HOOFDSTUK 5: DE CONTEXTUELE THEORIE
5.1. INLEIDING
Ivan Boszormenyi-Nagy
® Hongaars-Amerikaans psychiater
o Integratie v individuele therapie met systeemtheorie (gezinsdynamieken)
® Visie op hulpverlening gegroeid uit ¹ bronnen
o Psychoanalytisch denken
o Filosofie v Martin Buber ~ verbondenheid staat centraal: mens w- pas mens als hij in
relatie treedt met de ander en de dialoog met de andere aangaat
o Onderzoek naar therapie met psychotici
o Systeemdenken
® Gericht naar context v intermenselijke relaties
® Kijken naar verhoudingen, betekenissen, onderlinge verbondenheid v relatie over verschillende
generaties heen = intergenerationeel denken
® Belang aan relationeel-ethische dimensie
o Kern: balans van geven & nemen en loyaliteit
o Betrouwbare basis leggen vr het omgaan met elkaar, waardoor het vertrouwen, de
veiligheid en de solidariteit
® Ieder mens behoort tot familiaal netwerk: ouders, kinderen, kleinkinderen = verbonden
® Intergenerationele relaties bekijken vanuit 4 dimensies
5.2. DE DIMENSIES
5.2.1. DE DIMENSIE VAN DE FEITEN
= kijken naar al de factoren die het bestaan ve persoon beïnvloeden
ð Betrekking op de feiten in iemands leven
bv: gezinssamenstelling, uithuisplaatsing, echtscheidingen, schoolopleidingen, …
Feiten hebben invleod op ouders als de kinderen: huidige generatie, vorige generatie, toekomstige
generatie
Bv: werkloosheid, vroege sterfte ve ouder, kansarmoede, …
Sekse, nationaliteit, religie, persoonlijke geschiedenis, fysieke aspecten
Beeld krijgen vd feitelijke invloeden
ð Genogram = soort stamboom, schematisch overzicht, opgebouwd uit symbolen & herkenbare
tekens zodat je een visueel overzicht krijgt over iemands totale context
5.2.2. DE DIMENSIE VAN DE PSYCHOLOGIE
= dimensie vh intrapsychische (innerlijke v individu) = gaat over wat er zich afspeelt aan behoeften,
emoties, verwerken van feiten en gebeurtenissen, …
Alle psychologische theorieën die ons helpen mens & gevoelsleven te begrijpen behoren tot deze
dimensie
- Ontwikkelingspsychologie - Hechtingstheorieën - Psychodynamische benaderingen
- Psychopathologie
36
GEZINS- EN CONTEXTBEGELEIDING | 2DE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
, 5.2.3. DE DIMENSIE VAN DE INTERACTIES
= dimensie vd communicatie, transacties
ð Omvat datgene wat zich afspeelt tss mensen & zich weerspiegelt in patronen v waarneembaar
gedrag & communicatie
ð Communicatie- en systeemtheorie = basis
Bv: rolpatronen, regels, gedragspatronen, coalities, machtsstructuren, …
5.2.4. DE DIMENSIE VAN DE RELATIONELE ETHIEK
Nagy = eerste jaren duidelijk beïnvloedt door psychoanalyse
ð Kon veel patiënten vanuit dit denkkader helpen
Ethiek = in iedere relatie is er een balans van betrouwbaarheid & wederkerige rechten & plichten
ð Uitgangspunt: mensen moeten aanspreekbaar zijn voor de belangen vd ander en n- steeds enkel
gericht zijn op de bevrediging van hun eigen behoeften
Relationele ethiek: balans tss geven & ontvangen
® Kijken in menselijke relaties naar: betrouwbaarheid en rechtvaardigheid vd relaties en
gerechtigde aanspraken in relaties
® Invloed v voorgaande generaties & hoe men omgaat met die invloeden
® Loyaliteit & balans v geven & ontvangen à basis
= overkoepelende dimensie vd overige dimensies
ð N- los bekijken: kennis van de andere 3 dimensies = onmisbaar
5.3. CONTEXTUELE BEGRIPPEN VANUIT DE 4DE DIMENSIE
5.3.1. LOYALITEIT
= duidt op de verbondenheid tss mensen die ontstaat doordat er tss mensen een wederzijdse
betrouwbaarheid is, die opgebouwd is door verworven diensten en op verantwoordelijkheden die
opgenomen worden in die relatie. Het is een zijnsgegeven en geen gevoel, over de generaties heen
EXISTENTIËLE LOYALITEIT
® Relatie ouder-kind = onveranderlijk
® Door geboorte -> existentiële loyaliteit tss ouder-kind want de loyaliteit is gebonden daan
existentie/ bestaan
® Kan n- w- verbroken, wel ontkend
® Kind is voor altijd verbonden met natuurlijke ouders
® Zijns-loyaliteit = kind dankt existentie aan ouders en tegelijk heeft elk kind recht op liefde,
aandacht en verzorging v natuurlijke ouders
® !!! om existentieel loyaal te kunnen zijn/ de existentie te kennen
VERWORVEN LOYALITEIT
® = loyaliteit die kinderen opbouwen met mensen die hen gepaste aandacht, zorg en liefde geven
® Kan zeer sterk zijn
® Kinderen die opgroeien bij natuurlijke ouders: zowel existentieel als verworven loyaal
® Bijkomende verworven loyaliteiten tav andere mensen (bv: grootouders, familieleden, vrienden,.)
