Juridische vaardigheden – module 2
Wat is heuristiek?
Rechtsmethodologie:
o Technieken van correct, efficiënt en snel bronnen vinden van het recht en
deze correct kunnen gebruiken
Correcte bronvermelding of bibliografie is belangrijk:
o Belangrijk weer te geven van welke bron je iets hebt. Een gorde bron is ene
goede basis voor een argument, zo is het onmogelijk plagiaat te plegen
Voorbeelden waarom dit belangrijk is:
Advocaat:
o Argumenten en cliënten verdedigen, moet bronnen als basis gebruiken
Bedrijfsjurist:
o Moet op de hoogte blijven van veranderende wetgeving en relevante
rechtspraak over dingen waar hij mee bezig is
Rechtbank:
o Moet uitspraken doen, argumenten en standpunten beoordelen op basis van
bronnen, elk vonnis moet gemotiveerd zijn
Welke rechtsbronnen zijn er?
Wetgeving
Rechtspraak
Rechtsleer
Gewoonterecht
...
Er bestaat niet 1 grote rechtsbron waarin al het recht in terug te vinden is
Rechtsbronnen moeten niet altijd geschreven zijn
Niet alle geschreven rechtsbronnen worden gepubliceerd
Rechtsbronnen worden niet enkel uitgevaardigd door een overheid
Niet alle rechtsbronnen zijn bindend
Niet alle rechtsbronnen zijn gezaghebbend
Het verschil tussen formele & materiële rechtsbronnen
, Formele bronnen:
o Wetgeving, rechtspraak, gewoonterecht, algemene rechtsbeginselen en
rechtsleer zal geen rechtsregels aanpassen
Materiële bronnen:
o Geven een verklaring waarom een bepaald recht ontstaat (maatschappelijke
evolutie of nieuwe technologie…)
Verschil tussen de twee:
o Materiële bronnen zijn ontwikkelingen die de rechtspraak creëren, bepalen
de inhoud er van
o Formele bronnen gaan over hoe die regels ontstaan en bepalen de bindende
kracht ervan
Gewoonterecht:
Recht gebaseerd op gewoonten, ongeschreven, automatisch zonder dat dit in de wet
geschreven staat
Voorbeelden:
o Vrouwen die de familienaam van hun echtgenoot overnemen na het huwelijk
Gaf aanleiding tot het ontstaan van een juridisch erkende gewoonte om dit te doen
De maatschappelijke context veranderde nadien opnieuw wetsaanpassing
Algemeen rechtsbeginsel:
Fundamentele opvattingen die behoren tot het wezen van een samenleving en die
geacht worden van een dergelijk groot belang zijn, dat zij juridisch normerend zijn
Een rechter is verplicht om met zo’n algemeen rechtsbeginsel rekening te houden
zonder dat het ergens in een wet geschreven staat
Vaak zaken die vanzelfsprekend zijn geworden en waar men van opschrikt dat het
niet in de wet staat
Voorbeelden:
o Verbod op rechtsmisbruik
o Pacta Sunt Servanda
Afspraken moeten worden nagekomen
Algemeen rechtsbeginsel dan van groot belang is in verschillende
rechtstakken
Verwijst naar bindende kracht van overeenkomsten, volkenrecht …
Geschreven (instrumentale) en niet-geschreven (niet-instrumentale- bronnen
van het recht
, Geschreven bron wetgeving, rechtspreek, rechtsleer:
o Officieel publicatieblad van wetgeving, vonnis, juridisch tijdschrift
Niet-geschreven bron gewoonterecht, algemeen rechtsbeginsel, pacta sunt
servanda:
o Niet terug te vinden in een eigen op zichzelf bestaand instrument, maar kan
wel terug gevonden worden in een andere geschreven bron (zoals bespreking
van gewoonterecht in een handboek)
Geschreven en gepubliceerde bronnen van het recht
Geschreven bron die gepubliceerd moet worden:
o Wetgeving, uitspraak grondwettelijk hof
Geschreven bron die niet gepubliceerd moet worden:
o Vonnis vrederechter, rechtsleer (vaak wel gepubliceerd)
Bindend en gezaghebbende bron van het recht
Bindende rechtsbron:
o Bron van recht die bindt, dit wil zeggen dat hetzij iedereen (wetgeving,
gewoonterecht, algemene rechtsbeginselen), hetzij enkel de betrokken
partijen bindt (overeenkomst).
Gezaghebbende rechtsbron:
o Heeft gezag maar geen bindende kracht, men kan er rekening mee houden
maar men is dat niet verplicht. Niet naleving wordt niet afgestraft.
o
Is rechtspraak bindend of gezaghebbend?
Rechtspraak is niet hetzelfde als een vonnis of arrest
Een vonnis is bindend voor de partijen
De rechtspraak of jurisprudentie is het geheel van beslissingen uitgesproken door de
verschillende hoven en rechtsbanken
Rechtspraak is GEEN bindende bron van het recht
Rechtscolleges zijn niet verplicht om rekening te houden met andere, vroegere
uitspraken in identieke of gelijkaardige zaken. Elke rechtsbank beoordeelt in volle
onafhankelijkheid en vrijheid over het voorliggend geschil
UITZONDERING: arresten van het Grondwettelijk Hof waarbij wetgevende normen
vernietigd worden. Deze gelden erga omnes en moeten gepubliceerd worden in het
BS
, Precedentenleer
Precedent
o Een gebeurtenis waarop men zich kan beroepen als een nieuw dergelijk geval
zich voordoet om er hetzelfde gevolg aan te geven
o Worden vaak gevolgd door lagere rechtscolleges omwille van de hiërarchische
organisatie van de rechterlijke macht
o Hoe belangrijker het rechtscollege, hoe groter de impact van de uitspraak en
hoe groter de kans dat een uitspraak als precedent beschouwd wordt
Vb. gebruik van onrechtmatig verkregen bewijs, diefstal en dringende
reden tot ontslag
Rechtspraak van de beroepsinstantie bindt de lagere rechter ook niet, er gaat wel
een bijzonder gezag vanuit
Vaste rechtspraak
Wanneer rechtscolleges toch op uniforme wijze uitspraken doen in identieke of
gelijkaardige gevallen, spreekt men van jurisprudentie of vaste rechtspraak
Wanneer gerechtelijke kwesties in dezelfde richting worden toegepast en
uitgesproken door een hof of rechtbank, vormen deze beslissingen na verloop van
tijd ‘vaste rechtspraak’ van dat hof of die rechtbank waar niet snel van wordt
afgeweken
o Vb. bestraffing bij snelheidsovertreding
Die vaste rechtbank kan ook algemener zijn, als verschillende rechtbanken zich in
dezelfde zin uitspreken
o Vb. bestraffing bij snelheidsovertreding
Vaste rechtspraak kan bijdragen tot rechtszekerheid
o Vb. begrip ‘samenwonen in de werkloosheidsreglementering’ en ‘cohousing’
Rechtspraak is een gezaghebbende bron
Als een rechtscollege uitspraak doet over een bepaald vraagstuk dan weten partijen
op welke manier de rechter de wet toepast: je moet bijvoorbeeld geen bepaling in
een contract opnemen als je weet dat de rechtspraak het nietig verklaart
Als je een gelijkaardige discussie hebt voor de rechtsbank, kan je de rechter
misschien gemakkelijker overtuigen als je de vonnissen van andere rechters in
gelijkaardige zaken kan voorleggen
