Resume
Wijsbegeerte samenvatting
- Cours
- Wijsbegeerte
- Établissement
- Universiteit Antwerpen (UA)
Samenvatting hoorcolleges en slides wijsbegeerte gegeven door Prof. Van Liedekerke
[Montrer plus]
Aperçu du contenu
Inleiding- Wat is de rol van Griekenland:
Griekenland is voetnoot, origine ligt in Egypte maar hier weten we weinig over, over de Griekse
cultuur zijn er enorm veel geschreven bronnen waardoor romeinse cultuur gebaseerd is op de
Griekse cultuur
=> Griekse cultuur via romeinse rijk verspreid in middellandse zeegebied, ook wij zijn hier
erfgenamen van
=> westerse loso e ontstaan in Griekse beschaving
- Wat is wijsbegeerte?
• Een ondervragende, kritische activiteit die alleen voorlopige antwoorden bevat en dus steeds
nieuwe vragen opwerpen
• Tracht de leefwereld te begrijpen, niet de wereld die de wetenschap kent
• Leefwereld: zin van het bestaan, sociale relaties zorgen ervoor dat de mens zich kan situeren
in een leefwereld
• Mens wil universum waarin het leven goed is, hiervoor steunt men op de techniek (natuur
manipuleren tot een wereld die wij goed vinden)
• Wijsbegeerte komt door onze belangstelling voor zinverlening, niet door onze technische
interesse
• Leefwereld bouwen: fenomenen rondom ons interpreteren, dingen betekenis geven en
omgeving structureren, andere mensen bieden interpretatiekaders; mens is dus afhankelijk
van anderen
• Vb. Het dier, onderscheid hert en bambi; Geen vlees eten want schattige dieren, maar dieren
die je eet zijn niet degene uit de schattige voorstelling => onderscheid tussen objectieve dier
en beleefde dier waar je mee leeft en dat in een culturele ruimte staat
=> onderscheid leefwereld-wereld: Edmund Husserl
• Wijsbegeerte en wetenschap:
• Wijsbegeerte stelt ander type vragen
• Wetenschap leeft veel minder met haar geschiedenis: nieuwe bevindingen worden in het
corpus van de wetenschap opgenomen, niemand leest de werken van Newton nog; loso e
grijpt terug naar oude teksten en bouwt niet op zoals wetenschap
• Wijsbegeerte: menselijke behoefte om betekenis te verlenen aan leven en wereld <=>
Wetenschap: de beheersing van de natuur
• Thema’s:
• Wie ben ik?
• Waarom ben ik er?
• Wat is vriendschap? Liefde?
• Wat is mijn relatie tot de anderen? tot God?
• Wat is waarheid?
• Wat is goed en fout?
• Wat is rechtvaardig?
=> Antwoord op de ‘zin’ vraag schuift doorheen de tijd loso e herneemt zichzelf voortdurend
=> ‘Verstaan’ van onze rol, van de wereld, gebeurt doorheen taal, taal is interpretatiekader dat
opgebouwd is vanuit de leefwereld en tegelijk de leefwereld opbouwt
- Wat zijn deeldisciplines van wijsbegeerte?
• Logica: de basis van geldig redeneren
• Epistemologie: hoe werkt kennis? Wat is kennis?
• Metafysica: wat is de fundamentele aard van de werkelijkheid?
• Ethiek: wat is goed en kwaad? Hoe moet ik handelen?
• Esthetica: wat is schoonheid? Hoe werkt schoonheid?
• Politieke loso e (Waarom het menselijk samenleven door een staat georganiseerd wordt?),
rechts loso e (Wat is de functie van de wet, van de wetgever, van de rechter?), sociale loso e,
bedrijfsethiek, bio-ethiek, ethiek van AI, …
1
fi fi fi fi fi fi fi fi fi fi fi fi
, - Hoe is loso e ontstaan?
1. MYTHE, Archaïsche Griekse cultuur: mondelinge cultuur vat samen wat een Griek moest
weten over de mens, wereld, verleden en goden —> verhalen zijn een mythische verklaring
van de orde in de wereld
Mythe: Als de natuur een zekere regelmaat vertoont, dan komt dat doordat een soevereine god op
een dag, na vele intriges en heroïsche gevechten, deze orde aan de andere godheden heeft
opgelegd
2. ONTSTAAN WIJSBEGEERTE, de Miletische losofen (Thales): geen dichters, vertellers of
zangers. Drukken zich uit in geschreven teksten, orde in de wereld verklaren door principes
—> onderwerp: natuur (nieuw!)
