SAMENVATTING BOEK - LEVEN IN TIJDEN VAN VERSNELLING (HAMRUT ROSA)
Dit boek is een poging om de traditie van de kritische theorie opnieuw leven in te blazen.
Het boek houdt zich bezig met de tijdstructuur van ons leven. De moderne
samenlevingen worden reguleert, gecoördineerd en beheerst door een strikt
tijdsregime. We kunnen dergelijke tijdsregimes met behulp van een begrip analyseren:
de logica van de maatschappelijke versnelling.
DEEL I : Een theorie van de maatschappelijke versnelling
HOOFDSTUK 1: Wat is maatschappelijke versnelling?
Het eerste hoofdstuk begint met de vraag ‘wat is maatschappelijke versnelling?’
Dit soort vragen ontstaan door dat sociologen dramatische veranderingen
opmerken in de wereld waarin ze leven.
Auteurs en denkers als: Shakespeare, Marx, Proust, … wijzen op een versnelde
transformatie van de materiële, sociale en geestelijke wereld. Het
gevoel dat de wereld rondom ons continu versneld
o Ook de sociale wetenschappen hebben hierover iets te zeggen. Durkheim
bijvoorbeeld definieert het als een waarschijnlijk gevolg van sociale
veranderingen die zich zo snel volstrekken dat nieuwe vormen van
moraal niet snel genoeg kunnen ontstaan.
o Het is duidelijke dat ze allemaal aangesproken worden door de processen van
de versnelling in de moderne samenleving.
Rosa probeert in zijn boek een duidelijke en systematische theorie op te stellen
van wat maatschappelijke versnelling is Er is niet één universeel model voor de
versnelling van alles, maar Rosa probeert toch een kader te schetsen voor een
antwoord op de vraag wat het voor een samenleving betekend wanneer deze zich
versnelt.
o Rosa stelt vragen als ‘wat wordt er in de moderne samenleving versneld?’
We zien versnellingen op allerlei vlakken in onze samenleving. In
de tekst worden er voorbeelden gegeven als (fastfood, speeddaten,
powernaps, computers werken sneller, transport is sneller, we slapen
minder, …). Allemaal dingen die aantonen dat we vastberaden zijn in het
verhogen van het tempo in onze dagelijkse handelingen. In de tijdperk van
globalisering en het internet dat niet aan enige plaats gebonden is lijkt
alles te versnellen.
Er kunnen verschillende categorieën worden opgesteld omtrent versnelling: de
technische versnelling, de versnelling van de maatschappelijke verandering, de
versnelling van het levenstempo.
1. Technische versnelling
= versnelling binnen de samenleving
= toename van de output per tijdseenheid
o Technische versnelling: de internationale toename van de snelheid
van doelgerichte transport-, communicatie- en
productieprocessen. De effecten van de technische versnelling op de
maatschappelijke realiteit is enorm en krijgt de naam ‘het ruime
1
Leven in tijden van versnelling
, tijdsregime’ van de samenleving. Dit is de waarneming dat de indeling van
ruimte en tijd volkomen veranderd. Tijd wordt meer en meer iets dat
de ruimte vernietigd.
Vb. de ruimte, gemeten in de tijd die men nodig heeft om van London
naar NY te reizen duurt niet langer drie weken met een boot maar acht
uur met een vliegtuig. Dit zorgt ervoor dat de ruimte aan betekenis
verliest want termijnen en processen zijn niet langer gelokaliseerd.
2. De versnelling van de maatschappelijke verandering
= versnelling van de samenleving
o Men heeft het in de geschiedenis niet vaak over de technische versnelling
maar men maakte zich eerder zorgen over de versnelde processen van
maatschappelijke veranderingen die vertrouwde handelingspatronen en
structuren leken te destabiliseren en bedreigen. Mentaliteiten, waarden,
levensstijlen, sociale verbanden, klasse, enzovoort veranderen steeds
sneller.
o Maar hoe kunnen deze versnelling gemeten worden? Rosa wilt het idee van
een ‘krimp van het heden’ in voeren als maatstap voor de meting van
veranderingssnelheden. Een idee ontwikkeld door filosoof Hermann Lübbe:
de samenleving is een krimp van het heden aan het ondergaan die het
gevolg is van de versnelling van het tempo van de culturele en
maatschappelijke innovatie.
