Principe-ethiek: model voor argumentatie (zeer dominant aanwezig in de ethiek)
Geschiedenis
Jonge wetenschap: jaren ’60: ontstaan door snelle evoluties in de geneeskunde
Tot jaren ’50: niet veel ethische vragen te stellen
→ Als arts moest je al je opties maximaal inzetten
Na oorlog: snelle evolutie -> kantelmoment
→ Artsen gaan wel nadenken wat ze gaan doen/niet doen
→ Ze kunnen almaar meer
→ Is wat we kunnen doen ook goed om dat effectief te doen?
Op dat moment in VS: oprichting grote centra voor ethiek
→ Washington
→ NY
Daarna bereikt ethiek Europa
→ Begin jaren ’80: centra in Barcelona, Rijsel
→ ’86: Leuven
Ethiek: ook heel oud
→ Hippocrates: de eed van Hippocrates
→ Toen al: wat moet de arts doen om goed te doen?
Vandaag: kritische reflectie op de maatschappij
Casus: psychiatrie
Vrouw / 43 / vraag naar euthanasie / actief leven / burgerlijk ingenieur / paar jaar gestopt met
werken / verdieping: paranormale + boeken hierover / zoon die ze alleen opvoedde want man
overleden / nieuwe partner / geen terminaal lijden maar ondragelijk psychisch lijden -> wil daarom
euthanasie / depressie / zelfmoordpoging / is gedecideerd voor de euthanasie / tevreden over leven /
bekijkt de euthanasie rationeel + goed onderbouwd
Hoe pak je dit aan?
Welke theorieën/argumentaties gebruik je?
!! Ethiek ≠ puur intuïtieve spontane reactie
Ethiek: rationele argumentatie/redenering die je opzet
4 belangrijke principes
Ethisch conflict: wanner 2 of meer van de principes met elkaar in conflict komen
1) Respect voor autonomie: wensen van wilsbekwame patiënt moet je respecteren
Redelijk jong principe: ’60: komt door maatschappelijke evolutie (mei ’68, democratisering)
Arts was/is machtig/heeft gezag: vroeger nog veel meer dan nu.
1
, Autonomie: kritische in vraagstelling van de macht vd arts: arts moet in overleg met patiënt
beslissen
Vb. in de casus: patiënte is wilsbekwaam, heeft duidelijke wens om te sterven
2) Nonmaleficence: ‘geen kwaad doen’
Arts mag patiënt geen kwaad berokkenen. Patiënt mag er niet slechter aan toe zijn door de
interventie dan wanneer je geen interventie zou doen.
Eeuwenoud principe: Hippocrates: eerste zin in de eed: ‘eerst en vooral doe geen kwaad’
Vb. in de casus: berokken je de vrouw schade door euthanasie?
3) Beneficence: je moet de patiënt beter maken
4) Rechtvaardigheid: gelijke toegang tot gezondheidszorg
Vb. Pia, medicatie van €1,9 miljoen -> is dit ethisch verantwoord om als bedrijf zoveel geld te
vragen?
Terug naar casus:
Principes: respect voor autonomie vs nonmaleficence
Kenmerken van de principe-ethiek
1) Oplossingsgericht: ook al gaat het om problemen waar niet echt perfecte oplossing voor is.
Conflict v 2 principes: welk principe geef je voorrang?
Casus: autonomie gaat voor op nonmaleficence
2) Nadruk op respect voor de autonomie
3) Nadruk op ‘wat moet ik doen?’
Kritiek op deze benadering
Simplistisch: er worden dingen vergeten
→ Geen aandacht voor morele houding/verhouding tot de casus
Menselijk gedrag: observeerbare gedrag (euthanasie uitvoeren) tov manier waarop/attitude
tov de patiënt
Vb. patiënt wassen: wasprocedure (stappen doorlopen) tov al dan niet respect tonen of niet
(privacy)
Attitude/houdingen zijn ook heel relevant voor de ethiek maar worden genegeerd in de
principe benadering
→ Focus op eenmalige beslissingen: euthanasie of niet?
Volledige zorgproces moet ook meegenomen worden.
Vraag is niet: is euthanasie ethisch verantwoord
Maar: wat is de ethische kwaliteit van zorg die de arts levert?
