RECHT VOOR WELZIJNSWERKERS
1. ONTSTAAN EN ONTWIKKELING VAN HET RECHT
Recht is…
zo oud als de mensheid
ontstaan sinds mensen samenleven
- afspraken maken over het samenleven
- afspraken moeten gekend zijn
- afspraken moeten worden nageleefd
als dit niet gebeurt: drama
oorspronkelijk waren afspraken vooral tussen individuen (bv. eigendom, 1 vrouw, …)
maar naar gelang de samenleving complexer werd, is onze bevoegdheid om afspraken te
maken geëvolueerd naar een vertegenwoordigend orgaan
(bv. parlement)
AFDWINGEN
oorspronkelijk
- door de leden van de groep zelf
- was best gewelddadig = primaire dwang
(bv. doodstraf, hand afhakken, opsluiting, dwangarbeid)
nu
- beoordeling door rechtbanken
- meer humane vormen van bestraffing (bv.
- alternatieve straffen (bv.
ONTSTAAN EN ONTWIKKELING VAN HET RECHT
het Belgisch recht is gebaseerd op…
Code Napoleon / Code Civil
= een samensmelting van, gebaseerd op…
- het Romeinse recht
- het Kerkelijk recht
- het Gewoonterecht (=constuymen Parijs)
Maar ondertussen veel modernisering door…
- mensenrechtenverdragen (bv.
- internationale wetgevingen (bv. opkomst EU,
- gewijzigde inzichten op vlak van eco, ethiek, religie, …
1
,2. WAT IS RECHT?
DEFENITIE RECHT
= een geheel van afdwingbare regels die door de samenleving tot stand komen met als door
de samenleving te ordenen
EEN GEHEEL VAN REGELS
= er zijn enorm veel bronnen van recht
bv. wetten, rechtspraak, gewoonte, …
AFDWINGBARE REGELS
afdwingbaarheid tegenover alle leden van de samenleving, ongeacht geloof, overtuiging, …
onderscheidt rechtsregels van andere normeringsregels
bv. voetbal zijn er regels maar die gelden enkel voor de voetbal
bv. in de Moskee zijn er regels maar die gelden alleen voor de mensen daar
maar het recht geldt voor IEDEREEN
afdwingen gebeurt door rechtbanken a.d.h.v.
- straffen bij misdrijven bv. iemand bestelen dus in de gevangenis
- dwingen iets te betalen bv. schade tijdens verbouwingen dus schadevergoeding
- dwingen iets te doen bv. boom wegdoen maar mag niet dus terug planten
- verbieden iets te doen bv. iemand stalking dus contactverbod
DOOR DE SAMENLEVING TOT STAND GEKOMEN
- oorspronkelijk afspraken tussen individuen
- nu via vertegenwoordiging → parlementaire democratie
DOEL: SAMENLEVING ORDENEN
- geen recht = wed van de sterkste
- recht is dus objectief (geldt voor iedereen), algemeen en rechtszeker
- recht is een instrument om een beleid (= het politieke gebeuren) te maken
- maar of het recht rechtvaardig is, is objectief want iedereen denkt anders over bepaalde
zaken (bv. euthanasie, …)
3. BRONNEN VAN HET RECHT
HIERARCHIE RECHTSBRONNEN
= de volgorde van belangrijkheid dus de bovenste is het belangrijkste (wetgeving > billijkheid)
1. WETGEVING onderscheiden we…
1.1 INTERNATIONALE VERDRAGEN
BILATERALE VERDRAGEN: tussen 2 landen
bv) over kinderontvoering
MULTILATERALE VERDRAGEN: tussen meerdere landen
bv) Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens, Europees Verdrag voor Rechten van
de Mens, internationaal Kinderrechtenverdrag
2
,GERATIFICEERD
Verdragen moeten geratificeerd worden om in België van kracht te zijn
bv) Kinderrechtenverdrag, UVRM, klimaatakkoorden
1. ONDERHANDELEN
erover praten
2. ONDERTEKENEN
3. GOEDKEURING DOOR PARLEMENT
gestemd en goedgekeurd
4. BEKRACHTING DOOR UITVOERENDE MACHT
de regering moet het goedkeuren
5. PUBLICATIE STAATSBLAD
6. INWERKINGTREDING
meestal pas als minimum aantal lidstaten verdrag geratificeerd hebben
bv) men kan een verdrag ondertekenen maar niet ratificeren
SUPRANATIONALE WETGEVING
Maar soms ook supranationale wetgeving in materiële zin via bevoegdheidsoverdracht dus
een stukje bevoegdheid overdragen
- EU-wetgeving: verordeningen, richtlijnen, aanbevelingen : geen ratificatie nodig!