=> De overgang van chaos naar orde wordt niet langer verklaard door het goddelijk ingrijpen
(mythe), maar door een natuurlijk proces, dat zich op grond van een wetmatigheid ontwikkelt
=> De fysici van Milete beschrijven de natuur: water, vuur, lucht, aarde; De natuur bevat alle
levenskracht en is het principe van ordening
3. Plato en Aristoteles: oorsprong loso e = de verwondering
=> doorbreken van de evidente aanwezigheid in de wereld, loso e steunt op vragen stellen (veel
meer dan op oplossingen geven)
Waarover verwonderen de Grieken zich?
• In de archaïsche tijd: de vreemdheid van een fenomeen, het wonderlijke, verwijst naar de
aanwezigheid van het bovennatuurlijke
=> ontstaan van mysteriereligies: De geheimen van de goddelijke manifestatie in de wereld
werden slechts door een beperkte kring gedeeld
• Wijsbegeerte: wonderlijke natuurverschijnselen worden gezien als een uitdaging voor het
menselijk begrijpen, wordt opgevat als een probleem en zet aan tot ondervraging en onderzoek
=> Mensen verwonderen zich niet meer over het wonderlijke zelf, maar over de spitsvondigheid
van de gevonden oplossing
=> niet voor beperkte kring, geen geheimen
=> bewijskracht nodig
4. Theorieën moesten begrijpbaar zijn en logisch coherent om publiek te kunnen overtuigen
=> meetkunde wordt een model voor het ware denken, het heeft als eigenschap dat het
fundamenteel overal klopt, en dat je het kan uitleggen aan mensen —> ander type kennis dat
deelbaar is door iedereen, magie is beperkt
=> Wiskundige kennis verwijst naar een nieuw waarheidsideaal: eeuwig, toegankelijk via rede,
coherent, volstrekt transparant begrijpbaar
=> Thales gezien als eerste Griekse wiskundige
=> onzichtbare > zintuigelijke waarnemingen: hiervoor werden dingen geveri eerd obv ervaringen,
dit kan met meetkunde niet
- Wat is het verschil tussen religie en wijsbegeerte?
Wijsbegeerte brengt mysterie op publieke debat, religie is voor beperkte kring (nood aan rituele
inwijding en doorgeven geheim)
Beide geloven dat er iets bestaat dat wij niet kunnen zien, maar wijsbegeerte zoekt toegang door
middel van de vrije dialoog, de didactische uiteenzetting en het geargumenteerde debat
- Wat is magie?
Een kennisvorm in oude (en nieuwe) culturen. Magie laat je toe de wereld te beheersen en is
dikwijls verbonden met taboe maar is verborgen, niet toegankelijk (Hogwarts)
Vb. Zebrapad in x aantal stappen, dan gaat het examen goed, bijgeloof
2
fi fi fi fi fi fi fi fi
, GRIEKEN, H2: Socrates en Plato
- Wat is de gouden eeuw van Athene?
• Stadstaat (Polis) == proto-democratie: openbare volksvergaderingen nemen beslissingen
=> vereist engagement, groot deel bevolking houdt zich bezig met publieke leven
=> kunnen spreken in openbare ruimte is belangrijk
• So sten: leraars in argumenteren, spreken
• Socrates: leraar, maar kritisch voor so sten: so sten gebruiken taal als manipulatie om publiek
te overtuigen en zeggen niet perse de juiste dingen; Socrates benadrukt belang van de
waarheid, anders geen referentiepunt meer
• Filoso e wordt veel praktischer, ethisch en politiek relevant
- Wie is Socrates?
• Hoofd guur bij Plato en Xenophon
• Lesgever voor de elite maar vraagt geen geld; zet jongeren aan om kritisch te zijn
• Alles mondeling, geschreven tekst kan verdraaid worden, direct contact telt
• Trekt alles in twijfel en stelt veel vragen -> maakt mensen het leven lastig
• Pedagoog: wilt mensen het goede leren kennen, tot inkeer en re ectie brengen
• Techniek van de maieuthiek (vroedvrouw) kennis via dialoog naar boven halen (Meno)
• Intellectualistische ethiek: Je moet het goede, (ware, schone) leren kennen en daarna zal je juist
handelen
• Veroordeeld; zijn dood is een oefening in leren waardig sterven, na dood kan de ziel zelf dingen
aanschouwen
• Plato zal de dood van Socrates in 4 dialogen opbouwen
1. Euthyphro: Socrates op weg naar de rechtbank (wat is vroom zijn)
2. Apologie: verdediging Socrates in de rechtbank; hij is wijzer dan andere mensen omdat hij
beseft hoe weinig hij zelf weet —> hij is een horzel (= lastige steekvlieg) die mensen
probeert te overtuigen dat hun kennis een illusie/mening/doxa is
3. Crito: Socrates weigert te ontsnappen uit de gevangenis uit respect voor de wet
4. Phaedo: Socrates drinkt de gifbeker en wacht op zijn dood: dood = scheiding van ziel en
lichaam -> losofen zoeken naar het goede van de ziel en lichaam is een hinderpaal
(zintuigen leveren onbetrouwbare kennis)
- Wat is de allegorie van de grot?
