Geschiedenis van België
België avant la lettre
Bestaan België in vraag gesteld
o 2006: misverstand: Vlaams parlement roept onafh uit
Snel geloofd! -> mogelijk geacht?
o Kans groot: BE X?: NEE
Walen: unitair land ipv federaal
Vlamingen & Bxl: géén splitsing
o Tegenstellingen, maar toch samenwerken
BXL = symbool teamwork
Breuklijnenmodel
o Seymour Martin Lipset & Stein Rokkan (jaren ’60)
Toepassing op België: Luc Huyse
o Thematische kampen -> maatschappelijke debatten & dynamieken
Algemeen model: kapitaal – arbeid, kerk – staat, stad- platteland
o Breuklijnen België: ontstaan dr moderniseringsprocessen na 1750
Levensbeschouwelijke breuklijn
Klerikalen – antiklerikalen
Katholieken – liberalen
Rol kerk in staat? Onderwijs: schoolstrijd, schoolpact
Sociaal-economische breuklijn
Kapitaal – arbeid
K rekening houden met A: hoeveel?
Marxisme: socialistische arbeidersbeweging
Na WO2: verzoening & welvaarsstaat: Sociaal Pact
Nu: discussie uit neoliberale hoek
Communautaire breuklijn
Frans – Vlaams
Nederlandstalige Belgen / Vlamingen – verfranste Belgische staat
Vlaamse Beweging, Waalse beweging
Sociale tegenstelling, nu geografisch
20e eeuw: staatshervormingen
o Nieuwe breuklijnen België
Ecologische breuklijn
Materieel – immaterieel
Financiële zekerheid - levenskwaliteit
Etnische breuklijn
Allochtoon – autochtoon
België avant la lettre?
o Was er al een België vóór 1830?
Henri Pirenne
JA: nationalistisch gevoel vóór ontstaan staat
Terwijl andere landen: eerst staat, erna gevoel
Jean Stengers
Proto-nationalistisch gevoel: niet voor 1795!
, Pas vanaf aanhechting Frankrijk
Onderzoek naar nationalisme
Essentialisme
o BE altijd al bestaan, in 19e staat geworden
Klopt niet!
19e eeuw: leiders idee nodig, bevolking moet staat <3
Constructivisme
o Historische momenten herinterpreteren
o Nationale tradities met opzet uitvinden
-> Natie staat ondersteunen
o Natie dus niet eeuwig bestaan
o Geen rechte lijn naar huidige situatie
o X teleologie: ‘meant to be’: gesch bekijken van waaruit t naartoe
moet gaan
Geschiedenis = contingent: complexe gebeurtenissen die
toevallig zijn
o 1: De ‘oude’ Belgen
Caesar: De Bello Gallico: De Belgen zijn de dappersten van alle Galliërs
Belgen ≠ wij + grondgebied Belgae ≠ België
Uitgeroeid door Caesar
Culturele erfenis Belgae?
o Gemaakt door 19e eeuw: geconstrueerde helden
o Ambiorix: leider Eburonen (Germanen)
≠ Belg: nooit in Tongeren geweest
Link Oude Belgen: bestaat niet & niet belangrijk
o 2: De Romeinse stempel
Instellingen
Romeins recht, infrastructuur, kunst, taal, cultuur
Godsdienst in Rome
Taalgrens
Onze regio = grens germaans & geromaniseerd Europa
o Later veel conflicten
o BE = invloed beide modellen
o Taalgrens = grens tussen germ en gerom
o 3: Merovingen & Karolingen
Clovis
Samenspel Kerk & Staat, door doopsel 496
Karel de Grote
Karolingische Rijk -> invloed op evolutie van onze regio
Territoriaal
o Zoon KDG = Lodewijk de Vrome -> rijk over 3 zonen
o Verdrag van Verdun
West-Francië -> Karel de Kale
Middenrijk -> Lotharius I
Oost-Francië -> Lodewijk de Duitser
o Wij: grens met west & oost (middenrijk): later tussen 2
grootmachten: Frankrijk & Duitsland
, o Middenrijk: streefdoel bij latere heersers = grote impact op onze
regio’s
Feodaliteit
o Grondregels AR
o Feodaal systeem
Leengoed = stuk land voor adel van vorsten, in ruil voor
leenhulde (trouw & bijstand in oorlog + som geld bij
overerving)
Inkomsten koning = kroondomein: leenmannen soms
machtiger dan leenheer!
