Resume
Samenvatting Bestuur, Beleid en Organisatie in het werkveld
- Établissement
- Hogeschool Gent (HoGent)
Samenvatting van de lessen en de cursur van Bestuur, Beleid en organisatie in het werkveld.
[Montrer plus]
Aperçu du contenu
BESTUUR, BELEID EN ORGANISATIEIN HET WERKVELD
Sociaal werk
SCHOOLJAAR 2022-2023
,Inhoud
1. Welfare mix ............................................................................................................................................................... 7
1.1. Positie sociaal werk ........................................................................................................................................... 8
1.2. Verschuivende verhoudingen ........................................................................................................................... 9
2. Middenveld in kaart ................................................................................................................................................ 10
3. Een kleine geschiedenis. Met zevenmijlslaarzen door de geschiedenis van het sociaal-cultureel middenveld. ... 10
3.1. 1850 – 1945: de sociale kwestie als oorsprong .............................................................................................. 11
3.2. 1945-1975: de hoogconjunctuur van de naoorlogse verzorgingsstaat .......................................................... 13
3.3. 1975-1990: het middenveld onder druk in crisistijden ................................................................................... 14
3.4. 1990-2009: nieuwe uitdagingen in een globale samenleving ........................................................................ 16
3.5. Klassieke en/of nieuwe rollen voor Een vernieuwend middenveld ............................................................... 17
4. Welke functie speelt het middenveld vandaag?..................................................................................................... 17
Hoofdstuk 3 het openbaar bestuur................................................................................................................................. 18
Situering ...................................................................................................................................................................... 18
1. De wereld van de publieke sector........................................................................................................................... 18
1.1. Situering: een ontleding van de publieke sector ............................................................................................ 18
1.2. Kernbegrippen Publieke sector ....................................................................................................................... 18
1.3. Openbaar bestuur ........................................................................................................................................... 19
2. Klassieke overheid................................................................................................................................................... 19
2.1. Klassieke Overheid of staat als één van de sferen in de samenleving ............................................................ 19
2.2. Klassieke overheid........................................................................................................................................... 19
2.3. Klassieke administratie: hiërarchisch gezag.................................................................................................... 21
3. De semi-overheid .................................................................................................................................................... 21
3.1. Semi overheid: hiërarchisch gezag.................................................................................................................. 24
3.2. Klassieke overheid? Semi-overheid? .............................................................................................................. 24
4. De overheid in netwerking...................................................................................................................................... 25
4.1. Non-profitorganisaties .................................................................................................................................... 26
4.2. Verzuiling en corporatisme ............................................................................................................................. 26
4.3. Sturing in netwerkvorm .................................................................................................................................. 26
4.4. Zelfsturing ....................................................................................................................................................... 27
4.5. Marktsturing ................................................................................................................................................... 27
5. Van bureaucratie naar New Public Governance ..................................................................................................... 28
5.1. Het bureaucratiemodel van weber ................................................................................................................. 28
5.1.1. Bureaucratiemodel van weber - kritieken .............................................................................................. 29
5.2. Het sociaal werkt worstelt met de bureaucratie (sociaal.NET) ...................................................................... 29
5.3. New Public Management ................................................................................................................................ 29
5.4. New Public Governance .................................................................................................................................. 30
5.5. Tot slot ............................................................................................................................................................ 31
1
,6. MULTI LEVEL GOVERNANCE: een blik op het welzijnsbeleid .................................................................................. 32
6.1. Multi level governance – dimensies ............................................................................................................... 32
6.1.1. Verticale taakverdeling ........................................................................................................................... 32
6.1.2. Horizontale taakverdeling ....................................................................................................................... 32
6.1.3. Complementaire taakverdeling .............................................................................................................. 32
6.1.4. Overlappende taakverdeling ................................................................................................................... 33
6.2. Verschillende bestuursniveaus in het welzijnsbeleid ..................................................................................... 33
6.2.1. Welzijn op federaal niveau ..................................................................................................................... 33
6.2.2. Beleidsdomein welzijn op Vlaams niveau ............................................................................................... 33
6.2.3. De lokale overheid en welzijn ................................................................................................................. 33
7. De bestuurlijke organisatie van het Vlaams Welzijnsbeleid ................................................................................... 34
8. De lokale overheid .................................................................................................................................................. 34