Mensen zijn gevangenen van de werkelijkheid, wat ze zien zijn schaduwen van dingen, ze weten
niet hoe de echte werkelijkheid eruit ziet; als je uit de grot komt is er zon (= idee van het goede)
=> Opvatting Socrates/Plato: bevrijding is nodig, Socrates is zelf buiten de grot geweest en wil
mensen het goede laten zien door ze te leren uit de grot te komen
=> Deze kennis is eeuwig en echt
Wat je ziet is vergankelijk: driehoek
Wat is eeuwig: stelling Pythagoras
=> Wereld boven deze wereld is belangrijker, leven is opstap naar wereld hierna en de dood een
overgang
Werkelijkheid/ontologie Kennisleer/het weten
In grot: Zintuigelijke/zichtbare: Empirisch weten:
• Afbeeldingen van dingen: mensen houden deze • Gissen/van horen zeggen
schaduwen als echte werkelijkheid • Meningen, overtuiging, geloof gebaseerd op
• Dingen (geprojecteerde voorwerpen) waarnemingen
Uit grot: Intilligibele werkelijkheid: Begrippelijk weten:
• Mathematische objecten • Mathematisch denken
• Zuivere idee met hoogste idee ‘het goede’ • Zuivere denken (dialectiek), abstracte
wetenschap, niet gesteund op zintuigelijke
=> kennisleer en ontologie vloeien in elkaar; de zon of het idee van het goede is de bron van onze
kennis maar ook van de werkelijkheid
3
fi fi fi fi fi fl
, Pre-modern: hiërarchisch/holistisch denken, alles is gerelateerd aan alles, er is een structuur, de
ene kennis is beter dan het andere (= hiërarchie)
=> mensen uit grot zijn beter, verschillende fasen in kennis
- Wat is de structuur van de staat en de rol van de economie volgens Plato?
• De Staat van Plato is een ideale staat (Utopie) die Socrates nooit zou veroordelen
• Mens is sociaal, behoeften zijn gelijk, talenten verschillen
• Ieder werkt volgens haar talent en ruilt (geen slavenstaat!): controversieel, vroeger werkten rijken
niet, enkel slaven; idee van gelijkheid en maatschappij in dienst van menselijke
behoeftenbevrediging = absurd
• 3 standen: ieder kent zijn plaats en mag/kan niet van stand wisselen
• Handwerklieden (de massa): economische productie (matigheid als deugd)
• Wachters (soldaten): beschermen de staat (moed als deugd)
• Bestuurders ( losoof): sturen de staat (kennis van het goede als deugd): als je inzicht in het
goede hebt dan zal dit leiden tot deugdzame mensen
• Mogen geen privébezit of familie hebben (ook radicaal!): (privé bezit) risico economische
belangen sterker dan politiek gezag op juiste manier uitvoeren & (familie) nepotisme: neiging
om eigen kinderen voor te trekken waardoor macht ontspoord == scheiding economie en
politiek
• 3 standen komen overeen met drie delen van het lichaam: onderbuik (= verlangens), borst (=wil),
hoofd (= intellect)
• Analogie verhaal wagenmenner: wit paard (borst), zwart paard (onderbuik), menner (hoofd);
paarden willen niet perse samenwerken, menner moet zorgen dat ze in de juiste richting
gestuurd worden
• Rationele capaciteiten moeten domineren op al de rest —> laat je niet leiden door je
verlangens want deze zijn oneindig
==> maatschappij > individuen, geheel belang > individueel belang
==> sterk hiërarchisch
==> staat zorgt voor geluk van individuen als iedereen zijn plaats accepteert
== maatschappij is maakbaar
4
fi
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur Student182459. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €5,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
53068 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans