Academiejaar 2022-2023
Sociaal Werk en Sociale Rechtvaardigheid
Les 1: Sociale rechtvaardigheid als sociaal-politiek en
handelingskader voor het sociaal werk
1. introductie
rechtvaardigheid?
Rechtvaardigheid gaat over de redenen, de beginselen op basis waarvan men stelt of
handelingen juist en eerlijk zijn.
Er zijn verschillende interpretaties over wat nu precies rechtvaardig is, oftewel wat
eerlijk en juist is.
Sommige van deze interpretaties staan ogenschijnlijk lijnrecht tegenover elkaar.
Juist en eerlijk handelen
– Is wat juist is, altijd eerlijk?
– Is wat eerlijk is, altijd juist?
– Wat is juist en wat is eerlijk?
sociale rechtvaardigheid?
Sociale rechtvaardigheid gaat over visies op wat faire en rechtvaardige relaties tussen
individu en samenleving zijn – (relatie met sociaal werk … ?)
Het concept verwijst naar het proces waardoor
– individuen hun rol (kunnen) vervullen in de samenleving en/of
– Individuen al dan niet krijgen waar ze recht op hebben -
Het toewijzen van rechten en plichten m.b.t. de basisinstituties van een samenleving
– Delen in de lusten: onder welke voorwaarden kan iemand genieten van een
aantal basisvoorzieningen
– Het verdelen van de lasten voor die basisinstituties (wie betaalt?)
Wordt vaak ‘gemeten’ aan de hand van:
– verdeling van rijkdom
– kansen op persoonlijke ontwikkeling
– welke sociale voordelen er zijn voor wie en onder welke voorwaarden?
– gelijkwaardige participatie aan de samenleving
Relatie individu - samenleving
“Does the society's structural-institutional framework, which sets the ground rules for
social interaction, permit all to participate as peers in social interaction?
Or does it institutionalize patterns of advantage and disadvantage that systematically prevent
some people from participating on terms of parity? Do the society's institutionalized patterns
of cultural value create status hierarchies, which impede parity of participation? Does its
economic structure create class stratification, which also forecloses the possibility of parity
(Fraser et.al., 2004, p.378 )”
Sociaal werk als een institutioneel framework in de samenleving :
1
,Academiejaar 2022-2023
Vragen van sociaal werk AAN de samenleving – andere domeinen
Vragen over sociaal werk IN de samenleving
Verhouding dit olod – ethiek / deontologie
SW & SR: nadruk op het vormgeven aan het samenleven via sociaal werk als
basisinstitutie met als doel een meer sociaal rechtvaardige samenleving
Relatie met sociale politiek / politisering: meso en macroniveau
Ethiek / deontologie en SW : gaat meer over onze verhouding tot de gebruikers / onze
plichtenleer als sociaal werker :
micro en mesoniveau
Wel onderling sterk verbonden: gedeeld vertrekpunt is het normatieve van sociaal
werk
Sociale rechtvaardigheid = gelijkwaardige participatie ( Nancy Fraser)
De relatie tussen sociaal werk en sociale rechtvaardigheid = inzetten op
gelijkwaardige participatie.
Wij hanteren haar referentiekader als rode draad doorheen de cursus
sociale rechtvaardigheid en sociaal werk : 3 domeinen (naar Nancy Fraser)
1. Kwesties over de verdeling van goederen / diensten / in de samenleving … het
“economische” domein
vragen naar (her)verdeling - redistributie
2. Kwesties over erkenning van wie men is en wil zijn in de samenleving – vragen over
identiteit – het “culturele” domein
vragen over herkenning - recognitie
3. Kwesties over mee vorm geven aan de samenleving – een stem hebben in de
samenleving – het “politieke” domein
vragen over vertegenwoordiging – representatie
Sociale rechtvaardigheid en de rol van de overheid:
Wat is de rol van de overheid in de realisatie van sociale rechtvaardigheid?
Moet de overheid zich richten op burgers met de hoogste nood of op alle burgers?
Mag de overheid een zekere wederkerigheid verwachten en ook burgers aanspreken
op zijn/haar/diens verantwoordelijkheid?
Wat als burgers hun verantwoordelijkheid niet nemen in de realisatie van sociale
rechtvaardigheid? Mogen ze dan gesanctioneerd worden?
