Samenvatting Stedenbouw
Inleiding: Wat is een stad?
Wat is de geschiedenis van de stedenbouw?
Wat is een stad?
• Kenmerken:
- Bevolkingsaantal
- Station
- Centrum
- Ring
- Ziekenhuizen
- Winkels
- …
Wat is een stad?
• Cultuurgeschiedenis: Lewis Mumford, ‘What is a City?’ (1937)
Deze definitie van Mumford is ook een kritiek: ze is vooral van toepassing op de
Middeleeuwse stad, die hij als het ideale stadsmodel zag. In de moderne metropolis grote
metropolen van zijn tijd vond Mumford deze sociale en culturele kwaliteiten niet terug –
integendeel. Zie ook nog hier
- “The city in its complete sense (...) is a geographic plexus, an economic
organization, an institutional process, a theater of social action, and an aesthetic
symbol of collective unity. The city fosters art and is art; the city creates the
theater and is the theater. (...)”
- “Social facts are primary, and the physical organization of the city (...) must be
subservient to its social needs”
• Sociologie: Louis Wirth, ‘Urbanism as a Way of Life’ (1938)
- “While the city is the characteristic locus of urbanism, the urban mode of life is
not confined to cities. For sociological purposes, the city is a relatively large,
dense and permanent settlement of heterogenous individuals”
- The city is not only in ever larger degrees the dwelling-place and the workshop of
modern man, but it is the initiating and controlling center of economic, political,
and cultural life that has drawn the most remote parts of the world into its orbit
and woven diverse areas, peoples, and activities into a cosmos.”
-
→Een stad/verstedelijking is m.a.w. niet alleen een ruimtelijk fenomeen maar heeft ook
culturele en sociale gevolgen!
Wirth is vooral geïnteresseerd in wat de essentiële karakteristieken zijn van een stad (in vgl
met andere nederzettingsvormen, zoals het dorp) en of/hoe die het gedrag van de
stedelingen beïnvloeden.
,Definitie? In essentiële teksten die zinvolle dingen schrijven en ook erkend worden als expert
• Lewis Mumford:
- eerste kenmerk ‘geografic plexus’ (de stad ligt geografisch
- tweede kenmerk: ‘an economic organization’alle mensen hangen aan elkaar met
een economische reden economisch
- derde kenmerk: ‘institutional proces’ een stad groeit en is een proces waar ze
vorm krijgt met verschillende sociale groepen die een presitige en aanzien groter
willen maken (politieke evenwicht tussen sociale groepen is belangrijk) politiek
- vierde kenmerk: ‘theater of social action’ de mensen die bewegen en activiteiten
organiseren in de stad sociaal
- vijfde kenmerk: ‘aesthetic symbol of collective unity’ esthetisch
➔ kritiek: gefocusd op het materiële aspect van de stad aan de hand van een ideaalbeeld
• Louis Wirth:
- Definitie staan verschillende kenmerken, die kenmerken moeten vervuld zijn
- het kan het stedelijk leven moet niet bepaald in een stad zijn
4 kenmerken:
- relative larg: groot
- dense: grootsiteit
- permanent: voor altijd
- heterogenous individuals: heel veel verschillende mensen
- de steden waren meer en meer de aantrekkingspolen van de wereld
Verstedelijking
Vier beelden van Mumbai (India), met 25 miljoen inwoners de 4e grootste stedelijke
agglomeratie ter wereld, die de gevolgen/uitdagingen van snelle verstedelijking goed
samenvatten: (kans)armoede, lucht- en watervervuiling, duurzaam transport, impact op de
(natuurlijke) omgeving.
• stad is een gevolg van een proces van verstedelijking (stad wording)
• gevolgen van wanneer verstedelijking te snel gaat (19e en 20e eeuw)
- te veel mensen op dezelfde plek wonen → overbelasting
- impact op het milieu
Wat is verstedelijking?
“On the most straightforward level, urbanization describes a shift in the composition
of the population. The fraction living in towns grows in relation to the fraction that
remains rural. In practice, though not as a matter of logical necessity, the shift
involves a flow of people from rural to urban habitats” (Hohenberg & Lees, The Making of
Urban Europe, p. 17)
,Steeds meer mensen leven van industrie en diensten; steeds minder van landbouw.
Daardoor moet het voedsel voor een stad van steeds verder komen. De druk op de
omgeving wordt ook groter.