A. De gemeente ....................................................................................................................................................... 34
B. Het OCMW .......................................................................................................................................................... 34
B.1. Historisch perspectief: 1925 - COO .................................................................................................................. 34
B.2. Historisch perspectief: 1976 - OCMW ............................................................................................................. 35
B.3. Maatschappelijke integratie ............................................................................................................................ 37
OCMW = een keerpunt ........................................................................................................................................... 37
Decreet lokaal bestuur ............................................................................................................................................ 37
Opdracht lokale overheid ....................................................................................................................................... 38
Twee soorten dienstverlening ................................................................................................................................ 38
Hoofdstuk 4: lokaal sociaal beleid .................................................................................................................................. 39
1. Sociaal beleid en bevoegdheidsverdeling ............................................................................................................... 39
1.1. Sociaal beleid .................................................................................................................................................. 39
2. Lokaal Sociaal Beleid ............................................................................................................................................... 40
2.1. Wat is lokaal sociaal beleid? ........................................................................................................................... 40
Het gaat om:............................................................................................................................................................ 40
2.2. Uitdagingen lokaal sociaal beleid.................................................................................................................... 41
2.2.1. Evolutie ................................................................................................................................................... 41
2.2.2. De lokale overheid en sociaal beleid....................................................................................................... 41
2.2.3. Decreet lokaal sociaal beleid................................................................................................................... 41
2.3. 2004: Decreet lokaal sociaal beleid (LSB) ....................................................................................................... 41
2.3.1. Decreet lokaal sociaal beleid – 4 pijlers .................................................................................................. 42
2.3.2. Decreet lokaal sociaal beleid................................................................................................................... 42
2.4. 2017 - 2018: Nieuw decreet lokaal sociaal beleid .......................................................................................... 42
2.4.1. Krijtlijnen nieuw decreet lokaal sociaal beleid........................................................................................ 42
2.4.2. Instrumenten .......................................................................................................................................... 43
3. Lokaal beleid: het verhaal van de moeilijkheden en de mogelijkheden................................................................. 43
2
, 3.1. De impact van de Vlaamse overheid op het Lokale. ....................................................................................... 43
3.1.1. Verkokering ............................................................................................................................................. 44
3.1.2. Vlaamse overheid stuurt tot op het microniveau ................................................................................... 44
3.2. Maakt lokaal beleid het verschil? ................................................................................................................... 45
3.3. Uitdagingen ..................................................................................................................................................... 46
Hoofdstuk 5 Verschuivende verhoudingen: vermarkting ............................................................................................... 49
1. Een beladen fenomeen ........................................................................................................................................... 49
1.1. Welfare mix: vermarkting ............................................................................................................................... 49
2. Conceptueel kader .................................................................................................................................................. 50
2.1. (Liberale) marktprincipes ................................................................................................................................ 50
2.2. Quasi-markt..................................................................................................................................................... 51
2.3. Vermarkting werkveld..................................................................................................................................... 52
2.4. Vormen van hybridisering - globaal ................................................................................................................ 52
3. Economisering ......................................................................................................................................................... 52
3.1. Commercialisering .......................................................................................................................................... 52
3.2. Conversie......................................................................................................................................................... 53
4. Managerialism......................................................................................................................................................... 53
4.1. Corporatisering ............................................................................................................................................... 53
4.2. Vermarkting .................................................................................................................................................... 53
4.3. Professionalisering .......................................................................................................................................... 54
4.4. Venture philantropy ........................................................................................................................................ 55
5. Kritische reflectie .................................................................................................................................................... 55
6. Sociaal ondernemen ............................................................................................................................................... 55
