Examenvragen en antwoorden psychologie & psychopathologie: Januari 2022
- Leg het rouwmodel van Elisabeth Kübler-Ross uit
Dit rouwmodel zegt dat er 5 fases/stadia van rouw zijn. De eerste is de ontkenning (het niet
willen inzien), de tweede is woede, de derde is marchanderen/onderhandelen (als/dan, ern
is een onderliggende angst en hoop voor verandering), de vierde is verdriet/depressie (het
besef) en de laatste is aanvaarding (ik leer ermee omgaan). De kritiek die kwam op dit model
is dat het een lineair karakter heeft ipv een fluctuerend proces. Niet bij iedereen gaat het in
die volgorde zijn of gaan misschien door meerdere stadia tegelijk gaan. Er zijn in
werkelijkheid geen afgelijnde stadia of fasen.
- Woede bij de context uitleggen en hoe ga je daarmee om
Deze vraag gaat over het hoofdstuk over zorglast bij het gezin en de emoties die erbij komen
kijken. Bv wanneer de omgeving de diagnose hoort. Je moet uitleggen aan deze mensen dat
woede een heel normale reactie is. Probeer ook na te gaan welke factoren deze woede
uitlokken zodat je deze kan vermijden. Promoot professionele begeleiding of
zelfhulpgroepen. Weet dat woede vaak niet naar de patiënt gericht is, maar eerder naar de
situatie. Sommigen gaan de woede willen verstoppen/tegenhouden omdat het een
negatieve emotie is, maar dit is ook niet ideaal. Woede is 1 van de 6 primaire basisemoties.
- Oud rouwmodel met nieuw vergelijken
Het rouwmodel volgens Elisabeth Kübler-Ross (zie eerder) en het rouwtakenmodel van
William Worden zijn 2 verouderde modellen. De nieuwere modellen zijn het duaal proces
model van Stroebe en Schut (2002) en het integratief model.
Het rouwtakenmodel zegt dat je bij rouwen 4 taken gaat volbrengen. De eerste taak is het
besef van het verlies (je ziet de werkelijkheid onder ogen), de tweede taak is het ervaren van
pijn van het verlies, de derde taak is het aanpassen (aan het leven zonder de andere) en de
laatste fase is alles een plaats geven (emotioneel, verder gaan met het leven).
Deze modellen zijn verouderd, ze zijn te simplistisch (er wordt geen rekening gehouden met
de persoonlijkhied en de sociale context), ze zijn te beperkend en normerend.
Het duaal proces model beschrijft hoe we na een verlies ons dagelijks leven verder leiden en
hoe we daarbij geconfronteerd worden met het alterneren tussen twee processen: herstel-
georiënteerd proces (herstelgerichte coping) en verlies-georiënteerd proces. Het is een
dynamisch proces omdat je flexibel tussen die twee processen alterneert. De andere
modellen gingen er van uit dat iedereen volgens eenzelfde tempo/zelfde intensiteit/zelfde
manier met rouw omging. Dit is anders in dit model. Wanneer we enkel verliesgericht gaan
werken, is er een gevaar voor overspoelende emoties of chronische rouw. Wanneer we enkel
herstelgericht gaan werkenn, is er gevaar voor niets voelen of een geremde rouw. Vrouwen
zijn eerder verliesgericht, mannen eerder herstelgericht.
Het integratief model gaat uit van een ontwikkelingsperspectief (een nieuwe visie op rouw).
Dit model zegt eigenlijk dat verlies bij het leven hoort en dat het onze identiteit en
levensloop mee bepaalt. Dat de uitingen van rouw afhangen van de band die je had met de
overledene, het karakter van de rouwende, de manier van overlijden, de steun van de
omgeving etc. Het gaat over een dynalisch en actief proces waarbij de rouwende op zoek
gaat naar een nieuw evenwicht. Het rouwproces en de duur ervan ligt niet vast en is
individueel per persoon. Het is ene continu aanpassingsproces.
,- Rouwreacties
Er zijn verschillende soorten rouwreacties. We kunnen ze onderverdelen in dimensies:
lichamelijk, pyschisch, relationeel en betekenisvol. Lichamelijk kan bv huilen zijn, psychisch
gaat over een spectrum van gevoelens (die negatief of positief kunnen zijn), relationeel gaat
vooral over het leren leven zonder een bepaalde persoon en betekenisvol gaat vooral over
wie je zelf nog bent na het verlies.
Er zijn ook enkele alarmsignalen die aantonen dat er professionele hulp nodig is: mensen die
vast komen te zitten in hun gevoelens/gedachten, mensen die langere tijd niet meer kunnen
functioneren in hun dagelijks leven, mensen die hun isoleren op sociaal vlak, mensen die
tekenen van depressie of angstoornissen vertonen, mensen met
zelfdodingsverlangens/gevoelens (gevaar voor zelfmoord).
- Adviezen voor overoptimisme
Deze vraag gaat over het hoofdstuk over zorglast bij het gezin en de emoties die erbij komen
kijken. Bv wanneer de omgeving de diagnose hoort. Ontkenning en overoptimisme kunnen
voorkomen als reactie hierop. Adviseer de mensen dan om de situatie van dag tot dag te
bekijken (we kunnen de toekomst niet voorspellen en het heeft geen zin om de patiënt hoop
te geven of druk op te leggen om bepaalde doelen te halen die misschien niet haalbaar zijn).
Zorg er ook voor dat de patiënt zelf geen gevoelens van falen gaat ervaren door
overoptimisme van de andere gezinsleden. De focus ligt op het positieve herstel.
- Alle rouwmodellen uitleggen met de kritiek
Zie eerder. Er is niet echt kritiek op de 2 nieuwste rouwmodellen.
