Samenvatting Nederlands
Luisteren en spreken
Het is belangrijk om als leerkracht ook rekening te houden met de vaardigheid luisteren en spreken.
Begrijpend luisteren wordt als eerste ontwikkeld.
‘Luisteren’ is eigenlijk niet hetzelfde als ‘goed kunnen horen’
1) Want goed kunnen horen is een natuurlijk ontwikkelingsproces dat na het vijfde levensjaar
normaal is afgerond.
2) Luisteren daarentegen is aangeleerd gedrag/ een aangeleerd denkproces waarbij de volgende
puntjes een belangrijke rol bij spelen:
a. Horen
b. Concentreren
c. Het vermogen tot onderscheiden
d. Herinneren
e. Begrijpen
Luisteren gaat ook veel verder dan het registreren van omgevingsgeluiden;
Luisteren is een bewust, actief, producerend, intentioneel, gestuurd en structurerend optreden.
Het verschil met ‘kunnen horen’ is dat de luistervaardigheid door oefening verbeterd kan worden.
Luistervaardigheid beïnvloedt de sociale interactie.
DRM zo belangrijk binnen en buiten het schoolleven.
Spreek je mee?
Kinderen leren zelf spreken = niet juist
Elk kind, ongeacht zijn sociale achtergrond, verwerft op jonge leeftijd spontane taalverwerving in zijn
werk gaat.
Hoe verwerven kinderen taal?
0-5 jaar: kind leert moedertaal
Volwassenen reageren positief als kinderen hun taaluitingen imiteren -> beloning bij goed reageren op
een prikkel uit hun omgeving.
Door het luisteren naar anderen leert het kind spraakklanken te produceren die lijken op de doeltaal.
Kinderen imiteren niet alleen, maar experimenteren ook met taal. Bv. hij loopte
Volgens Chomsky (jaren ’60)
‘Alleen mensen kunnen taal verwerven en mensen kunnen alle talen verwerven.’
Visie: elke taalgebruiker = creatief bezig
Hij maakt zelf de zinnen die nieuw zijn, vanuit zijn eigen creatief vermogen.
De nadruk ligt op datgene dat zich afspeelt in het hoofd van de taalgebruiker. En minder op de
aangeboden taal, maar naarmate meer onderzoek blijkt dat de aangeboden taal belangrijk is
voor de ontwikkeling voor de goede taalontwikkeling van het kind.
,Hoe beter de aangeboden taal, hoe beter de taalontwikkeling.
Veel wetenschappers en taaldidicti zijn het eens over dat de ontwikkeling van mondiale
taalvaardigheid van de leerlingen drie ingrediënten moeten bevatten:
1) Een rijk, interessant en begrijpelijk taalaanbod,
2) Veel kansen voor spreken door de leerlingen,
3) Feedback op de productie en het begrip van de leerlingen
Taalaanbod
Taal is belangrijk doorheen de hele dag!
We doen namelijk aan taalontwikkelend lesgeven nl. door hoe je taal aan bod laat komen in alle andere
vakgebieden.
Een rijk luister- en spreekklimaat omvat de confrontatie met diverse mondelinge bronnen en diverse
spreekpartners.
Bv. authentiek luistermatriaal (Karrewiet), in gesprek gaan met anderen, samenwerken met leerlingen
van andere klassen/scholen
! betrokkenheid van de taalleerders en de begrijpelijkheid van het aanbod + nieuw materiaal
aanbieden
A) Betrokkenheid
Nodig voor kinderen ontvankelijk te maken voor de aangeboden taal
Geen openheid, interesse tot => taal komt niet binnen
Interesse zoeken van leerlingen is belangrijk
o Hoe?
▪ Motiverende teksten/ onderwerpen aanbieden
▪ Voorkennis activeren
▪ Ervaringen laten opdoen
B) Begrijpelijkheid
Voorwaarde om taal binnen te laten komen
Is de taal te ingewikkeld? Dan verslapt de aandacht.
Rond elk woord en elke uitdrukking slagen wij informatie op in ons hoofd. Alles is verbonden met elkaar
op basis van de volgende vier puntjes:
1. Fonologie:
a. De klank van het woord.
2. Syntaxis:
a. De manier waarop het woord zich gedraagt in een zin.
3. Semantiek:
a. Informatie waar het woord zich naar verwijst.
4. Pragmatiek
a. De connotaties die het woord oproept en communicatieve contexten waarin het al
dan niet past om te gebruiken.
,Hoe kan je taal snel begrijpen?