Hoe verhoudt de verantwoordelijkheid van een overheid zich tot de
verantwoordelijkheid van burgers? (cf. samenwerkingsvormen van co-creatie en co-
productie; publiek-private samenwerking; principe van ‘liberté subsidiée’)
Sociale rechtvaardigheid & ethiek in SW: Global social work statement of ethical principles
2018 9 Ethische principes in de verklaring
2
,Academiejaar 2022-2023
1. Recognition of the inherent dignity of Humanity
2. Promoting Human Rights
3. Promoting Social Justice centraal in dit olod
4. Promoting the Right to Self-Determination
5. Promoting the Right to Participation
6. Respect for confidentiality and privacy
7. Treating People as Whole Persons
8. Ethical use of technology and social media
9. Professional Integrity
Klemtonen in het IFSW document mbt sociale rechtvaardigheid
3. Promoting Social Justice
Social workers have a responsibility to engage people in achieving social justice, in relation to
society generally, and in relation to the people with whom they work. This means:
3.1 Challenging Discrimination and Institutional Oppression
Social workers promote social justice in relation to society generally and to the people with
whom they work. Social workers challenge discrimination, which includes but is not limited
to age, capacity, civil status, class, culture, ethnicity, gender, gender, identity, language,
nationality (or lack thereof), opinions, other physical characteristics, physical or mental
abilities, political beliefs, poverty, race, relationship status, religion, sex, sexual orientation,
socioeconomic status, spiritual beliefs, or family structure.
3.2 Respect for Diversity
Social workers work toward strengthening inclusive communities that respect the ethnic and
cultural diversity of societies, taking account of individual, family, group, and community
differences.
3.3 Access to Equitable Resources
Social workers advocate and work toward access and the equitable distribution of resources
and wealth.
3.4 Challenging Unjust Policies and Practices
Social workers work to bring to the attention of their employers, policymakers, politicians,
and the public situations in which policies and resources are inadequate or in which policies
and practices are oppressive, unfair, or harmful. In doing so, social workers must not be
penalized. Social workers must be aware of situations that might threaten their own safety
and security, and they must make judicious choices in such circumstances. Social workers are
not compelled to act when it would put themselves at risk.
3.5 Building Solidarity
3
, Academiejaar 2022-2023
Social workers actively work in communities and with their colleagues, within and outside of
the profession, to build networks of solidarity to work toward transformational change and
inclusive and responsible societies.
4. Promoting the Right to Self-Determination
Social workers respect and promote people’s rights to make their own choices and decisions,
provided this does not threaten the rights and legitimate interests of others.
5. Promoting the Right to Participation
Social workers work toward building the self-esteem and capabilities of people, promoting
their full involvement and participation in all aspects of decisions and actions that affect their
lives.
Rechtvaardigheid: Nancy Fraser
a) Economische onrechtvaardigheden
Ongelijke verdeling van materiële bronnen en diensten (inkomen,
woonkwaliteit…)
Vb vrouwen nog altijd minder loon
→ Nood aan beleid van redistribution of herverdeling
b) Culturele onrechtvaardigheden
normen en waarden die maken dat je je als persoon of als lid van een
minderheidsgroep minderwaardig voelt
Vb holebi’s als afwijkend van norm, mensen met andere etnisch-culturele
achtergrond, religieuze/levensbeschouwelijke overtuiging
→ Nood aan beleid van recognition of erkenning
c) Politieke onrechtvaardigheden
Hoe politieke besluitvorming en mechanismen ervoor zorgen ervoor dat niet
iedereen gelijke stem heeft
Vb. Extreem: rechten van sans-papiers – vroeger vrouwen geen stemrecht
Maar ook minder duidelijke uitsluiting: vb. mensen met mentale beperkingen,
mensen in armoede
→ Nood aan beleid van representation - vertegenwoordiging
Onrechtvaardigheden inherent verweven met elkaar:
“Thus, maldistribution and misrecognition conspire to subvert the principle of equal political
voice for every citizen, even in polities that claim to be democratic. But of course the
converse is also true. Those who suffer from misrepresentation are vulnerable to injustices of
status and class. Lacking political voice, they are unable to articulate and defend their
interests with respect to distribution and recognition, which in turn exacerbates their
misrepresentation” (2005a, p.79).” = Complex samenspel
Onderscheidt 2 strategieën in het strijden tegen onrechtvaardigheden
4