• Hohenberg & Lees
- Verstedelijking is een beweging van mensen van platteland naar satd, het
aandeel van de bevolking stijgt in de stad, die verstedelijking gaat niet persee
gepaard met het verhuizen naar stad
- De stadsvorming die heel erg uitgespreid us met lage tendens
- Grafiek: blauw: mensen in stad, groen: mensen op platteland
➔ meer dan de helft van de mensen wonen in een stad en die cijfers blijven
toenemen
- Is dat een probleem: ja, mensen die in een stad wonen leven in een
afhankelijkheid, kunnen niet zelf voor doeding zorgen. Je neemt deel van een
economisch proces waar je afhankelijk bent van anderen.
Wat is stedebouw?
In deze cursus verstaan we onder ‘stedenbouw’: de (studie van de) interactie tussen
bebouwde omgeving en de politieke, sociale, technische, wetenschappelijke, culturele, ...,
aspecten van haar inrichting. Het is met andere woorden een discipline op de grens van de
sociale en de exacte wetenschappen, de planologie en de architectuur.
• Verschillende definities
• De studie van de interactie van bebouwde omgeving en de politieke, sociale,
technische …..
• Brede discipline op de grens van sociale en exacte wetenschappen, planologie en
architectuur
Percpectieven op stedenbouw in deze cursus
• Morfologische aanpak
- Ruimtelijk artefact: patronen hoe steden ontstaan en worden aangelegt
(constanten herkennen) sleutel om een plan meteen te kunnen plaatsen in een
tijd
• Socio-culturele aanpak
- Maatschappelijke verhoudingen e, ideologiën; stedenbouw en planning als
instrumenten van macht (politieke beslissingen)
• De stedenbouw als discipline
- Denken en discours over de stad: de bebouwde omgeving als wetenschappelijk,
artistiek en sociaal studie-object
➔ deze drie aspecten naast elkaar leggen of samen gebruiken
Evolutie in de cursus van eerste aanpak naar derde
, Waarom geschiedenis van de stedenbouw?
• Verhaal over de menselijke beschaving en de cultuur
Archeoloog Gordon Chlide:
•
- Urban revolution
- Marxistische benadering: geloof dat de geschiedenis
evolueert in sprongen en het materialisme (focus op economie, industrie en
landbouw) benadering waar de geschiedenis geschreven wordt door deze
sectoren
- 3 revoluties van ‘paradigm shifts’ evolutie van de menselijke beschaving
1. Neolitische revolutie: moment waar al de nomatische stammen hun
instincten gaan volgen en hun handelingen gaan aanpassen bv. Koe vangen en
binnen omheining plaatsen. Dit leidt tot nederzezttingen
Van jagerscultuur naar sedentaire bestaansvorm
2. Urban revolution: ontstaan van een complex, hiërarchisch
maatschappijsysteem gaat ontstaan op basis van productie en handel. De
groep wordt groter en groter waar na een tijd een leider wordt gekozen, …
3. Industriële revolutie: grootschalige transformaties door mechanische
productie en distributie. Heeft te maken met de uitvinding van de
stoommachine
Volgens Childe is de stad product én katalysator van menselijke beschaving; dit type
nederzetting heeft een beslissende rol gespeeld in de ontwikkeling van onze maatschappij.
De geschiedenis van de stedenbouw geeft dus een bijzonder inzicht in de menselijke
beschavingsgeschiedenis.
➔ nederzettingspatroon: de mens garaakt niet waar hij nu is zonder de
nederzettingspatroon die we nu hebben. We zouden nooit kunnen doen wat we nu doen als
we in de nomatische groepen bleven
De stedelijke revolutie:
Het grondplan van Ur bevat alle componenten van de stad zoals ze er tot de
19e eeuw uitziet: een omwalling; nabijheid van water; een centrale burcht of
heiligdom; een dicht weefsel van straatjes en woningen.
• Tekst lezen: 10 criteria (grote en dichtheid zijn de belangrijkste)
• Die kenmerken hebben niet te maken met de ruimtelijke ruimte maar
met de mensen die er wonen, wie ze zijn, hoe ze ze tegenover elkaar
gedragen, …
• Eerste voorbeeld stad Ur: het ruimtelijke DNA blijft heel lang hetzelfde
- Omwalling met daarrond water
- Centrale kern die een kerk of burcht is (machthebber)
- Dicht weefsel van straatjes en woningen