bv) GDPR: foto’s kunnen laten verwijderen
bv) PRIVACY: in ons verslag van BP over een bepaald kind mogen we geen namen delen
1.2 GRONDWET
= hoogste nationale wet, staat boven gewone wetten
Bestaat uit…
- de organisatie en de structuren van de federale staat
- de fundamentele rechten en vrijheden (grondrechten) van Belgen
bv) recht op vrije meningsuiting, recht op privacy,…
grondwet wijzigen: bijzondere en zware procedure
- men wil dat men hier harder over nadenkt dan gewoon stemmen in het parlement
Rechtbanken toetsten wetten niet aan de Grondwet
maar Grondwettelijk Hof toetst ‘wetskrachtige normen’ (wetten, decreten en ordonnanties)
onder andere aan: - alle rechten en vrijheden opgenomen in de Grondwet
- Inzonderheid art. 10 en 11 = gelijkheid en non-discriminantiebeginsel
- kan wetskrachtige normen vernietigen
bv) arbeiders werden in het verleden slechter behandeld dan bediende maar de grondwet
zegt dat er een gelijke behandeling moet zijn tussen iedereen dus er gaat een
arbeider naar de rechtbank dat hij het niet eerlijk vind dat hij dankzij de wet minder
geld krijgt dus de rechtbank stelt deze vraag aan het Grondwettelijke Hof om te
zeggen dat deze wet in strijd is om deze Grondwet en deze is dan uiteindelijk
vernietigd
3
, 1.3 WETTEN – DECRETEN – ORDONNANTIES – BESLUITEN
wetten op diverse niveaus
- wetten: federaal = België
- decreten en ordonnanties: regionaal = gemeenschappen en gewesten
maken ieder wetten voor hun eigen regio
staan hiërarchisch op hetzelfde niveau dus zijn even belangrijk
BETEKENIS WET
wet in de formele betekenis
de wet gaat uit van de wetgevende macht (parlement) dus wetten, decreten en ordonnantie
wet in de materiële betekenis
elke algemeen verbindende rechtsregel ongeacht van welk orgaan die uitgaat
bv) koninklijke besluiten (KB), ministeriële besluiten (MB’s), besluiten van gemeenschaps-
en gewestregering…
bv) Corona maatregelen zijn KB en zijn dus niet besproken in het parlement waar veel
commentaar op komt!
2. GEWOONTE
bv) eindejaarspremie is eigenlijk niet verplicht maar toch krijgen vele dit als gewoonte dus als jij
degene bent die het niet krijgt, heb je geen kracht om op te steunen maar we een gewoonte
staat hierarisch onder de grondwet dus mag er niet met in strijd zijn
VOORWAARDEN
- algemeen geldend: de gewoonte moet gebaseerd zijn op rechtshandelingen die gesteld worden
door de meerderheid van de gemeenschap of door de heersende groep in die gemeenschap.
- duurzaam en bestendig: het gebruik moet over een voldoende lange periode onafgebroken
voortbestaan en de rechtsonderhorigen moeten zonder te veel afwisseling de gewoonte volgen
- openbaar: de gewoonte moet vrij algemeen bekend zijn, indien niet door iedereen, dan toch door
een groot aantal mensen.
- als rechtsregel ervaren
3. RECHTSPRAAK
= al de uitspraken van de rechtbanken
- rechtbanken passen recht toe op individuele gevallen
- interpretatie en toepassing van rechtsregels door rechtbanken in concrete situaties, kan bron
van recht zijn voor toekomstige uitspraken
Vooral rechtspraak van hogere rechtscolleges is belangrijk
bv) Hof van Cassatie, Raad van State, …
Rechtspraak is niet bindend voor andere rechters!
BIJVOORBEELD
de Belgische wetgever voorzag initieel dat er slechts sprake kan zijn van een drukpersmisdrijf
indien er gebruik wordt gemaakt van een drukpers, oordeelde het Belgische Hof van Cassatie
4