o Rol Kerk
Dubbele legitimering (macht gegeven door god)
Leenheer = soevereine vorst
Kroning KDG door paus in 800
Traditie Rom keizers verdergezet
Bevestiging: Christendom = staatsgodsdienst
Sociale groepen
o Kerk (regulier + seculier)
o Adel (eigenaar grond, landbouw belangrijkste eco activity AR)
o 3e stand (meer m8, steden ontwikkelen, handel & nijverheid)
Belangrijkste motor = stedelijke bgij veranderingen ->
einde AR
Ontwikkeling steden: w kapitaal kr8ig: 14e eeuw Brugge,
15e eeuw Gent, 16e eeuw Antwerpen, 17e eeuw
Amsterdam
e e
o 4: 10 -14 eeuw: feodale machtsstrijd
Leenmannen: 2 leenheren mogelijk (FR koning & Duitse keizer: grens = later BE)
Buren: trouw aan andere leenheren
Graafschap Vlaanderen -> Franse kroon (w&o vl + deel fr)
Hertogdom Brabant -> Duitse kroon (Vl&waals brabant, a’pen, nd brab)
Prinsbisdom Luik -> Duitse kroon
Wallonië -> Duitse kroon
Grens DU-FR = Schelde
Middeleeuws vl ≠ huidig vlaanderen
Volk = loyaal aan lokale heerser, niet aan FR/DU koning
-> PROBLEEM: volk niet loyaal aan koning + weinig inkomsten koning
-> OPLOSSING: leenheren try kroondomein groter maken
o Oorlog
o Huwelijk (bv dochter graaf huwen -> graafschap voor koning)
Taal ≠ belangrijk ivm loyaliteit
Bv. Guldensporenslag – 11 juli 1302
o Feodaal conflict
FR koning wil Vlaanderen aanhechten bij kroondomein
(Want Brugge & Gent welvarend)
Vlaamse graaf werkt tegen & wint
Nord en Pas-de-Calais toch verloren
o Mystificatie
19e-20e eeuw: uitgevonden traditie
, Mythe: overwinning door Belgische graaf van VL tegen FR
koning
Tegen expansiedrift Frankrijk 19e eeuw (FR wil BE
aanhechten, mr BE toont: al geprobeerd, zal nt lukken..)
Mythe: Vlaams nationalisme; taalkwestie ‘VL tegen FR’,
klopt niet, VL adel sprak Frans & taal was geen issue
o Géén nationaal conflict, gwn feodaal: ging om bezit, géén strijd
om onafh BE/vlaamse emancipatie
o 5: Eenmaking in de Nederlanden
Onze regio: territoriaal 1, maar niet echt 1 groep (heel divers en complex)
Dynastieën: eenmakingspolitiek
Contingentie: complex samenspel van factoren & veel toevalligheid
Lokale heersers: keep onafhankelijkheid (wel leenrechtelijk verbonden met DU
keizer/ FR koning
o 6: De Bourgondische Nederlanden (middenrijk KDG) 15e eeuw
Zijtak van familie Valois (via oorlogen & dynastieke pol.: controle over
middenrijk!)
Filips de Stoute = jongste zoon koning FR, met Margaretha van Male,
dochter Graaf van Vlaanderen
Eenmakingspolitiek -> samenhorigheidsgevoel
Uniformering pol. Instellingen: Staten-Generaal oprichten (3 standen
vergadering)
Filips de Goede: sticht nieuwe ridderorde: Gulden Vlies
Geloof beschermen
Eigen dynastie meer aanzien
Hertog <3 edellieden (dubbele pol. Invloed)
o Heel exclusief: max 60 leden
o Ter ere van huwelijk met Isabella van Portugal
Problemen Hertogdom Bourgondië
Oorlog met FR & DU vorsten
Intern particularisme: plaatselijke graven & heersers blijven nog +- onafh
Filips de Goede – Karel de Stoute – Maria van Bourgondië <3 Max van Oostenrijk
– Filips de Schone – Keizer Karel (Karel V) = begin Habsburgse Nederlanden
o 7: Habsburgse Nederlanden 16e-18e eeuw
Karel V: Erft enorm rijk (BG Nederlanden, DU gebieden, Spanje, zuid-¢raal
Amerika)
Rijk waar zon nooit onderging
Bestuur gemoderniseerd (feodale banden FR & DU X)
Pragmatieke Sanctie = 17 Provinciën: land ondeelbaar, ook na erfenis
PS mislukt: rijk wordt onder F2 & broer verdeeld (zonen)
Filips II erft 17 Provinciën samen met Spanje -> Spaanse Nederlanden
o 8: Scheiding der Nederlanden 16e eeuw
Protestantisme ontstaat -> godsdienstkwestie -> bgoorlog-> scheiding 17
provinciën
Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
o Protestants & onafhankelijk
o Willem van Oranje = stadhouder
Spaanse Nederlanden