NEUROGENE TAALSTOORNISSEN
DIAGNOSTIEK FONOLOGIE
Hoe beleef je als persoon met afasie fonologische begripsproblemen in een dagdagelijkse situatie?
• Menu in restaurant, verkeerd bestellen want je kan het niet lezen
o Opl: Menu met foto’s
• Aanduiding van winkelrekken
o Opl: Kaart met prentjes
• Niet kunnen meebabbelen met vriendinnen
o Opl: werken met foto’s
• Geen boek kunnen lezen met je kind
o Opl: prentenboek
• Niet vertellen over je dag met je partner
o Opl: praten via ipad, alternatieve communicatie
• Wat wij horen en wat zij horen kan heel verschillend zijn
Omgeving moet rustig blijven om hier mee om te gaan!
Logo moet mogelijkheden van pt zien en daarop maximaal inspelen
Pt met afasie zal NOOIT volledig herstellen ➔ nooit beloftes maken over herstel!
Wel prognoses over herstel maken: vanuit de wetenschappelijke literatuur, ervaring kunnen we voorspellen
dat je zo ver zal komen
Vandaag nog altijd bezig met verfijnen van differentiëren van cerebrale processen die tussenkomen bij taal
en spraak
Terminologie:
• Localisationistische visie:
o Taalmodaliteiten bv. auditief begrip, benoemen, lezen, schrijven, nazeggen
o Taaltaken: bv. leestaak, schrijftaak, nazegtaak, benoemtaak
o ➔ eigen diagnostisch materiaal en eigen therapiemateriaal
• Holistische visie (cognitieve psychologie)
o Taalnetwerken: bv. semantiek, fonologie, syntaxis, morfologie, pragmatiek, metalinguïstiek
o Taalmodule: bv. auditief analysesysteem, semantische systeem, buffer
▪ Kijken naar orthografische input en output
▪ Taalnetwerk in taalmodules opdelen
o Taalparadigma’s: taken om taalmodules te evalueren
▪ Taalmodules onderzoeken adhv taalparadigma’s
o ➔ eigen diagnostisch materiaal en eigen therapiemateriaal
Afasiediagnostiek:
• Stoornisgericht!
o Localisationistisch
▪ Lokaliseren in de hersenen
▪ Screening en testing
o Holistisch
▪ Taalnetwerken bekijken adhv taalmodules en taalparadigma’s
▪ Screening en testing (psycholinguïstische modellen)
o Daarop therapie afstemmen
• Participatiegericht ➔ ICF
o Activiteitgericht
1
, o Participatiegericht
• ➔ complementair
Stoornisgerichte afasiediagnostiek
• Localisatorisch: screening
o Taalmodaliteiten en taaltaken
o Fluency, begrip, nazeggen, benoemen ➔ adh hiervan diagnostisch label!
o Model van Kertesz
o
• Localisatorisch: diagnostische testing
o Akense afasie test AAT = benoemtaak (beetje verouderd)
▪ spontane taalproductie: vloeiendheid, semantiek, fonologie, grammatica
• Scores van 0-5 (ernstig gestoord – intact)
▪ Token test TT = gaat ernst van afasie na: bepaalde figuren aanduiden
• BV toon mij de rode cirkel en combo’s ➔ werkgeheugen
• Bestaat ook apart, los van AAT
• Score op 50: fouten worden opgeteld
▪ Naspreken
▪ Benoemen
▪ Taalbegrip
▪ Schrijftaal
▪ Percentielen voor elke afzonderlijke taak + algemene ernst
(zwak Z, matig M, licht L)
▪
▪ Andere types kunnen worden afgeleid vd percentielen
2
, o Boston naming test BNT = benoemtest (gebruikt)
o Western afasia test (gebruikt)
o BDAE = benoemtaak (wordt niet gebruikt)
o Fluency-taak
o Graded naming test ➔ handige test, maar geen normen
o CAT-NL
▪ Comprehensive aphasia test-NL
▪ Niet enkel begripstest, gaat ook aantal productietaken na
▪ Wordt veel gebruikt
• Holistisch: Palpa
o Fonologie (en beetje op semantiek)
o Sommige taken duren heel lang
3
, FONOLOGISCHE PROCESANALYSE VOLGENS ELLIS & YOUNG: EXAMEN
• Laat meer verfijnde foutenanalyse toe
• Laat gerichtere opmaak therapeutische doelstellingen toe
• Leidt tot nieuwe inzichten
o Afasie zonder onderliggend taalprobleem ?
o Afasie van Broca, zonder grammaticale uitval ?
o Afasie van Wernicke, zonder semantische uitval
• Model opgebouwd vanuit single-case studies
• Geen syndromen (meer heterogeniteit dan patronen) MAAR: Single case study: n=1
• Doel van de analyse: rationele therapievormen ontwikkelen
•
• 4 armen:
o Geschreven input & output ➔ geschreven taal
o Ongeschreven, input & output ➔ gesproken taal
•
o Je kan alle taalmodaliteiten koppelen aan deze visie
o BV luidop lezen: blauw naar rood
o BV mondelinge woordproductie: geel naar rood
o BV nazeggen van auditief aangeboden woord: geel naar rood
o BV schrijven op dictaat: geel naar roze
o Input = boven semantisch systeem
o Output = onder semantisch systeem
o Fonologisch = links
o Orthografisch = rechts
• Auditieve fonologische analyse
o Auditieve identificatie en discriminatie van klanken obv articulatieplaats, articulatiewijze en
stemhebbendheid
o Stoornis: je neemt alles waar, maar je komt niet meer tot de herkenning vd letters
o BV je hoort de klanken wel, maar kan niet identificeren welke klanken
4