Door o.a. gebruik te maken van de volgende dingen:
• Visuele voostellingen,
• Taal die de leerlingen al verworven hebben,
• Persoonlijke ervaringen gebruiken van leerlingen,
• Kennis uit de leefwereld van de leerlingen gebruiken,
• …
C) Nieuw taalaanbod
Het is belangrijk de leerlingen nieuw taalaanbod te geven dat net boven hun niveau zit, want anders
verleggen ze hun grenzen niet.
MAAR er zijn wel aandachtspuntjes hiervoor:
De leerlingen moeten geïnteresseerd zijn want anders hebben ze meer moeite om die betekenissen
van de woorden op te nemen.
En om een rijk taalaanbod aan te bieden moet je dus gebruik maken van:
1. De betrokkenheid
2. De begrijpelijkheid
3. Nieuwe woorden
Taalproductie
Leerlingen hebben nood aan zelf taal te produceren.
Taal vraagt heel wat mentale operatie buiten het begrijpen.
MAAR hoe begrijp je taal?
Je moet taal aangeboden krijgen zodat je linken met concepten kan maken.
Er zijn verschillende stappen voor taal te produceren:
1. Conceptualiseren:
Ideeën bijeen schrapen, een eigen mening vormen, een argument bedenken, verhaal
verzinnen.
2. Formuleren:
Ideeën in taal gieten; woorden en zinnen erbij bedenken.
3. Articuleren:
Andere klanken uitspreken, intonatie regelen.
, Hoe spreekvaardig worden?
Leerlingen moeten veel kansen krijgen om dit in school en in de klas toe te kunnen passen:
o Ze mogen/kunnen hun mening geven,
o Instructies geven,
o Info doorgeven,
o …
Het is niet genoeg dat een leerkracht leerlingen spreekkansen biedt. Want niet elke leerling
gaat die kans nemen door enkel a.d.h.v. klasgesprekken. Het is dus belangrijk als leerkracht
om oog te hebben voor dat alle leerlingen aan bod komen bij spreekoefeningen.
Leerkrachten moeten de spreekkansen vergroten door de leerlingen spreekdrang te laten
ervaren, deze spreekdrang kan ontstaan door als:
o De leerling zich betrokken voelt bij het onderwerp of het onderwerp zelf mag
bepalen,
o De leerling het gevoel heeft dat hij iets van zichzelf (een eigen ervaring, een eigen
opinie, een eigen idee) in het gesprek mag inbrengen,
o De leerling zich veilig voelt, in de zin dat hij gerust is dat zijn bijdrage niet negatief
beoordeeld zal worden.
WEET WEL DAT OOK AL HEBBEN ZE DEZE SPREEKDRANG, NIET ELKE LEERLING ER ALTIJD IN ZAL
SLAGEN TE ZEGGEN WAT HIJ EFFECTIEF WILT ZEGGEN. DIT HANGT AF VAN HOE DE JUF OF MEESTER
REAGEERT OP WAT ZE PROBEREN TE ZEGGEN.
Feedback
Het taalvermogen van kinderen wordt gestimuleerd door hen feedback te geven op hun taaluitingen
zodat deze verbeterd, uitgebreid en verfijnd kunnen worden.
Het is dus voor de leerkracht belangrijk de leerlingen hierin te begeleiden, ondersteunen en te
stimuleren door feedback te geven.
Voor wat kan feedback worden gebruikt?
Positieve bevestiging dat de leerlingen goed op weg zijn.
Indien er iets mis is met de taaluiting dan is dit een middel om te corrigeren, aan te vullen of
om verheldering te vragen.
Verschillende vormen van feedback:
a) Verbeterend herhalen:
Het is belangrijk om als lkr. in het oog te houden dat de meeste spreektalen als doel hebben
om een betekenisvolle boodschap op een duidelijke manier over te brengen. Indien er
taalfouten zijn die deze boodschap in de weg staan, verbeter je deze impliciet. Maar hoe
verbeter je deze zonder te veel te focussen op expliciete foutencorrecties (zoals ‘het is niet ‘jij
heeft’, dat moet ‘jij hebt’ zijn’)?
o Deze fouten kunnen verbeterd worden door bijvoorbeeld de juiste verwoording in te
bedden in de herfraseringen of uitbreidingen op wat kinderen zeggen. Op deze manier
kan het gesprek zonder problemen verder lopen omdat je op een niet-bedreigende
manier hebt verbeterd.
o Het verbeteren van fouten, moet altijd een veilig klimaat zijn voor de leerlingen!