- Patient empowerment uileggen
Er is een paradigma shift gebeurd: de patiënt centraal naar de patiënt als partner naar de
patiënt als eigenaar. Een empowerde patiënt heeft controle of een gevoel van controle over
het management van zijn conditie in het dagelijks leven. Het gaat dus over zelfcontrole en
over de gedeelde verantwoordleijkheid. Er zijn 4 fases van empowerment: fase 1 is het
uitwisselen van info/ervaringen/kennis tussen patiënt en zorggever, fase 2 gaat over
argumenten uitwisselen (voor-en nadelen) en zo intrinsieke motivatie creëren, fase 3 gaat
over het samen beslissen (tot nu toe dus informed shared descision making, de patiënt kiest
in samenspraak met de zorggever zijn doelen), de laatste fase gaat over het verhogen van de
zelf-effectiviteit van de patiënt (de paiënt moet geloven in zijn eigen kunnen zodat de kans
groter is dat de behanding/therpie gaat slagen).
Over het algemeen gaat het ook over duidelijke communictaie (vb transparantie),
vertrouwen (vertrouwensrelatie opbouwen via trust points), maar ook bepaalde
competenties van de patiënt (vb geletterdheid). Het is samen met de patiënt een doel
opstellen en daar naartoe werken.
Het belang van patient empowerment: voorkomen/verminderen van gevoel van controle-en
autonomieverlies, intrinsieke motivatie creëren, zelf-effectiviteit verhogen, gedeelde
verantwoordelijkheden om zo minder te conflicten te hebben , geeft respect en
zelfbeschikkingsrecht aan de patiënt en de patiënt ervaart een hogere betrokkenheid bij
zichzelf. Er zijn 4 voorwaarden: de zorgever moet opgeleidt zijn om de patiênt mee te laten
sturen, de patiënt moet het zelf willen, de zorgverstrekker moet het toelaten, de patiënt
moet er de capaciteiten voor heben. Er zijn ook 2 hindernissen: het zorgproces is soms niet
soepel genoeg om het toe telaten en veel patiënten zijn er gewoonweg niet tot toe in staat.
, - Shock uitleggen als reactie bij de familie
Deze vraag gaat over het hoofdstuk over zorglast bij het gezin en de emoties die erbij komen
kijken. Bv wanneer de omgeving de diagnose hoort. Een shockreactie ontstaat door veel
emotionele stress en kan ervoor zorgen dat je hersenen bepaalde zaken wegfilteren. Soms
kan het dus zijn dan mensen de uitleg helemaal niet horen (vorm van ontkenning) om
zichzelf te beschermen, geef hun tijd. Zorg ervoor dat mensen zich niet gaan verzetten tegen
zichzelf, laat hun alles op hun eigen tempo verwerken (kan minuten of dagen duren) maar
schakel professionele hulp in wanneer mensen te lang in deze fase zitten.
- De 3 valkuilen bij het omgaan met een belastende gezinssituatie
Een eerste valkuil zijn de functionele en disfunctionele aanpassingspatronen. Wanneer de
mantelzorg/het gezin zich aanpast aan de zorgsituatie, de patiënt laat doen wat hij kan en
iedereen zijn eigen leven toch kan behouden, spreekt men van een functioneel
aanpassingspatroon. Bij een disfunctioneel aanpassingspatroon gaat de patiënt de focus
worden van het gezin (alles wat ze doen draait om de hem) en ze gaan hun eigen leven niet
meer kunnen leiden.
Een tweede valkuil is een foutief/niet-helpend ziekte-inzicht bij de patiënt. Dit kan voor
frustraties zorgen bij de mantelzorg omdat dit de coping van de patiënt beïnvloedt.
Een derde valkuil zijn de beperkte mogelijkheden tot nazorg. Dit gaat dan vb over
wachtlijsten, terugbetalingen, een multi-disciplinar team dat wegvalt na ontslag, etc.
- Een patient gaat terug thuis na ziekenhuisopname: familie zorgt voor thuisverzorging. Welke
problemen kunnen ze tegenkomen (hoe reageert de familie hierop: 2 manieren van coping
geven).
De problemen die ze kunnen tegenkomen zijn de valkuilen die hierboven staan. (de manieren
van coping kunnen gaan over de invloed van stress: vormen van coping). Van Buken en
Swank (2000) stelden dat er 4 soorten coping zijn: probleemgeoriënteerde gedragsmatige
(actieve coping en meest efficiënt), probleemgeoriënteerde cognitieve coping (herkaderen),
emotiegeoriënteerde gedragsmatige coping (vb emo eters), emotiegeoriënteerde cognitieve
coping (erober praten). Er zijn ook vormen van coping die een positief invloed hebben op
stress: spirituele coping (denkpatronen/handelingen uit religieuze overwegingen en gaat
over cognitief herkaderen/sociale steun/gevoel van controle), humor (relativeren,
beheersen, afstand nemen), proactieve coping (impact van stressoren minderen door op
voorhand te handelen, opbouw van reserves, herkennen/evalueren van stressoren). 2
manieren van coping zouden ook kunnen gaan over de fynctionele en disfunctionele
aanassingspatronen die in de eerste valkuil worden besproken.
- Wat is het meest gebruikte rouwmodel van vroeger? Wat is de kritiek daarop? Welk model
wordt er nu gebruikt?
Het model van Eliabeth Kübler-Ross is het meest onderwezen rouwmodel van vroeger. De
kritiek op dit model: in werkelijkheid zijn er geen afgelijnde fasen. Het model heeft een
lineair karakter ipv dat het een fluctuerend proces is. Niet iedereen ervaart al deze fases en
ook niet standaard in die volgorde. Het integratief model en duaal proces model worden nu
het vaakst gebruikt.