8 stadia in het euthanasie zorgproces: kan op paar dagen maar evengoed weken/maanden
1) Verpleegkundigen voelen aan dat patiënt met iets zit, dat de vraag misschien komt
2) Moment van eerste euthanasievraag door patiënt
3) Gesprek met patiënt: exploreren wat er achter de euthanasie zit, zijn er andere
opties om aan de wensen tegemoet te komen (vb. beter pijnbestrijding)
4) Beslissing
5) Uitvoeren van de beslissing: met patiënt bespreken hoe/wat/met wie…, afspraak
maken
2
, 6) Directe voorbereiding voor de euthanasie
7) Uitvoeren van de euthanasie
8) Nazorg: voor dode, emotionele opvang familie, administratie
→ Ethische problemen lostrekken uit de context
Context in zeer belangrijk om probleem te begrijpen
Relationele context: familie, vrienden, zorgrelatie
Vb. casus: wat met zoon, nieuwe partner
Institutionele context: zorgsetting (euthanasie in ziekenhuis, thuiszorg, …)
In ziekenhuis veel meer omkadering, ethische commissie
Maatschappelijke context:
Vb. België vs Frankrijk: andere wetgeving, in Frankrijk is er niet te mogelijkheid
Daarom volgen we principe-ethiek niet!!
Andere benadering nodig want: 3 problemen
1e probleem: principe-ethiek: ~ doktersethiek: gaat er vanuit dat alleen artsen geconfronteerd
worden met euthanasie, dat alleen arts ethische verantwoordelijk heeft.
Andere benadering: meer ‘ethiek van de gezondheidszorg’ ipv ‘medische ethiek’
Vb. in de 8 fasen: arts niet de hoofdpersoon, wel diegene met wettelijke bevoegdheid.
→ Verpleegkundige heeft de hoofdrol in euthanasie-zorgproces
→ Heeft dus ook zeker een verantwoordelijkheid: ‘verpleegkundige ethiek’
→ Maar ook ziekenhuis-managers: zij ontwikkelen het kader voor de zorg
Kader bepaalt de ethische kwaliteit van de zorg: vb arts die max een kwartier krijgt voor een
consultatie -> kan minder goeie zorg leveren
→ Vb. PIA: ook farmaceutica CEO’s spelen rol
Ethiek van de gezondheidszorg
2e probleem: teveel nadruk op respect voor autonomie
→ Vele andere ethische principes zijn ook belangrijk.
→ Vaak ook niet bruikbaar: wilsonbekwaamheid
vb neonatologen die veel te vroeg geboren baby’s reanimeren
o Baby grote kans op blijvende schade
vb dementerend
Verschil tussen de twee vb: dementerend persoon is wel heel leven wilsbekwaam geweest.
o Volstrekte wilsonbekwaamheid (baby) vs gewone wilsonbekwaamheid
3e probleem: principe-benadering is zeer paternalistisch
Fout om theorie toe te passen op concrete casussen
Beter: vanuit de concrete casus en de beleving een ethische reflectie en theorie opbouwen
Waardigheidsbevorderende zorg
Vertrekken vanuit de beleefde ervaring van de mensen: bottum-up
Lived experience = starting point: kwetsbaarheid
Interpretative dialgue: oplossing zoeken adhv dialoog ~ essentie van zorg: je wilt naar een oplossing
die de waardigheid van de patiënt zoveel mogelijk ondersteunt.
3
, Schema: kwetsbaarheid → waardigheid
3 pijlers
1) Concreet beleefde ervaringen:
Niet alleen de patiënt, ook familie, hulpverleners
Proberen om de ervaring te begrijpen.
Hoe kan je de beleving kennen van de mensen?
o Wetenschappelijk onderzoek: kwalitatieve onderzoeksmethodes:
Vb. langdurige interviews, dieptegesprekken (wel kleine populatie)
(kwantitatief: vragenlijsten, nadeel: beperkte oppervlakkige antwoorden, wel grote
populatie)
Kwalitatief onderzoek zorgt voor enorme emancipatorische kracht: laat de stem van de
patiënt/verpleegkundige/familieleden horen -> daar werd nooit rekening mee gehouden.
Ethiek was vroeger vooral theoretisch (filosofisch): nu ook grote tak empirische ethiek
(interview-studies)
Centrale beleving van de ethische ervaring is kwetsbaarheid.
Niet alleen kwetsbaarheid bij patiënt maar ook bij familie, arts, …
Grote tegenstelling met principlisme: dat vertrekt vanuit sterkte, wilsbekwaamheid
Dit model vertrekt vanuit zwakte, kwetsbaarheid
2) Interpretatie-in-dialoog
Proberen elkaar te begrijpen, zo tot een consensus komen.
Opvattingen die mensen uiten lijken duidelijk maar dat zijn ze vaak helemaal niet
Vb. ‘ik wil euthanasie’: lijkt duidelijk maar meestal willen de patiënten in de praktijk toch geen
euthanasie maar iets anders wat ze niet kunnen verwoorden.
Interpretatie: proberen begrijpen wat er achter de woorden zit van de patiënt
Vb. pijnprobleem
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur anneingelbrecht. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €5,39. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