® Ingewikkeld als kinderen n- opgroeien bij natuurlijke ouders (adoptiekinderen) à blijven
existentieel loyaal aan natuurlijke ouders, maar ontwikkelen sterke verworven loyaliteit naar
adoptieouders toe (voorwaarde: dat deze adoptieouders het kind ook openlijk loyaal laten zijn
naar natuurlijke ouders toe)
37
GEZINS- EN CONTEXTBEGELEIDING | 2DE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
, Grootouders – ouders – kind
VERTICALE LOYALITEIT
= loyaliteit tss grootouders – ouders – kind
ð Asymmetrische loyaliteit: kind heeft recht om meer te ontvangen
dan te geven i/d balans v geven – ontvangen
ð Ouder dient meer verantwoordelijkheid op te nemen vr het kind n
s se
dan andersom zu
en
ð Kan niet verbroken w- e rs
B ro
HORIZONTALE LOYALITEIT Vrienden, collega’s, partners, …
= ontstaat door relaties die gekozen w- (bv: vrienden, partners, collega’s …)
ð Verantwoordelijkheid, rechtvaardigheid & wederkerige zorg
ð Symmetrisch: beide partijen investeren evenveel i/d balans v geven & ontvangen
ð Kan verbroken w- maar deze verbroken relaties kunnen terug op gang gebracht w-
DIAGONALE LOYALITEIT
= loyaliteit tss broers & zussen
ð Eerlijkheid = !!! rol
ð Horizontale loyaliteit
ð Omwille van het onverbreekbare karakter -> ook verticaal
LOYALITEITSCONFLICTEN
= ontstaan wnr mensen moeten kiezen tss verticale & horizontale loyaliteit
ð Horen bij het leven
ð Hoe betrouwbaarder de relatie, hoe makkelijker de keuzes
ð Moeilijker als de relaties ¯ betrouwbaar zijn -> balans geven & ontvangen n- zo goed zit
Problematisch wanneer een kind komt klem te zitten tss 2 loyaliteiten
ð Risico op:
ONZICHTBARE LOYALITEIT GESPLETEN LOYALITEIT
= persoon kan n- openlijk loyaal zijn ten aanzien van 1 = kind w- gedwongen loyaal te zijn tegenover de ene ouder
persoon ten koste vd loyaliteit naar de andere ouder
® Vorm v onzichtbare loyaliteit
® Brengt onvrijheid met zich mee en werkt verder in ® Kind voelt zich verscheurd: afgrond tss beiden
op andere relaties ® Onmogelijke keuze: natuur = existentieel loyaal aan
® Destructief op andere relaties beide ouders
® Loyaliteit gaat ondergronds ® Ouders proberen verbinden door te bemiddelen of
® Brengt onveiligheid mee aandacht af te leiden
® Bepaalde gedragingen ® Versterkt wnr ene ouder vertrouwen vh kind i/d
bv: opstandig gedrag tegen pluspapa andere ouder beschadigt
Moeten zoeken naar evenwicht waarbij hij openlijk loyaal GEVOLG: intrapsychische problemen, effect op andere
kan zijn aan alle partijen relaties, roulerende rekening
TAAK HV: meerzijdig partijdig blijven, psycho-educatie
= komen aan bod bij scheidng
ð Hebben invloed op ontwikkeling & toekomst
Loyaliteitsconflicten binnen werkveld ~ bv: geplaatst kind i/e voorziening
- Kind: existentieel loyaal aan ouders
- Kind: verworven loyaal aan hv
38
GEZINS- EN CONTEXTBEGELEIDING | 2DE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