6.1. Wat is sociaal ondernemerschap? .................................................................................................................. 55
7. Begrippenlijst .......................................................................................................................................................... 56
Hoofdstuk 6: social profit en sociaal ondernemen ......................................................................................................... 57
1. Social profit ............................................................................................................................................................. 57
1.1. Situering .......................................................................................................................................................... 57
2. Social profit als sector ............................................................................................................................................. 57
2.1. Diensten van de social profit .......................................................................................................................... 57
2.2. Social profit, non profit of not for profit? ....................................................................................................... 58
2.3. De sector ......................................................................................................................................................... 58
3. Sociale economie .................................................................................................................................................... 59
3.1. Situering van de sociale economie ................................................................................................................. 59
Introductie .............................................................................................................................................................. 59
Omschrijving van de sociale economie ................................................................................................................... 59
3.2. Het collectief maatwerk .................................................................................................................................. 60
Definiëring van collectief maatwerk ....................................................................................................................... 60
3
, Collectief maatwerk: hoe werkt dat?...................................................................................................................... 61
3.3. De lokale diensteneconomie........................................................................................................................... 61
Definiëring lokale diensteneconomie ..................................................................................................................... 61
Lokale diensteneconomie: hoe werkt dat?............................................................................................................. 63
3.4. De arbeidsmatige activiteiten ......................................................................................................................... 63
Definiëring arbeidsmatige activiteiten.................................................................................................................... 63
Arbeidsmatige activiteiten: hoe werkt dat? ........................................................................................................... 64
3.5. Kritische overschouwing ................................................................................................................................. 65
4. Sociaal ondernemen ............................................................................................................................................... 65
4.1. Situering .......................................................................................................................................................... 65
Inleidend ................................................................................................................................................................. 65
Wat is dat sociaal ondernemen dan precies? ......................................................................................................... 65
Angelsaksische en continentale visie ...................................................................................................................... 65
OESO definitie ......................................................................................................................................................... 66
4.2. Sociale ondernemingen .................................................................................................................................. 66
Inleiding ................................................................................................................................................................... 66
Een definiëring ........................................................................................................................................................ 67
4.3. Naar een definiëring ....................................................................................................................................... 67
3 dimensies ............................................................................................................................................................. 68
Soorten sociale ondernemingen (indeling EMES) ................................................................................................... 69
Een toepassing ........................................................................................................................................................ 71
4.4. Sociaal ondernemen en sociale innovatie ...................................................................................................... 71
4.5. De sociaal ondernemer ................................................................................................................................... 73
Starten met een voorbeeld ..................................................................................................................................... 73
De sociaal ondernemer ........................................................................................................................................... 73
Nog een aantal voorbeelden................................................................................................................................... 74
4.6. Kritische overschouwing ................................................................................................................................. 74
Hoofdstuk 7 Vermaatschappelijking van de zorg- en dienstverlening als beleidsontwikkeling ..................................... 75
1. Situering en opbouw ............................................................................................................................................... 75
1.1. Welfare mix ..................................................................................................................................................... 75
2. Wat betekent vermaatschappelijking als beleidsontwikkeling in het sociaal werk?.............................................. 76
2.1. Vermaatschappelijking.................................................................................................................................... 76
2.2. Conceptuele origines jaren 60 ........................................................................................................................ 76
2.3. Conceptuele origines jaren 60 ........................................................................................................................ 76