Het heden: datgene wat niet meer geldt
Toekomst: datgenen wat nog niet geldt
o Dus de definitie: de toename van de vervalsnelheid van de
betrouwbaarheid van ervaringen en verwachtingen, en als: de verkorting
van de als heden te bepalen tijd vakken
Vb. de vervalsnelheid van onze eigen praktische kennis: hoe lang
mogen we van bepaalde dingen uitgaan? (vb. de openingstijden,
tarieven van verzekeringen, adressen van vrienden)
Hoe hangen de technische versnelling en de maatschappelijke
verandering samen?
o Voorbeelden hiervan zijn: de gezinssituaties bleven vroeger stabiel tot de
dood van de ouders, nu zijn er scheidingen en tweede huwelijken. Of
vroeger veranderde de beroepsstructuren een keer per generatie en koos
men één keer voor een bepaald beroep, terwijl men nu vaker wisselt van
job (vb. Werken in de Ford fabriek vroeger versus nu 5 jaar werken bij
Microsoft en daarna 10 jaar werken bij Google)
2
Leven in tijden van versnelling
, 3. De versnelling van het levenstempo
o In dit derde type van versnelling, de versnelling van het levenstempo, staat
het gevoel van ‘gebrek aan tijd’ centraal. Het gevoel dat tijd ons door
de vingers glipt. Tijd wordt steeds vaker beschouwd als een soort grondstof
die wordt verbruikt en die daarom steeds schaarser en duurder wordt.
o Dit type van versnelling kan worden gedefinieerd als: de toename van het
aantal handelings- of belevenisepisode per tijdseenheid. En is het gevolg
van de wens of de behoefte om steeds meer te doen in minder tijd.
Mensen hebben het gevoel dat de tijd sneller verloopt dan eerder, ‘alles’
gaat te snel en men maakt zich zorgen dat ze het tempo van het dagelijks
leven niet langer kunnen bijhouden. Deze indruk lijkt zich in de afgelopen
decennia steeds meer te hebben versterkt.
o Hoe kunnen we deze versnelling meten? Door een combinatie van
objectieve en subjectieve benaderingswijze.
Subjectief: mensen hebben het gevoel dat er minder tijd is en alles
sneller gaat.
Objectief: 1) Een meetbare krimp moet aanwijsbaar zijn. Doen we
effectief meer in minder tijd? Ja! Vb.: duidelijke tendens dat we sneller
eten, minder slapen, minder communiceren met onze gezinsleden dan
onze voorouders (maar er zijn ook wel tegenargumenten of vragen bij
deze stelling). 2) Tendens om handelingen te ‘comprimeren’. Dat wil
zeggen dat je in een gegeven periode meer doet door bijvoorbeeld
kortere pauzes of zaken tegelijk te doen. Vb.: tv kijken wanneer men
het eten aan het maken is en terwijl telefoneert = multitasking
o Wanneer we leren om alles sneller te doen, hoe komt het dan dat we niet
meer vrije tijd hebben? Waarom hebben we ondanks de technologische
versnelling nog steeds het gevoel dat onze tijd schaars is? Antwoord: vb.
vroeger moest je tien brieven beantwoorden en duurde dat 2 uur. Nu zou je
10 mails kunnen beantwoorden in 1u. Maar we krijgen niet maar 10 mails,
we krijgen er veel meer.
Een ander voorbeeld: de invoering van de auto: we kunnen ons sneller
verplaatsen, maar we rijden veel verder.
Een ander voorbeeld: de wasmachine: we kunnen sneller wassen maar
we wassen nu ook veel meer
De kwantitatieve groeicijfers liggen duidelijk hoger dan de technische
versnelling, maar ondanks de technische versnellingen wordt onze tijd
steeds schaarser.
3
Leven in tijden van versnelling
