomen.” => machtsposities?
o Deze kruis- of snijpunten zijn voor iedereen verschillend, zoals gender, etniciteit, leeftijd, religie,
klasse, seksuele identiteit enzovoort.
o Sommige combinaties van positioneringen zijn machtiger dan andere
• Verschillen = kruispunten (in samenhang en gelijktijdig) en gekoppeld aan de daarmee verbonden
machtsverhoudingen in de SL
• Het kruispuntdenken (of intersectioneel denken) is een concrete vertaling van het concept van
meervoudige identiteit en de impact ervan op ons handelen, denken en onze positie in de maatschappij.
• Dimensies hebben een reële impact. Je kan er voordeel of nadeel van ondervinden, naargelang de context.
• De heersende norm bepaalt of je van een bepaalde dimensie een voor- of nadeel ondervindt.
• De samenleving is georganiseerd langs deze assen.
1.3 STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN
We doen dagelijks oneindig veel indrukken op. Aangezien we niet alles wat we zien of horen kunnen
onthouden, selecteren onze hersenen onze waarnemingen en proberen ze die te structureren in grotere
gehelen: categorieën.
Om waarnemingen en indrukken in categorieën te kunnen plaatsen, komen we onvermijdelijk tot
veralgemeningen. Confronteer kinderen zo snel mogelijk met een zo breed mogelijke diversiteit.
,• Stereotypen: De veralgemeningen die men toekent aan groepen en aan individuen die bij die groep horen.
We oordelen op basis van onvoldoende en eenzijdige kennis over personen en groepen.
o Jongens spelen veel wilder en ruwer dan meisjes en meisjes zijn veel zorgzamer dan jongens.
• (Negatief) vooroordeel: We vellen ons een oordeel over een individu of een groep op basis van een
gevoel, gekoppeld aan een veralgemeende stereotype kennis.
o Allochtone ouders komen niet naar oudercontacten omdat ze geen belangstelling hebben voor wat
hun kinderen op school presteren.
Gevaren van stereotypen en vooroordelen:
• Stereotypen en vooroordelen spelen zich af in de denkwereld van mensen. Wanneer ze die uiten in hun
gedrag, spreken we van discriminatie en uitsluiting.
o Discriminatie hangt samen met macht
o Negatieve effecten: zelfbeeld, zelfvertrouwen en zelfwaardering
o Positieve discriminatie: sollicitaties → voorkeur voor goed fysieke mensen, vrouwen, mannen,…
• Racisme is die vorm van discriminatie waarbij mensen ongelijk behandeld worden op basis van huidskleur
of afkomst.
o Vaak onbewust etnocentrisme → eigen bevolkingsgroep centraal stellen
Leerkrachten moeten racismewijsheid ontwikkelen
Verschillende competenties:
• Inzicht in verschillen tussen mensen
• weten wat racisme is in al zijn veelzijdigheid
• racisme kunnen herkennen als het zich voordoet en enigszins voorbereid zijn om ermee om te gaan
Hoe kan je proactief kinderen en jongeren met een migratieachtergrond wapenen tegen mogelijke racistische
uitspraken?
• Werken aan veerkracht: kritisch bewustzijn over racisme meegeven (racisme herkennen én benoemen)
• Positieve (etnische) identiteit ontwikkelen
o Bv. waardering van de thuistaal, de godsdienst, de diverse culturele bagages,…
• Steun bieden
o Bv. niet alleen reageren op racistische uitspraak, maar ook erkenning geven aan het kind dat
gekwetst wordt
Tips om vooroordelen en discriminatie bij (jonge) kinderen aan te pakken:
Elk van ons heeft de opdracht om zelfkritisch om te gaan met de vele stereotypen die vaak onbewust in onze
hoofden schuilen. Ook vanuit onze rol als leerkracht dragen wij hierbij een grote verantwoordelijkheid.
Gesprekken over racisme met kinderen
• Kijk in eigen boezem.
• Gebruik zoveel mogelijk de juiste termen.
• Sluit aan bij wat kinderen weten.
• Het is oké om je oncomfortabel te voelen bij het gesprek.
• Gebruik een boek als aanleiding voor het gesprek.
• Reageer rustig en doortastend op opmerkingen of vragen.
• Praten is niet genoeg, durf dingen in vraag te stellen.
Vooroordelen en racisme in de klas
• Praat erover.
• Geef juiste informatie, aangepast aan de leeftijd.
• Toon alledaagse diversiteit elke dag.
• Reageer!
• Verken verschillen én gelijkenissen.
, Verantwoording keuzes
• Witte mensen in plaats van blanke mensen → blank ingevoerd door kolonisatoren
• Mensen met migratieachtergrond → mensen met migratiegeschiedenis
• Mensen van kleur → ‘people of colour’, alle mensen die niet wit zijn
• Mensen met zwarte huidskleur → term voor wanneer het expliciet nodig is
1.4 BEELDVORMING EN MEDIA
• Media beïnvloeden in grote mate hoe we naar de samenleving en naar mensen in de samenleving kijken.
➔ Ons beeld wordt gekleurd.
Gevaar: polarisatie en wij-zijdenken
• Als groepen mensen heel fel tegenover elkaar komen te staan, spreken we van wij-zij-denken of
polarisatie.
o Groepen zetten zich af tegenover elkaar langs allerlei (breuk)lijnen: een meningsverschil of een
politiek standpunt tussen een groep kan zorgen voor een breuk tussen groepen.
o Altijd twee polen tegenover elkaar: ‘wij’ tegen ‘zij’ (wie in onze groep zit is goed, wie in de andere
groep zit is minder goed)
o Kamp kiezen is verleidelijk: je stem wordt gehoord en het geeft je een duidelijke identiteit. Je wordt
snel meegesleept in polarisatie, soms zonder het zelf te beseffen.
o Polarisatie is niet altijd slecht: soms is het een motor van sociale vernieuwing of vooruitgang.
• Wanneer wordt wij-zij-denken gevaarlijk?
o Wanneer de ‘wij’-groep en ‘zij’-groep niet meer over het onderwerp praten, maar enkel nog over hoe
vreselijk ‘zij’ zijn.
o De discussie wordt zo hevig dat ‘zij’ vijanden zijn geworden met wie we niets meer te maken willen
hebben (schelden, beledigen, gebruik van geweld).
Conclusie:
Conflicten zijn heel normaal als we met elkaar samenleven, maar het is vooral onze taak om ze rustig en
vreedzaam aan te pakken. Dat kan, zolang we dezelfde spelregels gebruiken en enkele kernwaarden behouden.
Als een samenleving verschillende meningen naast elkaar laat bestaan, wordt ze daar zelfs rijker door.
2. ALLEMAAL MENSEN
Inleiding:
In onze samenleving leven diverse groepen naast/met elkaar, nu en in het verleden. Het is belangrijk dat
kinderen zich daarvan bewust worden, dat er rondom hen belangrijke levensstijlen, opvattingen, gewoonten en
normen bestaan.
2.1 WERELDBEVOLKING
a) “De komende jaren stijgt de bevolking in alle continenten.” Juist of fout? Beargumenteer jouw keuze
Fout, alle continenten buiten Europa
b) Waarom is de piek in zicht aan het einde van de 21ste eeuw?
Vrouwen kiezen zelf wat ze doen, ze hebben toegang tot anticonceptie, toegang tot onderwijs en het
wegwerken van armoede
c) Bedenk enkele gevolgen (uitdagingen) die een stijgende wereldbevolking met zich meebrengt.
Klimaatopwarming, tekorten aan grondstoffen en voedsel, tekort aan grond, ziektes, criminaliteit/oorlog,…