2.4. Conceptuele origines jaren 60 ........................................................................................................................ 77
2.5. Vermaatschappelijking.................................................................................................................................... 77
3. De negen beloften van nabijheid (niet kennen voor examen!) .............................................................................. 78
3.1. Negen beloften van nabijheid ......................................................................................................................... 78
4
,4. Verschuivende rol SW ............................................................................................................................................. 78
4.1. Mantelzorgplan ............................................................................................................................................... 80
5. Beleid ondersteuning personen met een handicap ................................................................................................ 80
5.1. Innovatie in de zorg voor PMH ....................................................................................................................... 80
5.2. Hoe was het voor PVF? ................................................................................................................................... 80
Zorg georganiseerd door de verzorgingsstaat ........................................................................................................ 80
En toen kwam PVF .................................................................................................................................................. 81
PVB ontstond vanuit PAB en PGB ........................................................................................................................... 81
Perspectiefplan 2020 .............................................................................................................................................. 81
Hoofdstuk 8 actieve welvaartsstaat ................................................................................................................................ 83
1. Vermaatschappelijking............................................................................................................................................ 83
2. Driehoek welfare mix .............................................................................................................................................. 83
3. Actieve welvaartsstaat: Een uitweg uit de crisis van de verzorgingsstaat.............................................................. 83
3.1. Verzorgingsstaat onder druk........................................................................................................................... 83
3.2. Veranderde economie (jaren ’50 – ’60) .......................................................................................................... 83
3.3. Veranderde gezinsopvattingen (eind jaren ’60) ............................................................................................. 84
3.4. Ongelijke spreiding risico’s.............................................................................................................................. 84
3.5. Nationale solidariteit....................................................................................................................................... 85
3.6. Actieve welvaartsstaat .................................................................................................................................... 85
4. Activering: Een term met vele normatieve ladingen .............................................................................................. 86
4.1. Activering als containerbegrip ........................................................................................................................ 86
1) Activering als disciplinering............................................................................................................................. 86
2) Activering als recht.......................................................................................................................................... 87
3) Activering als onderdeel van macro-economische politiek (ifv economie, tewerkstelling… als land) ........... 87
4) Activering in functie van sociale cohesie ........................................................................................................ 88
5. Activering als werkveld: Praktijkvoorbeelden......................................................................................................... 88
5.1. Wie doet wat? ................................................................................................................................................. 88
5.2. Arbeidsactivering t.e.m. Arbeidszorg .............................................................................................................. 88
5.3. Arbeidsactivering i.k.v. maatschappelijke integratie ...................................................................................... 89
5.4. Sociale activering ............................................................................................................................................ 89
5.5. Maatschappelijke activering in het SCW......................................................................................................... 90
Hoofdstuk 9: participatiesamenleving ............................................................................................................................ 91
1. Situering .................................................................................................................................................................. 91
1.1. Driehoek welfare mix ...................................................................................................................................... 91
2. Het ontstaan van de participatiesamenleving ........................................................................................................ 91
2.1. Mondige en kritische burgers ......................................................................................................................... 91
2.2. Verschuivingen in de vzst ................................................................................................................................ 92
2.3. Post-traditionele samenleving ........................................................................................................................ 92
5
, 2.4. Participatiesamenleving .................................................................................................................................. 92
2.5. Concrete initiatieven ....................................................................................................................................... 92
Participatory budgetting ......................................................................................................................................... 92
Burgerinitiatieven ................................................................................................................................................... 92
Commons ................................................................................................................................................................ 93
3. Valkuilen van de participatiesamenleving .............................................................................................................. 93
3.1. Onwaarschijnlijk? ............................................................................................................................................ 93
3.2. Onrealistisch? .................................................................................................................................................. 93
3.3. Onwenselijk? ................................................................................................................................................... 94
Hoofdstuk 10: transitiebeweging in instituties voor collectieve actie............................................................................ 94
1. Situering & opbouw ................................................................................................................................................ 94
1.1. Driehoek welfare mix ...................................................................................................................................... 94
2. Transitiebeweging ................................................................................................................................................... 95
3. Energie als voorbeeld .............................................................................................................................................. 96
4. Instituties voor collectieve actie ............................................................................................................................. 96
4.1. Commons of ICA’s ........................................................................................................................................... 96
4.2. De grammatica van de commons ................................................................................................................... 97
4.3. KERNBEGRIPPEN BIJ FUNCTIONEREN VAN BURGERCOLLECTIEVEN ............................................................... 97
4.4. Commons = eeuwenoud gegeven................................................................................................................... 97
Commons onder druk door modernisering ............................................................................................................ 97
4.5. Coöperaties – vroeger en nu ........................................................................................................................... 97
4.6. ICA’s in B/ EU / NL .......................................................................................................................................... 98
5. Vraagstukken voor de toekomst ............................................................................................................................. 98
6
,Bestuur, beleid en organisatie van het werkveld
1. Welfare mix
= verhouding tussen overheid, markt, gemeenschap en middenveld
Collectieve welvaart / welzijn wordt gecreëerd door combinatie van overheid, gemeenschap, en vrije markt
• Vb energiecrisis: gaat over welvaart, bestaanszekerheid van de mensen
o Overheid grijpt in door regelgeving, subsidies… op verschillende
niveaus.
o Markt speelt een rol door met bepaalde initiatieven,
marktprincipes aanpassen…
o Gemeenschap: mensen nemen zelf ook initiatieven,
werkplekken delen tijdens thuiswerk, coöperatieven (groep
mensen die buiten de markt voor energie zorgen en deze
delen)…
→ Creëert allemaal welvaart
• Bv ouderenzorg, onderwijs…
OVERHEID
• Verdeelde belangen → Gemeenschappelijk belang
• Werkt vooral met: wetten, regels, procedures, rechten, voorzieningen → uit het principe van
rechtsgelijkheid
o Zorgen dat iedereen gelijk wordt behandeld = legitimiteit
• Vrijheid en gelijkheidsbeginsel
o Voorkomen van uitsluiting en meerderheidsbesluiten
• Deliberatieve democratie, besluitvorming, overheidsbeleid
• Mens als burger
MARKT
• ~ economie
• Gaat over de brede vorm van ruilverhoudingen (bv werken voor geld)
• Utilitarisme (= je doet iets omdat het een bepaalde nuttigheidswaarde heeft bv vrijwilligerswerk – betaald
werk)
• Onderlinge concurrentie
• Ondernemerschap, handel, arbeid, innovatie…
• Efficiëntie, effectiviteit en winst (met zo weinig mogelijk middelen, een zo groot mogelijke impact)
• Mens als consument
GEMEENSCHAP
• Gezin, familie, buurt, kerk, vereniging, whatsapp-groepje… die iets gemeenschappelijk hebben met elkaar
• Alles wat ontstaat uit welvaart heeft iets te maken met:
o Betrokkenheid
o Zingeving
• Particuliere belangen, waarden, interesses (van het eigen groepje)
• Solidariteit (binnen het eigen groepje), cohesie
• Mens als zingever
7
,Collectieve welvaart / welzijn wordt gecreëerd door
combinatie van overheid, gemeenschap, en vrije
markt
Welvaartsregimes = welfare regimes = types markt
verzorgingsstaten
• Sociaal-democratische verzorgingsstaat:
universele, individuele rechten
• Corporatistische verzorgingsstaat: gemeenschap
verzekeringsprincipe gekoppeld aan
groepssolidariteit
o Corporatie = een groep in de
overheid
samenleving
o Bv ambtenaren hebben een eigen
sociale zekerheidsenveloppe
• Liberale welvaartsstaat: individuele
verantwoordelijkheid en sociale bijstand voor
de armsten
o Zwaartepunt bij de markt
o Bijvoorbeeld: Angelsaksische verzorgingsstaten (bv VS)
o Markt bied verzekering aan
o Bv ziekteverzekering is privé die onderhandelt wordt met het arbeidscontract
1.1. Positie sociaal werk
MIDDENVELD
• Voorkomt dominantie van 1 hoekpunt
o >< totalitarisme
o >< wet van de sterkste
o >< assimilatie
• Naad systeem – leefwereld
o Doorgeefluik publieke en economische
verwachtingen t.a.v. individu
o In vraag stellen en corrigeren van het systeem vanuit
alledaagse ervaringen van ongelijkheid,
onrechtvaardigheid…
Middenveld is ontstaan als buffer tussen de overheid, markt en
gemeenschap. Zodat niet 1 van de 3 alle macht zou hebben.
• Buffer tegen de markt bv vakbonden, zorgen dat arbeid niet zonder enige regelgeving kan gebeuren.
• Buffer tegen gemeenschap → sociale cohesie tussen alle verschillende gemeenschappen in de samenleving,
bv ACW had als doel alle verenigingen die hieronder vielen bijeenhouden en hier communicatie en
solidariteit creëren / behouden
Middenveld werkt op de naad van het systeem (overheid en markt) en de leefwereld (gemeenschap)
SW in middenveld zijn een doorgeefluik, we zijn uitvoerders van het beleid. Als de wet iets oplegt bv taaltest
vooraleer je een sociale woning kan aanvragen. Maar omgekeerd ook, we kunnen zaken van het systeem in vraag
stellen vanuit onze leefwereld.
Privaat initiatief van burgers zelf >< bestuurd door overheden
8
, • Doel van sociaal werk = maatschappelijke participatie >< winst
• Sociaal werk organisaties kennen (min of meer) formeel karakter i.t.t. allerlei gemeenschappen zoals
vriendengroep of gezin
Rode woorden = types organisaties
• Onderscheid publieke en private organisaties.
• Onderscheid formele en informele
organisaties.
• Onderscheid non-profit en profit
organisaties.
Middenveld zit op de kruising van deze 3 assen, nl.
formele, non-profit, private initiatieven.
1.2. Verschuivende verhoudingen
In de realiteit zien we meer verschuivingen.
Vermaatschappelijking, activering: overheid schuift taken
af die zij eigenlijk moeten doen naar middenveld en
gemeenschap
Participatiesamenleving: gemeenschappen nemen zaken
over van overheid en middenveld. Mensen doen meer
dingen zelf in de groepen en moeten niets hebben van de
overheid, ze regelen het volledig onderling zelf (bv zelf een
buurtfeest organiseren zonder hulp)
Vermarketing: overheid schuift taken af richting markt en
middenveld, meer en meer zorgtaken worden opgenomen
door bedrijven
Social profit: markt begint initiatieven te nemen die normaal door het middenveld gebeuren (bv vergrijzing,
groeiende ziektecijfers…) de markt neemt ZELF initiatief
Transitiebeweging: klassieke (vrije) marktdenken wordt in vraag gesteld, groepen burgers die taken van de markt
gaan overnemen en onderling welvaart gaan creëren (solidariteit!!! Ze maken nieuwe ruilmodaliteiten bv nieuwe
munteenheid)
9
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur trog0405. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €5,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
50843 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans